Πολύγλωσση, κοσμοπολίτισσα, εξαιρετικά μορφωμένη και άλλο τόσο προσηνής, η δρ Σίμελ Εσίμ διευθύνει τον Τομέα Συνεταιριστικών Επιχειρήσεων της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ΔΟΕ/ILO), του αυτόνομου διακρατικού οργανισμού για τα εργασιακά δικαιώματα, που συνδέεται με τον ΟΗΕ.

Πρόσφατα συμμετείχε στο 3ο Φόρουμ Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας στην Αθήνα, όπου μίλησε για τις εμπειρίες της σε όλο τον κόσμο, με πρόσφυγες, μετανάστες και τοπικούς συνεταιρισμούς και το πώς οι συνεταιρισμοί μπορούν να στηρίξουν τους πρόσφυγες αλλά και να τονώσουν την τοπική οικονομία.

Γεννημένη στην Τουρκία με γιαγιά από τη Θεσσαλονίκη, παντρεμένη με Παλαιστίνιο, η δρ Εσίμ ως εμπειρογνώμων της ΔΟΕ στη Μέση Ανατολή εργάστηκε για χρόνια σε στρατόπεδα προσφύγων και είδε στην πράξη πως οι συνεταιρισμοί -ιδιαίτερα οι γυναικείοι- δεν δίνουν απλώς οικονομική και επαγγελματική διέξοδο σε χειμαζόμενους πληθυσμούς, αλλά φέρνουν πιο κοντά τις κοινότητες των ανθρώπων.

• Μπορεί η κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία να βοηθήσει χώρες όπως η Ελλάδα να υπερβούν την ήδη παρατεταμένη ύφεση;

Εχει παρατηρηθεί σε όλο τον κόσμο ότι σε περιόδους οικονομικής κρίσης οι υπάρχουσες κοινωνικές και αλληλέγγυες δομές επεκτείνονται, σε μέλη, υποστηρικτές, εθελοντές αλλά και ωφελούμενους και χρήστες των υπηρεσιών.

Αυτό αφορά εξίσου τις συνεταιριστικές τράπεζες, συνεταιρισμούς στέγασης κ.λπ. Δημιουργούνται νέες πρωτοβουλίες ενώ οι κυβερνήσεις και οι αναπτυξιακοί οργανισμοί επανανακαλύπτουν τους συνεταιρισμούς.

Όμως η Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία ούτε μπορεί ούτε πρέπει να αναλάβει τον ρόλο της Πολιτείας στην παροχή. Θα ήταν ανεδαφικό να φανταστούμε την ΚΑΛΟ σαν μαγικό ραβδί που θα τερματίσει κάθε κρίση. Η συνταγή είναι διαφορετική: Χιλιάδες, δεκάδες χιλιάδες πρωτοβουλίες, μικρές και μεγάλες, ιδιωτικές και δημόσιες συγκλίνουν σε μια κρίσιμη μάζα, που μπορεί να αποδειχτεί καταλυτική.

• Ναι, αλλά δεν χτυπιούνται και οι ίδιοι οι συνεταιρισμοί από την οικονομική κρίση;

Η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας έχει διεξαγάγει έρευνες που καταγράφουν πώς οι συνεταιρισμοί έχουν επιδείξει ιδιαίτερη αντοχή στην οικονομική κρίση, διατηρώντας θέσεις εργασίας, άρα μπορούν να συμβάλουν στην υπέρβαση της παγκόσμιας ύφεσης και της ανεργίας, σε σύγκριση με άλλες μορφές, π.χ. κερδοσκοπικών επιχειρήσεων.

• Μπορούν οι κοινωνικές επιχειρήσεις να στηρίξουν τους πρόσφυγες με βιώσιμο τρόπο;

Όσο ο αριθμός των προσφύγων αγγίζει επίπεδα-ρεκόρ, τόσο τα περισσότερα κρατικά συστήματα σε χώρες υποδοχής αδυνατούν να αντεπεξέλθουν στην παροχή αγαθών και υπηρεσιών. Οπότε είναι αναγκαίο να αναζητήσουν λύσεις μέσα από τις τοπικές κοινότητες.

Η ίδρυση συνεταιρισμών μπορεί να βοηθήσει τους πρόσφυγες να ξεφύγουν από τον φαύλο κύκλο της ανέχειας, βρίσκοντας μια δουλειά, ενώ παράλληλα να διανέμει τους υπάρχοντες πόρους με δίκαιο τρόπο.

• Υπάρχουν συγκεκριμένα παραδείγματα;

Έχουμε παραδείγματα συνεταιρισμών που στήθηκαν ειδικά για τους πρόσφυγες ή συνεταιρισμούς προσφύγων που συνεργάζονται με υπάρχοντες συνεταιρισμούς σε χώρες υποδοχής, που ειδικεύονται σε αναπτυξιακούς τομείς της οικονομίας κάθε χώρας, ως μέλη και ως εργαζόμενοι.

Έχουμε δει γυναίκες πρόσφυγες, για παράδειγμα σε στρατόπεδα Παλαιστίνιων προσφύγων στον Λίβανο και την Ιορδανία, να συνεταιρίζονται με γυναίκες από τις χώρες υποδοχής, σε συνεργασία με χειροτεχνικούς και οικονομικούς συνεταιρισμούς, με την υποστήριξη τοπικών και διεθνών οργανισμών.

Σε πολλές χώρες οι υπάρχοντες συνεταιρισμοί προσανατολίστηκαν στη στήριξη των προσφύγων. Μόνο στην Ιταλία οι κοινωνικοί συνεταιρισμοί παρέχουν υπηρεσίες σε 18.000 πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο, σε 220 κέντρα υποδοχής και 170 δομές στέγασης.

Το Παγκόσμιο Πρόγραμμα Σίτισης του ΟΗΕ παρέχει έκτακτη επισιτιστική βοήθεια σε πρόσφυγες μέσα από παραγωγικούς συνεταιρισμούς σε 20 χώρες.

Στη Γερμανία, στεγαστικοί συνεταιρισμοί διαμορφώνουν πλέον μεγάλα διαμερίσματα για πολυμελείς οικογένειες προσφύγων και συνειδητά τα ενοικιάζουν σε Σύρους πρόσφυγες, βοηθώντας τους να ενσωματωθούν και να επωφεληθούν από τα προγράμματα κοινωνικής πρόνοιας.

Ένα άλλο παράδειγμα είναι οι περίπου 200.000 Σύροι πρόσφυγες που ζουν στο Ακάρ στον Βόρειο Λίβανο -διπλασιάζοντας τον πληθυσμό μίας από τις φτωχότερες περιοχές του Λιβάνου. Εδώ ο αγροτικός τομέας είναι η βασική πηγή εισοδήματος, απασχολώντας το ένα τέταρτο των εργαζομένων.

Η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας σε συνεργασία με τον ΟΗΕ στηρίζουν την εγκατάσταση και την ανάπτυξη του συνεταιρισμού Green House Nursery -συνεταιριστικό φυτώριο που καλλιεργεί και διακινεί σπόρους σε χαμηλές τιμές, υποστηρίζοντας 200 Λιβανέζους και Σύρους αγρότες.

• Γνωρίζετε ότι πρόσφατα ψηφίστηκε στην Ελλάδα νέος νόμος για την Κ.ΑΛ.Ο. Εχει υποβάλει προτάσεις η ΔΟΕ;

Οι πολύ στενές προθεσμίες για διαβούλευση δεν ήταν επαρκείς ώστε η ΔΟΕ να έχει μια επίσημη ανταπόκριση.

Ωστόσο, μια σειρά από ευρωπαϊκούς συνεταιριστικούς θεσμούς και φορείς της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας συνέβαλαν με παρατηρήσεις στο σχέδιο νόμου.

Η αλήθεια είναι ότι έχει υπάρξει μεγάλη αλληλεγγύη προς την Ελλάδα από συνεταιρισμούς και φορείς της ΚΑΛΟ από όλο τον κόσμο. Γνωρίζω ότι το ιταλικό συνεταιριστικό κίνημα έχει εκδηλώσει προθυμία να στηρίξει την ελληνική κυβέρνηση να αναπτύξει νομοθεσία ώστε οι εργάτες να μπορούν να εξαγοράσουν χρεοκοπημένες επιχειρήσεις. Εξίσου έτοιμοι να συνδράμουν είναι εργατικοί συνεταιρισμοί από την Ισπανία και την Αργεντινή και συνεταιριστικές τράπεζες από τη Γαλλία.

Ωστόσο, ο νόμος αυτός ανήκει στους Έλληνες πολίτες. Το πρωτεύον είναι οι διαβουλεύσεις σε εθνικό επίπεδο. Οπότε χάρηκα πολύ που άκουσα την αναπληρώτρια υπουργό καταπολέμησης της Ανεργίας, δρα Ράνια Αντωνοπούλου να δηλώνει ότι θα συνεργαστεί με τους φορείς της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας για να βελτιώσει τον νόμο.

Το περιβάλλον για τους συνεταιρισμούς δεν θα βελτιωθεί μόνο και μόνο επειδή πέρασε ένας νόμος, αλλά πρέπει να εφαρμοστούν μηχανισμοί χρηματοδότησης των συνεταιρισμών και προγράμματα ανάπτυξης και τεχνικής βοήθειας, να δημιουργηθούν νέοι συνεταιριστικοί θεσμοί, να αναμορφωθούν όσοι υπάρχουν. Σε όλα αυτά η ΔΟΕ θα συνδράμει αμέριστα την Ελλάδα.