ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΉ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΚΑΙΝΟΤΟΜΙΑ ΣΤΗΝ ΥΓΕΙΑ

Κοινές θέσεις του διημέρου 28-29 Μαΐου

Προτάσεις που προέκυψαν από τα συμπεράσματα της διημερίδας  με θέμα: «Κοινωνική πολιτική και κοινωνική καινοτομία στην υγεία, με έμφαση στα θέματα κατ’ οίκον φροντίδας και νοσηλείας», που συνδιοργάνωσαν ο κοινωνικός συνεταιρισμός «Άνεμος Ανανέωσης», ο Δήμος Αθηναίων, η Περιφερειακή Ένωση Δήμων Αττικής και το Δίκτυο Ελληνικών Πράσινων Πόλεων, στις 28 και 29 Μαΐου 2016, στην Αθήνα.

Η υπογραφή του κειμένου είναι ανοικτή τόσο σε φορείς που συμμετείχαν στο διήμερο όσο και σε όσους άλλους θεωρούν ότι συμφωνούν και εκφράζονται από τις προτάσεις. Εφόσον επιθυμείτε να το συνυπογράψετε στείλτε e–mail  με τα στοιχεία σας στο windofrenewal@gmail.com

Οι συνέργειες μεταξύ φορέων ιδιαίτερα σε τοπικό επίπεδο είναι το κλειδί για την ανάπτυξη της κατ’ οίκον νοσηλείας με δεδομένο ότι δεν είναι εφικτό να αντιμετωπίσει κάποιος φορέας μόνος του όλα τα προβλήματα υγείας των ωφελουμένων πολιτών.

Είναι αναγκαίο να υπάρχει συστηματικός διάλογος, αλλά και να ασκηθεί κοινωνική πίεση για αλλαγές και ρυθμίσεις μέσα από την διαμόρφωση και συνυπογραφή μιας κοινής θέσης φορέων με στόχο να προωθηθεί θεσμικό πλαίσιο που θα θέτει διαδικασίες, κανόνες και πρωτόκολλα που θα καθορίζουν μια σειρά θεμάτων της κατ’ οίκον φροντίδας και νοσηλείας. Παράλληλα, είναι αναγκαία η ενεργοποίηση διατάξεων που ήδη υπάρχουν, όπως είναι η υπάρχουσα Υπουργική Απόφαση για παροχή κατ΄ οίκον φροντίδας σε ψυχικά ασθενείς.

Οι προτάσεις που διαμορφώθηκαν μέσα από το διάλογο και τις συζητήσεις του διημέρου είναι :

1. Σύνθεση – στελέχωση επιστημονικής ομάδας και δομών

• Καθορισμός τυπικών προσόντων στελέχωσης, ώστε να λειτουργεί με επάρκεια και νομιμότητα η κάθε δομή που θα προσφέρει κατ’ οίκον νοσηλεία και φροντίδα.
• Σύνθεση της επιστημονικής ομάδας: απαιτείται να συμμετέχουν τουλάχιστον ένας/μια επιστημονικά υπεύθυνος/νη γιατρός, νοσηλευτές/τριες και επισκέπτης/τριες υγείας.
• Συνεργαζόμενοι επαγγελματίες μπορούν να αξιοποιούνται είτε μεμονωμένα είτε μέσω συνεργασίας φορέων και αφορούν σε ένα ευρύ φάσμα, όπως κοινωνικοί λειτουργοί, φυσιοθεραπευτές, μαίες, ψυχολόγοι κ.α., χωρίς να ανήκουν υποχρεωτικά στον βασικό πυρήνα της δομής. Παρόλα αυτά, μια ολοκληρωμένη (ολιστική) προσέγγιση της κατ’ οίκον φροντίδας και νοσηλείας μπορεί να καλύψει ολόκληρο το φάσμα των αναγκών, συμπεριλαμβανομένων των κοινωνικών αναγκών, που υπάρχουν και που συχνά δεν άπτονται αποκλειστικά της νοσηλείας.

2. Ποιότητα υπηρεσιών – αξιολόγηση

• Βασικό στοιχείο ποιότητας αποτελεί η αξιολόγηση, μετά την ολοκλήρωση της προσφερόμενης υπηρεσίας στην κατ’ οίκον νοσηλεία, από τον ωφελούμενο πολίτη, την οικογένειά του και τους επαγγελματίες που υπηρετούν στις δομές. Η εν λόγω διαδικασία αξιολόγησης της ποιότητας των παρεχομένων υπηρεσιών, των διαδικασιών και της ικανοποίησης των πολιτών προτείνεται να γίνεται πέρα από εσωτερικές διαδικασίες του φορέα (π.χ. αξιοποίηση στατιστικών δεδομένων, πιστοποίηση ποιότητας κλπ) και από εξωτερικούς φορείς όπως ακαδημαϊκά ιδρύματα, ειδικά πιστοποιημένους φορείς και εταιρείες καθώς και από τα αρμόδια Υπουργεία.
• Υποχρέωση καταγραφής διαδικασιών και υπηρεσιών και αξιολόγησης με τρόπο που θα δίνει ουσιαστικές πληροφορίες προς ευρύτερη αξιοποίηση.
• Είναι ανάγκη να υπάρχουν ιατρικά και νοσηλευτικά πρωτόκολλα για πράξεις και διαδικασίες στην παροχή κατ’ οίκον νοσηλείας και φροντίδας, που εκτός από την θεραπευτική τους διάσταση να επεκτείνονται στην πρόληψη, στην αποκατάσταση και στην κοινωνική ένταξη.

3. Εκπαίδευση και επιμόρφωση

• Εκπαίδευση και επιμόρφωση στελεχών των διαφόρων δομών υγείας που ασχολούνται με την κατ’ οίκον νοσηλεία και φροντίδα σε θέματα που αφορούν στα δικαιώματα των ασθενών και στην ασφάλεια των προσωπικών δεδομένων.
• Οι επαγγελματίες υγείας που συμμετέχουν στις υπηρεσίες κατ΄ οίκον νοσηλείας θα πρέπει να φροντίζουν ώστε οι συγγενείς και το οικογενειακό περιβάλλον των ασθενών να αποκτήσουν τις δεξιότητες και τις τεχνικές τόσο σε γενικότερα θέματα παροχής φροντίδας και νοσηλείας κατ’ οίκον, όσο και σε πιο ειδικά θέματα, όπως η βιώσιμη διαχείριση των επικίνδυνων και τοξικών αποβλήτων που χρησιμοποιούνται στην κατ΄ οίκον νοσηλεία.
• Βασικό έλλειμμα στην αντιμετώπιση προβλημάτων που σχετίζονται με την υγεία είναι η έλλειψη πληροφόρησης για τις διαθέσιμες υπηρεσίες που υπάρχουν. Προτείνεται η ευαισθητοποίηση και ενημέρωση συλλόγων ασθενών και η επιμόρφωση εθελοντών ώστε να παρέχονται αξιόπιστες υπηρεσίες πληροφόρησης.

4. Ανακουφιστική φροντίδα

• Απαιτείται ο εκσυγχρονισμός και αναμόρφωση του ειδικού νομοθετικού πλαισίου για τις υπηρεσίες ανακουφιστικής φροντίδας, καθώς και ο καθορισμός τυπικών προσόντων στελέχωσης και όρων λειτουργίας, ώστε να λαμβάνουν άδεια οι δομές που προσφέρουν ανακουφιστική φροντίδα. Η στελέχωσή τους απαιτεί εξειδικευμένους επαγγελματίες και θα πρέπει να συμμετέχουν όχι μόνο γιατρός και νοσηλευτές/τριες, αλλά και άλλοι επαγγελματίες που έχουν εξειδικευμένη εκπαίδευση (φυσικοθ/τες, ψυχολόγοι, κοιν. λειτουργοί κλπ).

5. Συνεργασία μεταξύ φορέων – πλαίσιο και προϋποθέσεις

• Χρειάζεται να υπάρχει καλύτερος συντονισμός μεταξύ δομών, φορέων και προγραμμάτων στο πλαίσιο κοινού σχεδιασμού, ώστε να αξιοποιείται τόσο το υπάρχον ανθρώπινο δυναμικό όσο και οι δυνατότητες, συχνά συμπληρωματικές, που διαθέτουν οι φορείς (δομές υγείας του δημόσιου συστήματος, δήμοι και δομές τους, κοινωνικοί φορείς ή κοινωνικές συνεταιριστικές επιχειρήσεις)
• Να προβλεφθεί η δυνατότητα παραπομπής ασθενών από το νοσοκομείο σε μονάδες κατ’ οίκον νοσηλείας της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, που θα διαχειρίζονται επιστημονικά τους ασθενείς που εξέρχονται από τα νοσοκομεία ώστε να υπάρχει συνέχεια στη φροντίδα.
• Δημιουργία και λειτουργία επιστημονικής ομάδας διαχείρισης χρόνιων ασθενών στην πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας.
• Ανάγκη να ορισθούν προδιαγραφές για το γραφείο του νοσηλευτή/τριας κατά την ιδιωτική άσκηση του επαγγέλματος ώστε να μπορεί να προσφέρει και κατ’ οίκον νοσηλεία.
• Σήμερα πραγματοποιούνται διάφορες δράσεις πρόληψης ευαισθητοποίησης και επιμόρφωσης σε θέματα υγείας που είναι πολλές φορές αλληλεπικαλυπτόμενες, ενώ συχνά τα αποτελέσματά τους δεν αξιολογούνται και δεν αξιοποιούνται. Υπάρχει ανάγκη, λοιπόν, να τεθούν προδιαγραφές και κανόνες και να γίνεται αξιολόγηση αυτών των προγραμμάτων.
• Στις θεσμικές ρυθμίσεις που σχετίζονται με την Πρωτοβάθμια Φροντίδα χρειάζεται να υπάρξουν ρυθμίσεις και για τα κοινωνικά ιατρεία, κοινωνικά οδοντιατρεία και κοινωνικά φαρμακεία (για παράδειγμα, ποιες ειδικότητες είναι βασικές, τι είδους συνεργασία μπορεί να υπάρχει με άλλες δομές, τι υπηρεσίες θα παρέχουν κλπ).
• Προτείνεται οι μονάδες φροντίδας ηλικιωμένων να έχουν την δυνατότητα να αναπτύξουν προγράμματα κατ΄ οίκον νοσηλείας και φροντίδας με ενιαίους όρους και προϋποθέσεις.
• Να δημιουργηθεί το υγειονομικό προφίλ των νησιών σε συνεργασία με ακαδημαϊκούς φορείς και σε σύμπραξη με την τοπική Αυτοδιοίκηση και κοινωνικούς φορείς ώστε με βάση αυτές τις ανάγκες που θα προκύψουν από τα δεδομένα, να προσκαλούνται εξειδικευμένοι επαγγελματίες υγείας. Να διευκρινιστεί ποιος έχει την ευθύνη τήρησης και φύλαξης των ευαίσθητων προσωπικών δεδομένων των ασθενών, ώστε να προστατεύεται η αξιοπρέπειά τους και να μην γίνεται παράτυπη χρήση αυτών.

6. Πρακτικά θέματα που πρέπει να ρυθμίζονται

• Με ποιους όρους θα γίνεται η διακίνηση φαρμάκων – ναρκωτικών ουσιών στα προγράμματα κατ’ οίκον νοσηλείας, σε περίπτωση που ο φορέας είναι δήμος ή κοινωνικός φορέας.
• Διαχείριση των επικίνδυνων ή μολυσματικών αποβλήτων: Στα νοσοκομεία δεν προβλέπεται στον υφιστάμενο κανονισμό πως διαχειρίζονται τα απορρίμματα στην περίπτωση της κατ’ οίκον νοσηλείας και της πρωτοβάθμιας υγειονομικής φροντίδας και περίθαλψης. Διαπιστώνεται ασαφής μέχρι σήμερα διατύπωση και καθορισμός κριτηρίων, και διαφαίνεται η ανάγκη επαναδιατύπωσης (πράξεις, παρεμβάσεις ή δραστηριότητες).
• Μετακίνηση: πώς διακινείται ο επαγγελματίας υγείας στα σπίτια των ασθενών, με ιδιωτικό, με δημόσιο ή δημοτικό μέσο;

7. Καινοτομία και νέες τεχνολογίες

Ως μέσο για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που αντιμετωπίζουν τα συστήματα ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης και κοινωνικής φροντίδας, λόγω γηράσκοντος πληθυσμού και αυξημένου επιπολασμού χρόνιων νοσημάτων, έχει προταθεί η χρήση των νέων τεχνολογιών. Αυτό αποτελεί και στόχο της ευρωπαϊκής Ψηφιακής Ατζέντας 2020 <http://ec.europa.eu/information_society/digital-agenda/ index_en.htm> (Digital Agenda 2020 – DAΕ 2020) (ή ψηφιακό θεματολόγιο) και ειδικότερα για την εφαρμογή των νέων τεχνολογιών για την αντιμετώπιση κοινωνικών προβλημάτων. Η DAΕ 2020 αποτελεί το Ευρωπαϊκό όραμα και τη βάση για να αναπτυχθούν πολιτικές και δράσεις με στόχο την εναρμονισμένη ψηφιακή πρόοδο των Ευρωπαϊκών χωρών με ορίζοντα το έτος 2020.

Καλές πρακτικές ένταξης υπηρεσιών ηλεκτρονικής υγείας και φροντίδας κατ’ οίκον υπάρχουν στην Ελλάδα, ωστόσο για την ευρεία εφαρμογή τους είναι αναγκαία:

• η αποσαφήνιση του ρυθμιστικού και νομικού πλαισίου
• το επιχειρηματικό μοντέλο
• επίλυση θεμάτων διαλειτουργικότητας
• αναπροσαρμογή των οργανωτικών δομών, που επιφέρει η εισαγωγή νέων τεχνολογιών σε μια υπηρεσία υγείας και φροντίδας.

8. Ευρωπαϊκό πλαίσιο συνεργασιών

Στο πλαίσιο της «Ευρωπαϊκής Σύμπραξης Καινοτομίας για την Ενεργή και Υγιή Γήρανση» (EIP on AHA- European Innovation Partnershipon Active and Healthy Ageing), η ΕΕ συγκεντρώνει φορείς, δημόσιους και ιδιωτικούς, από όλη την Ευρώπη, ώστε να αναπτύξουν καινοτόμες ιδέες και εργαλεία για την ικανοποίηση των αναγκών του γηράσκοντος πληθυσμού. Είναι αναγκαία η παρακολούθηση και ενεργή συμμετοχή των υπηρεσιών του Υπουργείου Υγείας, Περιφερειών και Δήμων στην Ελλάδα με το ευρωπαϊκό αυτό πλαίσιο διαλόγου αλλά και μέσω ευρωπαϊκών προγραμμάτων που μπορούν να μεταφέρουν τεχνογνωσία και πόρους στην Ελλάδα. Ήδη φορείς και Δήμοι στην Ελλάδα δραστηριοποιούνται στον τομέα αυτό.

9. Εξεύρεση – καλύτερη αξιοποίηση πόρων

Στο πλαίσιο της προώθησης της κατ’ οίκον νοσηλείας και φροντίδας είναι σημαντικό να διερευνηθούν:

• οι χρηματο-οικονομικές δυνατότητες που μπορεί να προκληθούν από την ανακατανομή των σημερινών δαπανών από τη μειωμένη νοσοκομειακή περίθαλψη, την πρόληψη χρονίων παθήσεων αλλά και την μείωση των διακομιδών των ασθενών που θα συμβάλλουν στην ανάπτυξη της  κατ΄οίκον φροντίδας και νοσηλείας.
• οι δυνατότητες από την κινητοποίηση ανθρώπινων πόρων και υλικών σε τοπικό επίπεδο.
• οι δυνατότητες (συνδυαστικής και έξυπνης) αξιοποίησης πόρων που υπάρχουν στα διάφορα ευρωπαϊκά ταμεία την προγραμματική περίοδο 2014-2020, καθώς και στα ανταγωνιστικά ευρωπαϊκά προγράμματα και σε εναλλακτικά μοντέλα χρηματοδότησης. Σημαντικό ρόλο μπορεί να παίξει και μια καινοτόμος προσέγγιση από τα ίδια τα ταμεία κοινωνικής ασφάλισης.

Θα πρέπει, επίσης, να αξιοποιηθούν καλύτερα οι διαθέσιμοι πόροι, όπως: 1) το πρόγραμμα του ΙΚΑ «Κατ’ Οίκον Φροντίδα Συνταξιούχων» και 2) το πρόγραμμα της Γενικής Γραμματείας Πρόνοιας «Κατ’ οίκον Κοινωνική φροντίδα» για τη χρηματοδότηση των δράσεων που αναφέρονται παραπάνω. Το πρώτο πρόγραμμα έχει ήδη ξεκινήσει (βλέπε ιστοσελίδα ΙΚΑ) και το δεύτερο όχι ακόμα.

Το παρόν υπόμνημα κατατίθεται σε ενδιαφερόμενους φορείς, δομές και οργανώσεις προκειμένου να το στηρίξουν με την συνυπογραφή τους ώστε να κατατεθεί – ως ένα κοινό κείμενο θέσεων και προτάσεων για την ουσιαστικότερη ανάπτυξη της κατ’ οίκον νοσηλείας και φροντίδας στην Ελλάδα – στα συναρμόδια υπουργεία    Υγείας, Εργασίας, Κοινωνικών Ασφαλίσεων και Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης.

Οι παρακάτω φορείς-άτομα συμφωνούμε και συνυπογράφουμε το παρόν κείμενο:

• «Άνεμος Ανανέωσης» ΚΟΙΝ.Σ.ΕΠ., Νίκος Χρυσόγελος, Πρόεδρος
• Αννουσάκειο Θεραπευτήριο Ιεράς Μητρόπολης Κισάμου και Σελίνου Κρήτης
• «Γαληνός» ΚΟΙΝ.Σ.ΕΠ., Στέφανος Μήτρικας, Πρόεδρος
• Δήμος Αθηναίων, Μαρία Στρατηγάκη, Αντιδήμαρχος Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Πρόνοιας και Ισότητας
• Δήμος Αγ. Δημητρίου, Ελένη Καντζέλη, Αντιδήμαρχος Κοινωνικής Μέριμνας
• Δήμος Κοζάνης, Ελευθέριος Ιωαννίδης, Δήμαρχος, Πρόεδρος του Δικτύου Ελ-ληνικών Πράσινων Πόλεων
• Δήμος Τρικκαίων, Δημήτρης Παπαστεργίου, Δήμαρχος
• Μέλη της ομάδας κοινωνικοποίησης για άτομα με ψυχοκοινωνικές δυσκολίες του Σωματείου “Σύμπλευση”
• Πανελλήνιος Σύλλογος Εργαστηριακών Υπαλλήλων ΠΕΔΥ, Χαρίσης Παπαγε-ωργόπουλος, Πρόεδρος
• Σαπουνάκης Τάσος, Οικονομολόγος – σύμβουλος τοπικής αυτοδιοίκησης