#7 Green Deal Συλλογή και παραγωγή νέων προϊόντων από μεταχειρισμένα ελαστικά στο πλαίσιο της κυκλικής οικονομίας

Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία στην Ελλάδα / Green Deal

#7 Green Deal Συλλογή και παραγωγή νέων προϊόντων από μεταχειρισμένα ελαστικά στο πλαίσιο της κυκλικής οικονομίας

Του Γιώργου Μαυριά

Τα μεταχειρισμένα ελαστικά οχημάτων ανήκουν στην κατηγορία των μη αστικών αποβλήτων. Σύμφωνα με τον Εθνικό Σχεδιασμό Διαχείρισης αποτελούν απόβλητα βιομηχανικού τύπου, τα οποία όμως διαχειρίζονται μέσω της διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού.

Στη χώρα μας αποσύρονται ετησίως περί τους 40.000 τόνους μεταχειρισμένων ελαστικών. Τα σημεία απόσυρσης ξεπερνούν σε αριθμό τα 3.000 σε ολόκληρη την επικράτεια και αποτελούν ταυτόχρονα σημεία συλλογής του απόβλητου για το εγκεκριμένο σύστημα εναλλακτικής διαχείρισης ελαστικών ECOELASTIKA. Οι χώροι αυτοί είναι ουσιαστικά τα βουλκανιζατέρ και συνεργεία ολόκληρης της χώρας, όπου πραγματοποιείται η αντικατάσταση των φθαρμένων ελαστικών με καινούργια.

Εφόσον η συλλογή των μεταχειρισμένων ελαστικών γίνεται στα σημεία απόσυρσης του απόβλητου μπορούμε να μιλάμε για «συλλογή στην πηγή». Το γεγονός αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία διότι κατ’ αυτόν τον τρόπο αποφεύγεται η ανάμιξη των αποβλήτων ελαστικών με άλλα απόβλητα και κατ’ επέκταση τα μεταχειρισμένα ελαστικά μεταφέρονται καθαρά.

Σε γενικές γραμμές η συλλογή και μεταφορά των ελαστικών τέλους κύκλου ζωής είναι μια εύκολη διαδικασία κατά την οποία επιτυγχάνονται μεγάλα ποσοστά συλλογής σε σύγκριση με τον αριθμό των αποσυρόμενων ελαστικών. Βασικός λόγος είναι ότι το άχρηστο ελαστικό έχει ως απόβλητο «αρνητική εμπορική αξία» και πέραν αυτού η επί μακρόν κατοχή του επιβαρύνει τον κάτοχό του λόγω του μεγάλου όγκου που καταλαμβάνει καθώς και εξ’ αιτίας του δυνητικού κίνδυνου να αποτελέσει εστία μολύνσεων όπως επίσης και μέσο μετάδοσης πυρκαγιάς σε ένα τέτοιο απευκταίο ασφαλώς ενδεχόμενο. Σε αντίθεση με την ευκολία στη συλλογή τους, το μεταφορικό κόστος των μεταχειρισμένων ελαστικών είναι εξαιρετικά υψηλό λόγω του μεγάλου ειδικού όγκου του απόβλητου.

Το μεγαλύτερο μέρος των καθαρών και απαλλαγμένων από λοιπά απορρίμματα μεταχειρισμένων ελαστικών σε ποσοστό δηλαδή περίπου 65% αφού συλλεχθούν, διοχετεύονται μέσω του ΣΣΕΔ Ecoelastika σε μονάδες επεξεργασίας για ανακύκλωση. Στους χώρους αυτούς πραγματοποιείται τεμαχισμός, φυσικός διαχωρισμός και κοκκοποίηση των μεταχειρισμένων ελαστικών με σκοπό την παραγωγή τελικών προϊόντων.

Κύριο προϊόν της επεξεργασίας των ελαστικών είναι το κοκκοποιημένο ελαστικό, το οποίο παράγεται σε διάφορες κοκκομετρίες ανάλογα με το είδος της τελικής εφαρμογής για την οποία προορίζεται. Κυριότερες εφαρμογές για το τρίμμα ελαστικού αποτελούν οι τεχνητοί χλοοτάπητες γηπέδων, τα ελαστικά πλακάκια ασφαλείας, τα δάπεδα αθλητικών χώρων, αντικραδασμικά, ηχομονωτικά και θερμομονωτικά υλικά για κατασκευές, η τροποποιημένη άσφαλτος και άλλα. Οι εφαρμογές αυτές εφόσον αξιοποιούν το ελαστικό ως υλικό εμπίπτουν στην κατηγορία της ανακύκλωσης. Επίσης από την παραγωγική διαδικασία της μηχανικής επεξεργασίας των ελαστικών τέλους κύκλου ζωής παράγονται και υποπροϊόντα όπως είναι τα λινά και τα μέταλλα. Τα υλικά αυτά ανάλογα με την καθαρότητά τους οδηγούνται είτε προς ανακύκλωση σε χυτήρια (μέταλλα), είτε προς ενεργειακή αξιοποίηση (λινά).

Δυστυχώς, από την μηχανική επεξεργασία των ελαστικών τέλους κύκλου ζωής, το αναγεννημένο ελαστικό που προκύπτει δεν χρησιμοποιείται παρά μόνο σε μικρά ποσοστά για την παραγωγή νέων ελαστικών οχημάτων. Σε αυτόν τον τομέα καταβάλλεται μεγάλη προσπάθεια τα τελευταία χρόνια αφενός με την επιστράτευση νέων τεχνολογιών και αφετέρου με την εκπόνηση μεγάλων ερευνητικών μελετών, ώστε να αυξηθεί το ποσοστό αξιοποίησης του αναγεννημένου ελαστικού προς όφελος των ίδιων των εταιριών αλλά και της κυκλικής οικονομίας. Η ανακύκλωση των μεταχειρισμένων ελαστικών όπως αυτή εννοείται (σε αντίθεση με την ευκολία στη συλλογή και μεταφορά του απόβλητου) αποτελεί μία τεχνικά δύσκολη και δαπανηρή διαδικασία. Αυτό οφείλεται στην ιδιαίτερα ανθεκτική δομή των ελαστικών τα οποία έχουν κατασκευαστεί με τέτοιον τρόπο ώστε να αντέχουν στη φθορά από την κίνηση των οχημάτων και να παρέχουν παράλληλα απόλυτη προστασία στους επιβάτες.

Κατά τα τελευταία 20 χρόνια έχουν πολλαπλασιαστεί οι ποσότητες του τρίμματος ελαστικού που παράγονται από την ανακύκλωση των μεταχειρισμένων ελαστικών και διατίθενται στην Ευρωπαϊκή αγορά λόγω της εφαρμογής από τα περισσότερα κράτη-μέλη του συστήματος της διευρυμένης ευθύνης του παραγωγού. Η οργανωμένη παραγωγή τρίμματος ελαστικού από εκατοντάδες εταιρίες οι οποίες δημιουργήθηκαν τα τελευταία 20 χρόνια, δραστηριοποιούνται στον Ευρωπαϊκό χώρο και συνεργάζονται με τα εγκεκριμένα ΣΣΕΔ των κρατών μελών έχει συμβάλει σε αυτή την κατάσταση. Με αυτόν τον τρόπο παράγονται στις χώρες της ΕΕ (συμπεριλαμβανομένης και της χώρας μας) ετησίως και διατίθενται προς πώληση πάνω από 700.000 τόνοι τρίμματος ελαστικού, υλικό που αναζητά εφαρμογές ώστε να μπει σε κύκλο παραγωγής άλλων προϊόντων, όπως είναι για παράδειγμα οι τεχνητοί χλοοτάπητες γηπέδων, τα πλακάκια ασφαλείας, οι αθλητικοί χώροι κλπ.

Αντίθετα με την μεγάλη αύξηση στην προσφορά του τρίμματος ελαστικού στις χώρες της ΕΕ, η απορρόφηση του υλικού αυτού στις αγορές αυτές δεν έχει αυξηθεί σημαντικά, με αποτέλεσμα τη μεγάλη πτώση στην τιμή του προϊόντος κατά την τελευταία 20ετία, ακολουθώντας τον γενικό κανόνα της προσφοράς και της ζήτησης. Απαραίτητη είναι, συνεπώς, η συνεχής διεύρυνση της γκάμας των τελικών εφαρμογών στις οποίες θα μπορεί να απορροφηθεί το τρίμμα ελαστικού, ώστε να λειτουργεί και στο μέλλον ανεμπόδιστα η διαδικασία ανακύκλωσής του και να είναι βιώσιμες οι μονάδες παραγωγής του.

Ένα σημαντικά μικρότερο ποσοστό των συλλεγόμενων μεταχειρισμένων ελαστικών οδηγείται, με ευθύνη του φορέα, σε ειδικά αδειοδοτημένες μονάδες παραγωγής τσιμέντου για ενεργειακή αξιοποίηση, λόγω της υψηλής του θερμογόνου δύναμης (7500 kcal/tn). Η χρήση αυτή χαρακτηρίζεται ως «συναποτέφρωση» διότι το υλικό αξιοποιείται σε υφιστάμενες ενεργοβόρες βιομηχανικές μονάδες, όπως είναι οι τσιμεντοβιομηχανίες, όπου λαμβάνει χώρα υποκατάσταση ως ένα ποσοστό του συμβατικού καυσίμου με εναλλακτικά καύσιμα. Η συναποτέφρωση των μεταχειρισμένων ελαστικών αποτελεί μια απόλυτα ασφαλή διαδικασία ενεργειακής αξιοποίησης από την οποία παράγονται οι συνήθεις ρύποι της καύσης των στερεών καυσίμων όταν αυτή πραγματοποιείται σε ελεγχόμενες συνθήκες, όπως αυτές που επικρατούν στους κλιβάνους των τσιμεντοβιομηχανιών, με θερμοκρασίες άνω των 850 βαθμών Κελσίου. Από την συναποτέφρωση δεν παράγονται διοξίνες και PCB’s διότι στη χημική σύσταση των ελαστικών δεν συμπεριλαμβάνονται αλογόνα.

Προς ενεργειακή αξιοποίηση στις τσιμεντοβιομηχανίες οδηγείται και το σύνολο των λινών που περιέχονται στα ελαστικά, παράγονται και συσσωρεύονται ως υποπροϊόντα στα εργοστάσια ανακύκλωσης των ελαστικών. Τα λινά, όπως και τα ελαστικά, συμπεριλαμβάνονται στα εναλλακτικά καύσιμα που χρησιμοποιούνται ευρέως από την τσιμεντοβιομηχανία εντός και εκτός ΕΕ.

Η νέα «Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία» (“Green Deal”) παρέχει ένα σχέδιο μετάβασης στην κυκλική οικονομία με στόχο το 2050 να είναι η ΕΕ κλιματικά ουδέτερη, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα χρηματοδοτικά και τεχνικά μέσα για την επίτευξη αυτού του στόχου. Η διευρυμένη ευθύνη του παραγωγού ως μοντέλο για την διαχείριση συγκεκριμένων ρευμάτων αποβλήτων, μεταξύ των οποίων είναι και τα μεταχειρισμένα ελαστικά οχημάτων, αποτελεί εχέγγυο για την αύξηση των στόχων της ανακύκλωσης για αυτά τα υλικά. Ο λόγος είναι ότι οι ιδιώτες παραγωγοί των μελλοντικών αποβλήτων υποχρεούνται να χρηματοδοτήσουν την ανάκτηση των υλικών που ολοκληρώνουν τον κύκλο ζωής τους, εφαρμόζοντας την πυραμίδα των προτεραιοτήτων που προβλέπεται από τη σχετική Ευρωπαϊκή νομοθεσία, σύμφωνα με την οποία, η επαναχρησιμοποίηση και η ανακύκλωση προηγούνται έναντι άλλων μεθόδων ανάκτησης, όπως είναι η ενεργειακή αξιοποίηση και στο τέλος η διάθεση σε ΧΥΤΑ ή η αποτέφρωση.

Η Ecoelastika, με τη διαχείριση άνω του 90% του συνόλου των μεταχειρισμένων ελαστικών που αποσύρονται στην Ελλάδα καθώς επίσης με τα υψηλά ποσοστά ανακύκλωσης (άνω του 60%), συμβάλλει αποφασιστικά στην επίτευξη των στόχων της κυκλικής οικονομίας και κατ’ επέκταση στον περιορισμό του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής.

Το γεγονός ότι τα προϊόντα ανακύκλωσης των ελαστικών τέλους κύκλου ζωής δεν «κλείνουν» απόλυτα τον κύκλο παραγωγής νέων ελαστικών δεν μειώνει σε σημασία του μεγάλου περιβαλλοντικού οφέλους που υπάρχει από την εναλλακτική τους διαχείριση, διότι:

• Τα νέα προϊόντα που παράγονται από το τρίμμα ελαστικού, όπως π.χ. τα πλακάκια ασφαλείας, μπορούν, σε ένα σημαντικό ποσοστό, να ανακυκλωθούν και να παραχθούν νέα αντίστοιχης ποιότητας πλακάκια ασφαλείας. Επίσης, οι τεχνητοί χλοοτάπητες γηπέδων έχουν αρχίσει να ανακυκλώνονται και να ανακτώνται τα βασικά υλικά από τα οποία κατασκευάστηκαν, όπως είναι το πλαστικό, το ελαστικό τρίμμα και η χαλαζιακή άμμος.

• Τα ελαστικά τέλους κύκλου ζωής εάν καίγονταν στο σύνολό τους για την παραγωγή ενέργειας θα απελευθέρωναν στην ατμόσφαιρα μεγάλες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα που είναι από τα βασικά “αέρια του θερμοκηπίου” και συμβάλουν στην κλιματική αλλαγή

• Η παράνομη ταφή των ελαστικών τέλους κύκλου ζωής σε χωματερές ή η ανεξέλεγκτη διάθεσή τους θα είχε πολλαπλάσιες αρνητικές συνέπειες στο περιβάλλον λόγω του κινδύνου των πυρκαγιών και εξαιτίας της πολύ ανθεκτικής τους δομής που τα καθιστά ουσιαστικά μη βιοδιασπώμενα.

Η Ecoelastika τα τελευταία 5 χρόνια έχει πραγματοποιήσει 65 δράσεις σε δημόσια σχολεία της ελληνικής επικράτειας κατασκευάζοντας δωρεάν ελαστικούς τάπητες ασφαλείας στα προαύλιά τους. Στόχος της δράσης είναι η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού για τη σημασία της ανακύκλωσης των ελαστικών αλλά και γενικότερα για το περιβάλλον, την κοινωνία και την κυκλική οικονομία.

Το παραπάνω πρόγραμμα δημοσιεύεται και τρέχει κάθε χρόνο στη σελίδα της Ecoelastika στο facebook.com/ecoelastika.

H ECOELASTIΚΑ συγκεντρώνει τα σχολεία που έχουν προταθεί από τους συμμετέχοντες, αξιολογεί τα σχολεία με βάση τις πληροφορίες που έχουν καταχωρηθεί και το σχετικό φωτογραφικό υλικό, διαπιστώνοντας έτσι, όπου απαιτείται, την ανάγκη κατασκευής των ταπήτων ασφαλείας. Από την παραπάνω αξιολόγηση επιλέγεται το σύνολο των σχολείων που πληρούν τα κριτήρια που αναρτώνται στον επίσημο λογαριασμό της Ecoelastika στο Facebook https://www.facebook.com/ecoelastika και στη συνέχεια ακολουθεί η κλήρωση.

Στόχοι μας για τα επόμενα χρόνια είναι η συνεχής έρευνα για την ανάπτυξη νέων μεθόδων ανάκτησης, η διεύρυνση της γκάμας των τελικών εφαρμογών και προϊόντων όπου το αναγεννημένο ελαστικό, το προερχόμενο από τη φυσική επεξεργασία των αποβλήτων ελαστικών, θα μπορεί να υποκαταστήσει πρωτογενή υλικά, παράγοντας εναλλακτικά νέα αξιόπιστα προϊόντα τα οποία θα μπορούν να ανταγωνιστούν ισάξια τα συμβατικά.*

Φωτο: Ecoelastika AE

Ο Γ. Μαυριάς είναι Χημ. Μηχ/κός, Μηχ. Περιβάλλοντος, Γενικός Διευθυντής της Ecoelastika A.E.

*Περισσότερες πληροφορίες για υλικά που μπορούν να παραχθούν από τα ανακυκλωμένα ελαστικά μπορείτε να βρείτε στο site μας www.ecoelastika.gr