Τοπικά Κοινωνικά Πράσινα Σχέδια Δράσης για μικρούς και περιφερειακούς τόπους
1. Τι είναι το πρόγραμμα GRAPE: Συνεργασία για στρατηγικές κοινωνικής και πράσινης ανθεκτικότητας για την προώθηση τοπικών λύσεων σε τοπικά προβλήματα
2. Αποστολή στην πόλη Mirabella (Σικελία). Στην Mirabella Imbaccari οι πρώτες συναντήσεις εργασίας, σύγκριση κοινών προτεραιοτήτων και ανταλλαγή καλών πρακτικών
3. Αποστολή στη Σίφνο: Βαθύτερη ανάλυση των πρωτοβουλιών στις περιοχές των εταίρων του προγράμματος
4. Αποστολή στην πόλη Bonares.
—————————————————————————————————————————
Αναλυτικά
- Πρόγραμμα Grape, Συνεργασία για στρατηγικές κοινωνικής και πράσινης ανθεκτικότητας για την προώθηση τοπικών λύσεων σε τοπικά προβλήματα
Το έργο GRAPE, “Τοπικά Κοινωνικά Πράσινα Σχέδια Δράσης για μικρούς και περιφερειακούς τόπους” που συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στο πλαίσιο του προγράμματος για την ενιαία αγορά (SMP-COSME), ξεκίνησε τον Μάιο του 2022 και θα ολοκληρωθεί τον Οκτώβριο του 2023. Περιλαμβάνει 4 μικρούς ευρωπαϊκούς δήμους από αγροτικές, ορεινές και νησιωτικές περιοχές: Malegno (Ιταλία), Mirabella Imbaccari (Ιταλία), Bonares (Ισπανία), Σίφνος (Ελλάδα). Κάθε Δήμος υποστηρίζεται από έναν τοπικό παράγοντα κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας (SSE): Sol.Co Camunia (Malegno), Fondazione di Comunità di Messina (Mirabella Imbaccari), COOPINTE (Bonares), Άνεμος Ανανέωσης / Wind of Renewal (Σίφνος). Αυτές οι τοπικές συνεργασίες υποστηρίζονται περαιτέρω από ένα ευρωπαϊκό δίκτυο, το REVES– Ευρωπαϊκό Δίκτυο Πόλεων και Περιφερειών για την Κοινωνική Οικονομία και από το FAECTA, το δίκτυο συνεταιρισμών της Ανδαλουσίας. Επικεφαλής της κοινοπραξίας αυτής είναι το Ίδρυμα της Κοινότητας της Messina / Fondazione di Comunità di Messina (Σικελία, Ιταλία).
Το έργο στοχεύει στον εντοπισμό και την προώθηση ανθεκτικών στρατηγικών για την αντιμετώπιση οικονομικών, ενεργειακών και κλιματικών κρίσεων σε τοπικό επίπεδο και στην χάραξη μονοπατιών για μια βιώσιμη και δίκαιη πράσινη και ψηφιακή μετάβαση, αναπτύσσοντας τοπικές λύσεις για τις τοπικές ανάγκες. Σε αυτό το πλαίσιο, η Κοινωνική και η Αλληλέγγυα Οικονομία συμβάλλουν στην «εδαφική ανθεκτικότητα» μέσω του πειραματισμού καινοτόμων λύσεων που βασίζονται στην αλληλεγγύη, κινητοποιώντας τους τοπικούς ενδιαφερόμενους να συνεργαστούν και να χρησιμοποιήσουν τους πόρους τους για να προσαρμοστούν στις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν.
Τρεις φάσεις
Το GRAPE αναπτύσσεται σε τρεις φάσεις:
– Στην πρώτη, οι εταίροι συμμετέχουν σε τρεις Αποστολές Κοινωνικής Οικονομίας (SEM), την πρώτη στην Mirabella (Ιούλιος 2022), στη συνέχεια στη Σίφνο (Σεπτέμβριος 2022) και στην Bonares (Νοέμβριος 2022). Οι δραστηριότητες μάθησης από ομοτίμους και η ανάλυση μελετών περιπτώσεων / εμπειριών σε τοπικό επίπεδο παρέχουν τις απαραίτητες προϋποθέσεις για μια γόνιμη συνεργασία μεταξύ των εταίρων. Κάθε αποστολή έχει συνεδρίες αφιερωμένες στην παρουσίαση τεχνικών για την κατάρτιση ενός τοπικού Σχεδίου Δράσης και στην ανταλλαγή καλών πρακτικών στις περιοχές που συμμετέχουν, έτσι ώστε να αναπτυχθούν πιθανές συνέργειες μεταξύ των εταίρων και η δυνατότητα αναπαραγωγής μιας συγκεκριμένης καλής πρακτικής σε διαφορετικές περιοχές
– Κατά τη δεύτερη φάση, οι εταίροι συμμετέχουν στη σύνταξη τοπικών Σχεδίων Δράσης για την κοινωνική και περιβαλλοντική ανθεκτικότητα για κάθε περιοχή εταίρου. Το περιεχόμενο των σχεδίων δράσης προέρχεται από προτάσεις που εκπονήθηκαν κατά τη διάρκεια των Αποστολών, χρησιμοποιούν συμμετοχικές μεθοδολογίες κατά τη σύνταξή τους προκειμένου να συμμετάσχουν τοπικοί φορείς, συμπεριλαμβανομένων των φορέων της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας και των οργανώσεων της κοιν
ωνίας των πολιτών.
Η τρίτη και τελευταία φάση συνίσταται στη συν-δημιουργία μιας ψηφιακής εργαλειοθήκης που θα βασίζεται στην εμπειρία που συγκεντρώθηκε κατά τη διάρκεια του έργου και θα λειτουργήσει ως οδηγός για μικρούς Δήμους που ενδιαφέρονται να αναπαράγουν τη διαδικασία που ακολουθούν οι εταίροι κατά την από κοινού διαμόρφωση του Τοπικού Σχεδίου Δράσης για την πράσινη και κοινωνική μετάβαση και την προώθηση της ανθεκτικότητας των περιοχών.
2. Στη Mirabella Imbaccari οι πρώτες συναντήσεις, συγκρίνοντας κοινές προτεραιότητες και συζητώντας καλές πρακτικές
Η πρώτη Αποστολή Κοινωνικής Οικονομίας στο πλαίσιο του προγράμματος GRAPE πραγματοποιήθηκε στη Σικελία, στον Δήμο Mirabella Imbaccari, από τις 13 έως τις 15 Ιουλίου 2022. Σε αυτήν την Αποστολή – επίσκεψη μελέτης οι εταίροι είχαν την ευκαιρία να συναντηθούν δια ζώσης, όχι μόνο διαδικτυακά, και να αρχίσουν να μοιράζονται εμπειρίες και δεξιότητες. Η αποστολή επικεντρώθηκε γύρω από ορισμένους βασικούς στόχους:
– την εισαγωγική παρουσίαση από τις κοινότητες – εταίρους του προγράμματος των δικών τους δυνατών αλλά και αδύνατων σημείων,
– τον προσδιορισμό κοινών προτεραιοτήτων για την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση σε κάθε κοινότητα,
– την ανταλλαγή υφιστάμενων ή σχεδιαζόμενων καλών πρακτικών,
– την αξιολόγηση συνεργειών και προϋποθέσεων επαναληψιμότητας των προτεινόμενων πρωτοβουλιών και τέλος
– τη συζήτηση των πρώτων στοιχείων για την διαμόρφωση ενός τοπικού Σχεδίου Δράσης.
Της συνάντησης προηγήθηκε η επεξεργασία και η ανταλλαγή κειμένων και υλικού που περιγράφουν την πραγματικότητα σε κάθε κοινότητα, ώστε να διευκολυνθούν οι συγκρίσεις και ανταλλαγές απόψεων. Συγκεκριμένα, τα εισαγωγικά κείμενα περιελάμβαναν μια γενική περιγραφή κάθε πλαισίου και της κοινωνικοοικονομικής δυναμικής του, την παρουσίαση πρωτότυπων δράσεων και τοπικών πρωτοβουλιών για τον μετασχηματισμό με στόχο τη βιωσιμότητα κάθε κοινότητας και μια ανάλυση των εσωτερικών και εξωτερικών δυνατοτήτων και αδυναμιών της.
Κοινά στοιχεία
Η πρώτη μέρα της συνάντησης στην Mirabella ήταν αφιερωμένη στην παρουσίαση των εταίρων και των αντίστοιχων πλαισίων, παρέχοντας στη συνέχεια μια σαφή απεικόνιση των κοινών στοιχείων μεταξύ των διαφορετικών περιοχών. Αυτή η δραστηριότητα επέτρεψε να βρεθούν οι σημαντικές κοινές προτεραιότητες, όπως: προστασία και προώθηση της τοπικής πολιτιστικής κληρονομιάς, αποτελεσματική και βιώσιμη χρήση των φυσικών πόρων, υγιές και βιώσιμο αγροδιατροφικό σύστημα. Μια τέταρτη προτεραιότητα, που συνδέεται με το θέμα «δίκαιη μετάβαση», έχει προσδιοριστεί ως προτεραιότητα που διαπερνά όλες τις πρωτοβουλίες και παρεμβάσεις που προβλέπονται στο Σχέδιο Δράσης Κάθε πρωτοβουλία θα πρέπει, δηλαδή, να λαμβάνει υπόψη τον κοινωνικό της αντίκτυπο, ώστε να μην αφήνει κανέναν πίσω, ιδιαίτερα τα πιο ευάλωτα τμήματα της κοινωνίας. Από αυτή την άποψη, ο ρόλος της κοινωνικής οικονομίας είναι ακόμη πιο κρίσιμος για να εξασφαλιστεί ένα τέτοιο αποτέλεσμα.
Η δεύτερη μέρα ξεκίνησε με μια τεχνική συνεδρία σχετικά με τον τρόπο σύνταξης Τοπικών Σχεδίων Δράσης για την κοινωνική και περιβαλλοντική ανθεκτικότητα, με την εισαγωγή ορισμένων βασικών στοιχείων για το σχεδιασμό τους. Η βραδιά ήταν αφιερωμένη στην ξενάγηση σε τοπικές καλές πρακτικές, με παρουσίαση πέντε τοπικών επιχειρήσεων από τον ψηφιακό και τον αγροδιατροφικό τομέα. Έχει αποδειχθεί χρήσιμο να μαθαίνουμε απευθείας από τους τοπικούς φορείς για τις προκλήσεις και τις ευκαιρίες για μια μετάβαση προς τη βιωσιμότητα.
Η Αποστολή ολοκληρώθηκε με μια δημόσια συνάντηση, ανοιχτή σε ολόκληρη την κοινότητα της Mirabella Imbaccari, κατά την οποία εξηγήθηκαν οι στόχοι του έργου και τα αναμενόμενα επιτεύγματα.
3. Στη Σίφνο μια βαθύτερη ανάλυση των πρωτοβουλιών στο πεδίο από τους εταίρους
Στις Κυκλάδες, στο νησί της Σίφνου, φιλοξενήθηκε η δεύτερη Αποστολή Κοινωνικής Οικονομίας του προγράμματος GRAPE. Η ανταλλαγή καλών πρακτικών στη Σίφνο και η βαθύτερη ανάλυση των πρωτοβουλιών και των έργων των εταίρων σχετικά με την προστασία και την προώθηση της τοπικής πολιτιστικής κληρονομιάς, την αποτελεσματική και βιώσιμη χρήση των φυσικών πόρων, το υγιές και βιώσιμο αγροδιατροφικό σύστημα ήταν οι στόχοι αυτής της συνάντησης, που πραγματοποιήθηκε από τις 20 έως τις 24 Σεπτεμβρίου. Η προεργασία για την εκπόνηση τοπικών Σχεδίων Δράσης αναπτύχθηκε περαιτέρω.
Την πρώτη μέρα, οι εταίροι συμμετείχαν σε συναντήσεις ένας-προς-ένας, που οργανώθηκαν προκειμένου να μάθουν περισσότερα από τις πρωτοβουλίες που υπάρχουν σε κάθε περιοχή και να συζητήσουν τις δυνατότητες αναπαραγωγής καλών πρακτικών από την μία περιοχή στην άλλη. Οι ανταλλαγές μεταξύ εταίρων με παρόμοιες προτεραιότητες είναι ιδιαίτερα σημαντικές και προσφέρουν σημαντική γνώση. Μερικές πολύ ενδιαφέρουσες πρωτοβουλίες προέκυψαν κατά τη διάρκεια αυτών των συναντήσεων, περιγράφουμε μερικές από αυτές.
Αναγέννηση, ανακύκλωση και βιώσιμη κινητικότητα
Όσον αφορά την προτεραιότητα «προστασία και ανάδειξη της τοπικής κληρονομιάς», το Κοινοτικό Ίδρυμα Μεσσήνης και ο Δήμος Mirabella Imbaccari μοιράστηκαν με τους υπόλοιπους εταίρους την διαδικασία που οδήγησε στην ανάπλαση και επαναλειτουργία του ιστορικού κτιρίου Palazzo Biscari, το οποίο αποτελεί πλέον κόμβο βιώσιμης ανάπτυξης για την ευρύτερη περιφέρεια.
Προσπαθώντας να επινοήσει λύσεις για ένα υγιές και βιώσιμο αγροδιατροφικό σύστημα, ο Δήμος Malegno ξεκίνησε την ανάκτηση των σήμερα εγκαταλελειμμένων εκτάσεων που κάποτε καλλιεργούνταν με αμπέλια, προκειμένου να προστατεύσει το έδαφος από την υδρογεωλογική αστάθεια και να προωθήσει την κοινωνική οικονομία με τη συμμετοχή ενός αγροτικού συνεταιρισμού. που θα καλλιεργεί ελιές και σταφύλια.
Ο Δήμος Bonares παρουσίασε το μακροπρόθεσμο σχέδιό του για βιώσιμη κινητικότητα με στόχο τη μείωση της ρύπανσης και της κατανάλωσης ορυκτών καυσίμων. Όσον αφορά τις πιο ευάλωτες ομάδες, ο Δήμος επεξεργάστηκε ένα μονοετές σχέδιο για την ενίσχυση της απασχόλησης που χρησιμοποιεί κοινωνικές πτυχές ως κριτήρια αξιολόγησης των υποψηφίων, ευνοώντας έτσι τα άτομα που αντιμετωπίζουν μεγαλύτερη δυσκολία.
Ηλιακά πάνελ, τεχνολογία LED, ξερολιθιές
Όσον αφορά τον πυλώνα «αποτελεσματική και βιώσιμη χρήση των πόρων», οι Δήμοι Mirabella Imbccari, Bonares και Malegno παρουσίασαν τις εμπειρίες τους με στόχο να καταστήσουν τον δημόσιο τομέα πιο πράσινο και πιο αποτελεσματικό. Εγκαταστάθηκαν ηλιακοί συλλέκτες σε κτίρια που ανήκουν στη δημόσια αρχή, προκειμένου να αυξηθεί η αυτοπαραγωγή ενέργειας (Mirabella, Bonares). Τέτοια κτίρια μονώθηκαν για να εξασφαλιστεί υψηλότερη ενεργειακή απόδοση, χρησιμοποιώντας μαλλί προβάτου, που διαφορετικά απορρίπτεται ως απόβλητο (Malegno).
Η τεχνολογία LED χρησιμοποιήθηκε για φωτισμό δημόσιων χώρων για μεγαλύτερη απόδοση και χαμηλότερη κατανάλωση (Bonares).
Ο Δήμος Σίφνου και ο Άνεμος Ανανεώσης μοιράστηκαν με τους άλλους εταίρους το σχέδιό τους για την προστασία των ξερολιθικών, μια δραστηριότητα στο πλαίσιο του προγράμματος SMILO MED που εκπληρώνει τόσο την προτεραιότητα προστασίας και ανάδειξης της τοπικής κληρονομιάς όσο και την προτεραιότητα της αποτελεσματικής χρήσης των φυσικών πόρων καθώς και της εφαρμογής πράσινων λύσεων με βάση τη φύση. Pαρουσιάστηκαν επίσης καλά παραδείγματα βιώσιμης και ορθολογικής διαχείρισης των υδατικών πόρων από το παρελθόν, με προστασία των πηγών, συλλογή του βρόχινου νερού σε στέρνες-δεξαμενές και επανάχρηση του νερού. Επιπλέον, συζητήθηκε το πρόβλημα του υπερ-τουρισμού, τονίζοντας τον αρνητικό αντίκτυπο μιας ανθρωπικής πίεσης που μπορεί να καταστρέψει το ίδιο το νησί εάν δεν συνοδεύεται από συνειδητή και σεβαστή χρήση των πόρων.
Κατά την πρώτη ημέρα της συνάντησης πραγματοποιήθηκε ημερίδα με επίκεντρο την αειφόρο διαχείριση των φυσικών πόρων, την προστασία των ξερολιθιών, των μικρών οικοσυστημάτων – υγροτόπων, την καλλιέργεια τοπικών ανθεκτικών ειδών και τη σοφή διαχείριση των υδατικών πόρων. Σε αυτό το εργαστήριο συμμετείχαν η τοπική κοινότητα. ο Αγροτικός και Μελισσοκομικός Συνεταιρισμός και αρκετοί εκπρόσωποι τοπικών οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και κάτοικοι.
Τοπικά Σχέδια Δράσης
Η δεύτερη μέρα ήταν αφιερωμένη στην εξήγηση των κύριων φάσεων της κατάρτισης ενός Τοπικού Σχεδίου Δράσης:
- καθορισμός ενός «σημείου αναφοράς» (δηλαδή, τι, θεωρητικά μπορεί να επιτευχθεί),
- προσδιορισμός των αναγκών των τοπικών κατοίκων (ενδιαφερομένων),
- ορισμός ενός ενοποιημένου δείκτη αναφοράς (που λήφθηκε με συνδυασμό των προηγούμενων βημάτων),
- συμμετοχικός σχεδιασμός των δράσεων που πρέπει να αναληφθούν και
- σύνταξη τοπικού στρατηγικού σχεδίου.
Κάθε εταίρος συνέβαλε στην πρόταση διαφορετικών ειδών δράσεων που θα πρέπει να υλοποιηθούν τοπικά για να καταστούν λειτουργικά τα μεμονωμένα αποσπάσματα: τέτοιες προτάσεις θα επισημοποιηθούν κατά τη διάρκεια της τρίτης αποστολής στο Bonares.
Η αποστολή ολοκληρώθηκε με μια ξενάγηση στο χωριό Φάρος, όπου οι εταίροι επισκέφτηκαν μερικές από τις εμπειρίες διαχείρισης φυσικών πόρων που συζητήθηκαν κατά τη διάρκεια του εργαστηρίου της πρώτης ημέρας.
