Συνάντηση – συζήτηση για την Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη της περιοχής NATURA της Σίφνου
Σάββατο, ώρα 18.30 στο Πολιτιστικό Κέντρο του Αρτεμώνα Σίφνου
του Νίκου Χρυσόγελου
προέδρου της ΚΟΙΝΣΕΠ ΑΝΕΜΟΣ ΑΝΑΝΕΩΣΗΣ
και μέλους της Επιτροπής Βιώσιμης Διαχείρισης Φυσικών Πόρων Σίφνου
Αυτό το διάστημα βrίσκεται σε διαδικτυακή διαβούλευση η Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη της περιοχής NATURA της Σίφνου, στο πλαίσιο της μελέτης για τις περιοχές αυτές στο Ν. Αιγαίο. Η μελέτη αναδεικνύει αυτά που εμπειρικά γνώριζαν πάντα οι Σιφνιοί και οι Σιφνιές, και όπως έχουν επισημάνει κατά καιρούς περιβαλλοντικοί και επιστημονικοί φορείς, δηλαδή την μεγάλη οικολογική και πολιτιστική αξία της για το νησί, την κοινωνία, τις Κυκλάδες, την Ευρώπη αλλά και τον σύγχρονο κόσμο.
Χρειάζεται να μελετήσουμε σοβαρά την Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη και όπου χρειάζεται να προσθέσουμε γνώσεις και εμπειρίες, την υποστήριξή μας σε προτάσεις που είναι προς την κατεύθυνση της προστασίας και διατήρησης της περιοχής στο σύνολό της αλλά και να ζητήσουμε και να διεκδικήσουμε να μην περιληφθούν προτάσεις και ρυθμίσεις που θα ανοίξουν το παράθυρο ή την πόρτα για την καταστροφή αυτού του μοναδικού πλούτου που έχει η Σίφνος.
Φορείς και πολίτες οφείλουμε να συζητήσουμε άμεσα, δημόσια και με τεκμηριωμένο τρόπο το πώς θα διασφαλιστεί η προστασία της περιοχής, πώς η προστασία και όχι η υποβάθμιση της περιοχής θα συμβάλει μακροχρόνια στην ευημερία της Σίφνου και όλων των κατoίκων της, πώς ο πλούτος που διατηρήθηκε για χιλιετίες θα παραμείνει ανέπαφος και σε καλή κατάσταση για τις επόμενες χιλιετίες.
Η περιοχή αυτή ήταν πάντα πολύ σημαντική για την σιφναίικη κοινωνία: η αγροτική δραστηριότητα, τα μονοπάτια, οι ξερολιθιές, τα αγροτικά κτίσματα και οι εκκλησίες της, η μοναδική της φύση. Αλλά και οι πηγές νερού. Και τα πανηγύρια της. Στην περιοχή μάλιστα είναι σε εξέλιξη ενδιαφέρουσα αρχαιολογική έρευνα. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν που σήμερα όλη αυτή η περιοχή 20.000 περίπου στρεμμάτων με κωδικό GR4220008 ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΗΛΙΑΣ ΜΕΧΡΙ ΔΥΤΙΚΕΣ ΑΚΤΕΣ ΚΑΙ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΠΕΡΙΟΧΗ είναι προστατευτέα και ανήκει στο ευρωπαϊκό δίκτυο περιοχών NATURA 2000. Είναι δηλαδή πολύ σημαντική όχι μόνο για τη Σίφνο αλλά και για ολόκληρη την Ευρώπη.
Γιατί έχουμε σήμερα αυτόν τον μοναδικό πλούτο – ιδιαίτερα σπάνιο για περιοχές όπως οι Κυκλάδες
Αν και οι προηγούμενες γενιές δεν ήξεραν από οικολογία και την επιστημονική αξία της διατήρησης της βιοποικιλότητας, ήταν απολύτως εναρμονισμένοι με τη φύση, ισορροπούσε δηλαδή η οικονομική και καθημερινή δραστηριότητα με την ανάγκη σεβασμού και προστασίας της φύσης μακροχρόνια. Ήταν η σιφναίικη κοινωνία μέρος της φύσης, όχι εχθρός της φύσης. Αυτό επέτρεψε να έχουμε σήμερα ένα νησί με 2-3.000 χιλιόμετρα ξερολιθιές (πεζούλες), μοναδικά δάση και δέντρα, υψηλής οικολογικής αξίας περιοχές, μικρούς αλλά πλούσιους βιότοπους, μια αξιομνημόνευτη παράδοση γεωργίας με τοπικά είδη σε αρμονία με τη φύση καθώς και μια μεγάλη ποικιλία φυσικών δέντρων αλλά και μπολιασμένων.
Η περιοχή NATURA της Σίφνου φιλοξενεί 39 ειδών πτηνών, 19 σπάνια, ενδημικά κυρίως, είδη ζώων και φυτών. Μεταξύ αυτών και το προστατευόμενο είδος κέδρου juniperus-juniperus (φίδα στη σιφναίικη γλώσσα ή άρκευθος, επιστημονικά) εξαιρετικά σπάνιο πλέον ιδιαίτερα στο νησιωτικό χώρο. Πρόσφατες έρευνες έχουν εντοπίσει μάλιστα και νέο ενδημικό είδος αγριοτουλίπας Fritillaria obliqua subsp. Tuntasia.Αν η φύση επιβίωσε χάρη στη φροντίδα των ντόπιων για χιλιάδες χρόνια, οφείλουμε να διδαχθούμε από τις προηγούμενες γενιές για να διαμορφώσουμε ένα βιώσιμο μέλλον προστατεύοντας και συνεργαζόμενοι με τη φύση.
Οφείλουμε να διατηρήσουμε μακροχρόνια την περιοχή NATURA. Eίναι μια κληρονομιά που οφείλουμε να παραδώσουμε στις πολλές επόμενες γενιές όπως την παραλάβαμε, και ακόμα καλύτερη.
Τι χρειάζεται και μπορούμε να κάνουμε σήμερα, έχοντας και την γνώση από το παρελθόν αλλά και την επιστημονική τεκμηρίωση και νέες σύγχρονες οικολογικές ιδέες;
1. Η περιοχή αυτή μπορεί να είναι ολόκληρη μια μοναδική Ζώνη Προστασίας της φύσης (ΖΠΦ). Όσο την μελετάμε τόσο πιο πολύ αναδεικνύεται η σημασία της και ο πλούτος της
2. Μπορούμε υπό όρους και με αυστηρούς κανόνες να έχουμε τουριστικές και άλλες δραστηριότητες – έξω από την περιοχή, κυρίως στα χωριά και στις ήδη δομημένες περιοχές-, αλλά ΔΕΝ πρέπει να επιτρέψουμε να φυτρώσουν σε αυτή την περιοχή χρήσεις όπως «15 – Τουριστικά καταλύματα μέχρι 150 κλινών” ή «12- Χώροι εστίασης μέχρι 100μ2». Τέτοιες δραστηριότητες θα αλλοιώσουν τον χαρακτήρα της περιοχής και θα την μετατρέψουν σταδιακά σε “τουριστικό χωριό” αντί να προστατέψουμε το φυσικό και πολιτισμικό της πλούτο για όλο το νησί και για όλη την κοινωνία. Το ίδιο ισχύει και για εγκαταστάσεις για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, που χρειάζονται μεν αλλά πρέπει και μπορεί να χωροθετηθούν σωστά σε περιοχές με ήδη ανθρώπινη δραστηριότητα, εκτός περιοχής NATURA και πάντα με φροντίδα να είναι προσαρμοσμένες στην αρχιτεκτονική και τη φύση της Σίφνου. Πάντως δεν υπάρχει κανένας λόγος να εγκατασταθούν μέσα σε αυτή την περιοχή.
3. Ποιες δραστηριότητες μπορεί να αναπτύσσονται σε αρμονία με την ανάγκη μακροχρόνιας διατήρησης της φύσης μέσα στην περιοχή αυτή:
– Μια γεωργία που είναι σοφή και οικολογική, έρχεται από το παρελθόν και είναι ζητούμενο για το μέλλον. Τα προϊόντα αυτής της γεωργίας μπορεί να έχουν υψηλή διατροφική αξία και καλύτερη τιμή. Πρέπει να βοηθήσουμε όμως γεωργούς, ιδιαίτερα νέους ανθρώπους να αναπτύξουν μια τέτοια γεωργία σε αγροτικές εκτάσεις που υπάρχουν στην περιοχή.
– Μάλιστα μπορεί να δημιουργηθεί ένα σχήμα απονομής ειδικής σήμανσης για προϊόντα που θα παράγονται με βιώσιμες πρακτικές μέσα στην περιοχή NATURA.
– Μπορούμε να αξιοποιήσουμε καλές πρακτικές και γνώσεις από άλλα νησιά και μικρές περιοχές, ιδιαίτερα μέσα από δίκτυα κοινωνικής οικονομίας (αξιοποιώντας την εμπειρία του ευρωπαϊκού προγράμματος GRAPE στο οποίο συμμετέχει ο Δήμος Σίφνου και ο Άνεμος Ανανέωσης ) καθώς και μικρών νησιών, μέσω του δικτύου SMILO και του ειδικού σήματος βιώσιμων νησιών που απονέμει με συγκροτημένη μεθοδολογία το SMILO. Σε αυτό το δίκτυο συμμετέχει ο Άνεμος Ανανέωσης και έχει προσκληθεί να συμμετάσχει και η Σίφνος.
– Η οργανωμένη και αναβαθμισμένη ξενάγηση μέσω των μονοπατιών στην οικολογική και στην πολιτισμική αξία της περιοχής – με αυστηρούς κανόνες και τοπικούς, εκπαιδευμένους οδηγούς – μπορεί να συμβάλλει και σε έσοδα για τη φύλαξη, προστασία και μακροχρόνια διαχείριση της περιοχής. Φυσικά πάρκα με μακροχρόνια παράδοση στην διαχείριση και προστασία συγκεντρώνουν έσοδα από οργανωμένες επισκέψεις και ξεναγήσεις για να στηρίξουν την δημιουργία θέσεων εργασίας για τους ντόπιους.
– Σημαντικό ρόλο θα μπορούσε να παίξει η συνεργασία ατόμων και φορέων και η δημιουργία ή ενδυνάμωση επιχειρήσεων κοινωνικής οικονομίας και του Αγροτικού Μελισσοκομικού Συνεταιρισμού, που θα είναι σε συνεργασία και με τους γεωργούς και κτηνοτρόφους που θα εφαρμόζουν συγκεκριμένα κριτήρια στην καλλιέργεια ώστε να είναι συμβατή με την σημασία και την προστασία της περιοχής.
– Η χαρτογράφηση και αποκατάσταση πηγών νερού και η σήμανση σημαντικών ειδών θα μπορούσε να χρηματοδοτηθεί από ευρωπαϊκά προγράμματα αλλά και να αναβαθμίσει την οικολογική σημασία ολόκληρης της περιοχής.
– Πολλοί νέοι και νέες θα ήθελαν να έρθουν και να συμβάλλουν με εθελοντισμό τόσο σε γεωργικές δραστηριότητες όσο και στην αποκατάσταση αγροτικών θεμονιών και ξερολιθιών, πριν καταρρεύσουν οριστικά. Με συμμετοχή εθελοντών και φοιτητών εξάλλου χτίσαμε με πρωτοβουλία τότε του Δικτύου ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SDS (όταν ήμουν πρόεδρος) στο ξεκίνημα του μονοπατιού προς τον προφήτη Ηλία το στέγαστο και περίπτερο ενημέρωσης της περιοχής NATURA, ένα κτίσμα που βασίστηκε σε τεχνικές παραδοσιακής βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής της Σίφνου με τη βοήθεια του Ανδρέα Καλόγηρου.
– Σήμερα όλο και περισσότερο αναγνωρίζεται η αξία λύσεων με βάση τη φύση και η περιοχή αυτή θα μπορούσε πράγματι να αντιμετωπιστεί ως ένα ανοικτό οικολογικό εργαστήριο για μελέτη και απόκτηση εμπειριών για τις λειτουργίες της φύσης αλλά και για το πώς αυτές επηρεάζονται από την κλιματική κρίση.
Κατάλληλα χρηματοοικονομικά εργαλεία
Πολύ συχνά στην Ελλάδα η προστασία της φύσης και κυρίως η διαχείριση των φυσικών περιοχών δεν στηρίζονται από κατάλληλα χρηματοοικονομικά εργαλεία. Πρέπει και μπορούμε να διεκδικήσουμε παρόλα αυτά ανταποδοτικά χρηματοοικονομικά εργαλεία για την προστασία και διαχείριση της περιοχής NATURA της Σίφνου. Παρόμοια εργαλεία έχει κάθε κεντρική διοίκηση με σημαντικούς ευρωπαϊκούς πόρους αλλά μπορεί να αναζητήσει η Σίφνος και απευθείας μέσω ευρωπαϊκών προγραμμάτων, κυρίως σε συνεργασία με άλλους φορείς και ευρωπαϊκά δίκτυα.
Η προστασία της περιοχής NATURA δεν σημαίνει εγκαταλείπουμε την περιοχή στην τύχη της αλλά αντιθέτως διαμορφώνουμε και εφαρμόζουμε ένα οικολογικό σχέδιο διαχείρισης και προστασίας όπου η ανθρώπινη παρουσία συμβάλλει ακριβώς σε αυτό. Διαμορφώνουμε δηλαδή μια οικονομία της προστασίας της φύσης, όχι μια οικονομία που καταστρέφει το φυσικό πλούτο, την υλική βάση για την ευημερία μιας κοινωνίας.
Στις χρήσεις γης που πρέπει πολύ γρήγορα να οριστούν για το σύνολο του νησιού αλλά και για την περιοχή αυτή και στη φορολογία πρέπει να αναγνωριστεί ότι η περιοχή και οι ιδιοκτησίες ανήκουν σε καθεστώς προστασίας της φύσης και άρα πρέπει να έχουν πολύ χαμηλή φορολογία και όχι φορολόγηση ως οικόπεδα τουριστικής ζώνης. Αφετέρου, οι ιδιοκτήτες θα πρέπει να στηρίζονται για να λειτουργούν ως φροντιστές της φύσης και να παίζουν ρόλο στη συντήρηση των μονοπατιών, των ξερολιθιών των μοναδικών οικοσυστημάτων.
Η Σίφνος συνολικά δεν πρέπει και δεν θα θέλαμε να μετατραπεί σε ένα δομημένο προάστιο μεγαλουπόλεων αλλά να κρατήσει τον ιδιαίτερο χαρακτήρα της ως ένα όμορφο, ανθρώπινο, ιδιαίτερο νησί με τα αρχιτεκτονικά, πολιτιστικά, κοινωνικά και φυσικά χαρακτηριστικά του. Έτσι και η περιοχή αυτή ΦΥΣΗΣ είναι σημαντικό να μείνει πραγματικά φυσική περιοχή και να μην αναπτυχθούν δραστηριότητες που έρχονται σε αντίθεση με τα χαρακτηριστικά και τη σημασία της περιοχής και για την υπόλοιπη Σίφνο.
Θέλουμε μια διαφορετική οικονομία για τη Σίφνο που αναπτύσσεται λόγω της προστασίας και βιώσιμης διαχείρισης της περιοχής, που θα ανθίσει μόνο αν και εφόσον διατηρηθεί ως φυσική περιοχή όλη αυτή η ζώνη.
Να μην αδιαφορήσουμε επίσης, για τον κίνδυνο που υπάρχει από την διαταραχή που μπορεί να προκληθεί στους υδατικούς πόρους που σχετίζονται με την περιοχή. Κάτι τέτοιο μπορεί να έχει ιδιαίτερα αρνητικές επιπτώσεις στα νερά για όλη τη Σίφνο.
Η διάνοιξη δρόμων και η δόμηση ξενοδοχείων και εστιατορίων θα καταστρέψει την περιοχή ή θα είναι μόνο για ελάχιστους. Η διατήρησή της περιοχής σε καλή κατάσταση επιτρέπει να την επισκέπτονται χιλιάδες άνθρωποι που μένουν σε ξενοδοχεία και ενοικιαζόμενα σε όλο το υπόλοιπο νησί, όπου φυσικά και εκεί πρέπει να υπάρχει ένα όριο. Είναι σημαντικό να αποφασίσουμε πόσους τουρίστες μπορεί να αντέξει η Σίφνος, η γη, τα νερά, η φύση αλλά και οι κάτοικοι της μέσα σε συγκεκριμένες εποχές (καλοκαίρι, άνοιξη, φθινόπωρο, χειμώνας). Η αποσυμπίεση από τον καλοκαιρινό τουρισμό και η διοχέτευσή του την άνοιξη και το φθινόπωρο, ή και το χειμώνα (εφόσον υπάρχουν ακτοπλοϊκές συγκοινωνίες) μπορεί να γίνει μόνο εφόσον διατηρήσει το φυσικό πλούτο της Σίφνου, των μονοπατιών, βελτιώσουμε τα προϊόντα και αναδείξουμε την προστασία της φύσης και της περιοχής NATURA 2000 ως συνειδητή και οργανωμένη επιλογή της τοπικής κοινωνίας. Ας κρατήσουμε λοιπόν με μέτρο τις τουριστικές επενδύσεις εκτός περιοχής.
Εμείς έχουμε ένα μοναδικό πλούτο που αλλού έχει καταστραφεί. Αυτές τις μέρες που πραγματοποιείται η παγκόσμια διάσκεψη για την προστασία της βιοποικιλότητας και της φύσης – η COP25 – είναι σημαντικό να δείξουμε ότι μπορoύμε να συνδέσουμε την σοφία του παρελθόντος με την επιστημονική γνώση και την οικολογική επιλογή για ένα βιώσιμο μέλλον.
