GRAPE – Local Social Green Resilience Action Plans for small and peripheral territories
Οι προκλήσεις της εποχής μας είναι πολύ μεγάλες. Από την μία προβλήματα όπως η κλιματική και η οικολογική κρίση και η ανάγκη αλλαγών ώστε να προστατέψουμε το κλίμα και τα οικοσυστήματα διαφορετικά ο κίνδυνος για την ανθρωπότητα είναι άμεσος. Από την άλλη οι δομές που έχουμε αναπτύξει στην οικονομία και στην κοινωνία δεν ανταποκρίνονται στις ανάγκες αλλαγών. Μικρά νησιά και μικροί τόποι γενικότερα έχουν ακόμα μεγαλύτερες δυσκολίες αφού δεν έχουν τους οικονομικούς, ανθρώπινους πόρους και τις δομές για να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες και να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις, να βελτιώσουν την ανθεκτικότητά τους απέναντι σε κρίσεις και κινδύνους.
Το πρόγραμμα «GRAPE – Τοπικά Σχέδια Δράσης Κοινωνικής Πράσινης Ανθεκτικότητας για μικρές και περιφερειακές περιοχές» “GRAPE – Local Social Green Resilience Action Plans for small and peripheral territories” είναι ένα ευρωπαϊκό έργο που που στοχεύει να βοηθήσει μικρούς τόπους.
Στο πρόγραμμα υμμετέχουν η Σίφνος, η πόλη Mirabella της Σικελίας, το Malegno της Β. Ιταλία, το Bonares από την Ισπανία μαζί με δύο ευρωπαϊκά δίκτυα, το Ευρωπαϊκό Δίκτυο δημόσιων φορέων και επιχειρήσεων κοινωνικής οικονομίας (REVES) και το περιφερειακό δίκτυο συνεταιρισμών (FAECTA) και δίπλα τους υποστηρίζουν με την εμπειρία τους το Ίδρυμα της κοινότητας της Messina – Fondazione di Comunità di Messina (συντονιστής του προγράμματος) για την Mirabella Imbaccari, το Sol.Co. Camunia για το Malegno, η COOPINTE για το Bonares και ο Άνεμος Ανανέωσης / Wind Of Renewal για τη Σίφνο.
Μέσα από το πρόγραμμα και την συνεργασία οι κοινωνίες αυτές θα διαμορφώσουν ένα σχέδιο για να μπορούν να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις της εποχής, να βελτιώσουν την ανθεκτικότητά τους και την κοινωνική τους οργάνωσή απέναντι σε κινδύνους και κρίσεις, καθώς και να στραφούν προς πράσινες λύσεις αξιοποιώντας τόσο την ευρύτερη εμπειρία της κοινωνικής οικονομίας όσο και γνώσεις και εμπειρίες παραδοσιακής συνεργασίας που έχουν αναπτύξει οι ίδιες στο πέρασμα της ιστορίας.
1. ΣΤΟΧΟΣ
Το έργο στοχεύει στον πειραματισμό της συν-διαμόρφωσης τοπικών σχεδίων για την πράσινη, κοινωνική και ψηφιακή μετάβαση σε τέσσερις μικρές και ευάλωτες περιοχές με τη συμμετοχή φορέων της κοινωνικής οικονομίας. Χάρη στα διδάγματα που θα αντληθούν, θα σχεδιαστεί ένα εργαλείο, το οποίο στη συνέχεια θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και από άλλους παρόμοιους δήμους που επιθυμούν να ακολουθήσουν τον ίδιο δρόμο.
2. ΠΛΑΙΣΙΟ
Η αποτελεσματική ανθεκτικότητα απέναντι στην κλιματική αλλαγή, την πανδημία, την οικονομική και κοινωνική κρίση είναι πρώτα από όλα τοπική.
Στην ΕΕ υπάρχουν περίπου 121.000 μικροί δήμοι (EUROSTAT, LAU2) που βρίσκονται συχνά σε υποβαθμισμένες – απομακρυσμένες – απομονωμένες περιοχές, με ασθενείς χρηματο-οικονομικές δυνατότητες οι ίδιες και πολύ μακριά από βασικές κεντρικές αναπτυξιακές πολιτικές.
Σε αυτές τις περιοχές και δήμους, είναι συχνά οι πρωτοβουλίες της τοπικής κοινότητας και οι φορείς της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας (SSE) που αναλαμβάνουν πρωταρχικό ρόλο στη δημιουργία και διαχείριση οικονομικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων και υπηρεσιών, καθώς η κερδοσκοπική οικονομία έχει αφήσει αυτές τις περιοχές να αναζητούν δικούς δρόμους ή έχει στραφεί σε επικερδείς δραστηριότητες σε άλλες περιοχές στο εξωτερικό. Αλλά και όταν δείχνει ενδιαφέρον για αυτές τις περιοχές συνήθως δεν ταυτίζεται αυτό με τις ανάγκες και την ανθεκτικότητα των μικρών τόπων.
Η κοινωνική και η αλληλεγγύη οικονομία και οι τοπικές κοινότητες μπορούν επομένως να συμβάλουν στην εδαφική ανθεκτικότητα μέσω του πειραματισμού καινοτόμων λύσεων που βασίζονται στην αλληλεγγύη, ενθαρρύνοντας τους τοπικούς ενδιαφερόμενους να συνεργαστούν και να χρησιμοποιήσουν τους δικούς τους πόρους για την αντιμετώπιση τοπικών προκλήσεων. Η τοπική ανθεκτικότητα και η συμμετοχή των τοπικών ενδιαφερομένων είναι οι βασικές έννοιες αυτού του έργου, που μπορεί να καθοδηγήσουν και να ενισχύσουν τις περιβαλλοντικές, ενεργειακές, ψηφιακές, κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές (μεταβάσεις – transitions) των τοπικών κοινοτήτων με έναν φιλόδοξο, συστημικό και βασισμένο στην αλληλεγγύη τρόπο, αναπτύσσοντας τοπικές λύσεις που ανταποκρίνονται στις τοπικές ανάγκες.
3. ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ
Οι μικρότερες περιοχές είναι ένα τέλειο εργαστήριο για να αναδειχθούν μέσα σε εύλογο χρονικό διάστημα οι επιπτώσεις τέτοιων πειραματισμών, την ίδια στιγμή που η διάδοση των καλών πρακτικών είναι ευκολότερη σε αυτή την κλίμακα. Κατά συνέπεια, η κοινοπραξία του έργου αποτελείται από 4 μικρές συμπληρωματικές περιοχές σε 3 χώρες: Mirabella Imbaccari (Σικελία, Ιταλία), Malegno (Βόρεια Ιταλία), Bonares (Ισπανία), Σίφνος (Κυκλάδες, Ελλάδα), μαζί με ένα δίκτυο ευρωπαϊκών δημόσιων αρχών και φορέων της Κοινωνικής Αλληλέγγυας Οικονομίας ( REVES ) και ένα περιφερειακό συνεταιριστικό δίκτυο ( FAECTA ).
Για κάθε περιοχή, εκτός από τους αντίστοιχους δήμους, συμμετέχει και ένας οργανισμός Κοινωνικής Αλληλέγγυας Οικονομίας: Το Ίδρυμα της Κοινότητας Μεσίνα της Ιταλίας – Fondazione di Comunità di Messina (επικεφαλής εταίρος) στη Mirabella Imbaccari, η Sol.Co. Camunia στο Malegno, η COOPINTE στο Bonares και ο ΑΝΕΜΟΣ ΑΝΑΝΕΩΣΗΣ / Wind Of Renewal για τη Σίφνο, υποστηρίζοντας τον Δήμο στο πρόγραμμα.
4. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ
Το έργο θα οργανώνει 3 αποστολές ανταλλαγής εμπειριών και θα προετοιμάσει 4 Τοπικά Σχέδια Δράσης για μια Κοινωνική Πράσινη και Ψηφιακή Μετάβαση.
Το έργο διαρθρώνεται σε τρεις διαφορετικές φάσεις:
- Στην πρώτη φάση, θα οργανώνονται 3 Αποστολές Κοινωνικής Οικονομίας (SEM) στη Mirabella Imbaccari, στη Σίφνο και στο Μπονάρες, φιλοξενώντας κάθε φορά τους εκπροσώπους όλων των εταίρων. Η κοινοπραξία θα χρησιμοποιήσει μεθοδολογία μάθησης μέσα από την επικοινωνία παρόμοιων ομάδων και την άμεση ανταλλαγή εμπειριών (peer learning methodology) καθώς και την μεθοδολογία μελέτης περίπτωσης (case study methodology) για να θέσει τα θεμέλια για τη συνεργασία μεταξύ των εταίρων και των περιοχών.
- Στη δεύτερη φάση, λοιπόν, θα συμμετέχουν όλοι οι εταίροι για την διαμόρφωση Τοπικού Σχεδίου Δράσης Κοινωνικής Πράσινης Ανθεκτικότητας (Local Social Green Resilience Action Plans) στις 4 περιοχές-στόχους, αξιοποιώντας τις εισροές που αναπτύχθηκαν κατά τη διάρκεια των επισκέψεων και ανταλλαγών (SEM).
- Η τρίτη φάση του έργου είναι η συν-διαμόρφωση μιας ευρωπαϊκής ψηφιακής εργαλειοθήκης για μικρούς δήμους (European digital toolkit for small municipalities) που ενδιαφέρονται να συνεργαστούν με φορείς της κοινωνικής οικονομίας για την ανάπτυξη συμμετοχικών τοπικών σχεδίων δράσης για κοινωνική, πράσινη και ψηφιακή μετάβαση για την ενίσχυση της εδαφικής ανθεκτικότητάς τους
Τέλος, θα διαμορφωθεί ένα έγγραφο πολιτικής με συστάσεις (recommendation) για την υποστήριξη μικρών περιοχών στη σύνταξη τοπικών σχεδίων ανθεκτικότητας, διδασκόμενη από την εμπειρία του έργου GRAPE.
Ήδη έχει υλοποιηθεί η πρώτη επίσκεψη μελέτης στην Mirabella της Σικελίας με πολύ ενδιαφέροντα πρώτα συμπεράσματα και αποτελέσματα – τόσο για την ίδια την κοινότητα όσο και για τους υπόλοπους εταίρους – ενώ η δεύτερη αποστολή θα πραγματοποιηθεί στη Σίφνο στις 21-23 Σεπτεμβρίου, όπου θα διοργανωθούν και δύο δημόσιες δραστηριότητες,
- Ημερίδα με θέμα “Bιώσιμη Διαχείριση Φυσικών Πόρων Σίφνου” (21.9, ώρα 18.00-20.30, στο Πολιτιτιστικό Κέντρο Αρτεμώνα Σίφνου). Θα συζητηθούν: “Ο σημαντικός και πολυσύνθετος ρόλος των ξερολιθιών- πολιτισμικός, οικολογικός, κλιματικός, αγροτικός”, “Μικροί υγρόποιοι, βιότοποι της Σίφνου και η σημασία της βιώσιμης διαχείρισής τους”, “Η παραδοσιακή διαχείριση το νερού στη Σίφνο – οι γούρνες και η προσπάθεια αποκατάστασης στο Πέραμα”, “Η γεωργία σήμερα στη Σίφνο, παραδοσιακοί σπόροι και σοφές παραδοσιακές πρακτικές που μπορούν να συμβάλλουν σε ένα βιώσιμο μέλλον για τη γεωργία στην σύγχρονη εποχή”. Η ημερίδα γίνεται σε συνεργασία και με τον Αγροτικό Μελισσοκομικό Συνεταιρισμό και τον Πολιτιστικό Σύλλογο Σίφνου.
- Εργαστήριο με θέμα “O ρόλος της κοινωνικής οικονομίας στην πράσινη μετάβαση σε μικρούς τόπους” (22.9, ώρα 17.00-19.30, Ιδρυμα Πρόκου, Απολλωνία). Θα συζητηθούν το πώς από την παραδοσιακή τοπική συνεργατική κουλτούρα κι οργάνωση περνάμε σε μορφές κοινωνικής οικονομίας για να στηρίξουμε την πράσινη μετάβαση μικρών νησιών και περιοχών. Στο εργαστήριο – που είναι ανοικτό – συμμετέχουν εκπρόσωποι των περιοχών από Ελλάδα, Ιταλία και Ισπανία και Ευρωπαϊκών και εθνικών δικτύων συνεταιρισμών και φορέων κοινωνικής οικονομίας, εταίροι του Προγράμματος COSME-GRAPE, που παρουσιάζουν καλές πρακτικές της κοινωνικής οικονομίας στη γεωργία, τις κοινωνικές υποδομές, τον τουρισμό κ.α. από διάφορες περιοχές.
Το πρόγραμμα «GRAPE – Τοπικά Σχέδια Δράσης Κοινωνικής Πράσινης Ανθεκτικότητας για μικρές και περιφερειακές περιοχές» “GRAPE – Local Social Green Resilience Action Plans for small and peripheral territories” συγχρηματοδοτείται από την Επιτροπή της ΕΕ στο πλαίσιο της πρόσκλησης SMP-COSME-2021-RESILIENCE-SEM (Συμφωνία επιχορήγησης αρ. 101074093). SMP-COSME-2021-RESILIENCE-SEM Call (Grant Agreement n. 101074093).
