Του Νίκου Χρυσόγελου
Προέδρου της κοινωνικής επιχείρησης Άνεμος Ανανέωσης
Σήμερα, αντιμετωπίζουμε στην Ευρώπη πολλαπλές προκλήσεις που απαιτούν συνεκτικές απαντήσεις. Αφενός έχουμε να αναλάβουμε αποτελεσματικές δράσεις άμεσα σχετικά με το μεγάλο πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής, να αλλάξουμε το ενεργειακό αλλά και το οικονομικό μοντέλο ώστε να απεξαρτηθούμε από τα ορυκτά καύσιμα, να κάνουμε την οικονομία αλλά και όλους τους τομείς ενεργειακά αποτελεσματικούς αλλά και να προσαρμοστούμε σε σχέση με τα νέα κλιματικά δεδομένα που αλλάζουν συνεχώς. Από την άλλη οι χώρες του νότου και της ανατολικής ΕΕ υποφέρουν από υψηλά επίπεδα ανεργίας και κρίση παραδοσιακών τομέων της οικονομίας, έλλειψη προσαρμογής στα νέα οικονομικά και τεχνολογικά δεδομένα, με αποτέλεσμα ένα σημαντικό ποσοστό νέων και δυναμικών τμημάτων της κοινωνίας να μεταναστεύει, κυρίως σε άλλες χώρες της ΕΕ (brain drain).
Αυτή η κρίσιμη κατάσταση μπορεί να γίνει αντιληπτή από τις κοινωνίες ως απειλή. Παρουσιάζει, ωστόσο και ευκαιρία για σημαντικές αλλαγές που μπορεί να ευνοήσουν την οικονομία, την κοινωνία, το περιβάλλον και το κλίμα. Μια νέα πράσινη, κυκλική οικονομία, που αποσυνδέει την ευημερία από τη συνεχή κατανάλωση φυσικών πόρων και ενέργειας αποτελεί το κλειδί για την επίλυση πολλών από τα σημερινά κοινωνικοοικονομικά και οικολογικά προβλήματα.
Πολλοί παραδοσιακοί τομείς καταρρέουν κυρίως λόγω των τεχνολογικών εξελίξεων, της αλλαγής αξιών αλλά και συνηθειών. Η κατάρρευση αυτή οδηγεί σε ανεργία και περιθωριοποίηση, αν δεν υπάρχει ολοκληρωμένη στρατηγική υποστήριξης για μετάβαση σε νέους τομείς. Η μετάβαση, όμως, σε ένα νέο ενεργειακό και οικονομικό μοντέλο πρέπει να είναι γρήγορη και δίκαια. Χρειάζεται να βασιστεί στη σύγχρονη τεχνολογική κι επιστημονική γνώση, στη δίκαιη μεταφορά κεφαλαίων και πόρων, αλλά και να προετοιμάσει το κατάλληλο επιστημονικό και εργατικό δυναμικό, το οποίο θα μπορεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις της νέας κατάστασης.
Τα σημερινά καταναλωτικά συστήματα, οι μονάδες παραγωγής, τα συστήματα κατανάλωσης, τα κτήρια και τα μέσα μεταφοράς βασίζονται, συχνά, σε ένα πεπαλαιωμένο ενεργειακό μοντέλο, το οποίο, τώρα, αντικαθίσταται από νέα μοντέλα, συστήματα και συσκευές. Οι μηχανικοί που έχουν μάθει να κατασκευάζουν και να λειτουργούν μια συμβατική μονάδα παραγωγής ενέργειας με βάση τα ορυκτά καύσιμα δεν είναι προετοιμασμένοι να περάσουν σε ένα νέο μοντέλο παραγωγής και διανομής, ανταλλαγής κι αποθήκευσης ενέργειας που βασίζεται στις ανανεώσιμες πηγές και στην αποκεντρωμένη παραγωγή. Ο ηλεκτρολόγος και άλλο εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό, έχουν πλέον να αντιμετωπίσουν νέες προκλήσεις που δεν ήταν ορατές μερικά χρόνια πριν.
Με δεδομένο ότι μέσα στα επόμενα 31 χρόνια πρέπει να έχουμε αλλάξει όλο το μοντέλο οικονομίας και ενέργειας, είναι, συνεχώς, απαραίτητο να προσαρμόζεται το εκπαιδευτικό υλικό των επαγγελματιών. Το θέμα της εκπαίδευσης και της κατάρτισης, χρειάζεται να εξεταστεί μέσα σε ένα εντελώς νέο πλαίσιο:
-
Η έρευνα και η ακαδημαϊκή εκπαίδευση πρέπει να δώσουν με γοργούς ρυθμούς απαντήσεις και κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό για τις μεγάλες αλλαγές που απαιτούνται στο πλαίσιο μιας πιο πράσινης οικονομίας, που βασίζεται όλο και περισσότερο σε έξυπνες λύσεις, επιστήμες της πληροφορικής ή άλλων κατευθύνσεων.
-
Η επαγγελματική κατάρτιση πρέπει να είναι ευέλικτη και να προσαρμόζεται γρήγορα στις μεταβαλλόμενες συνθήκες, ώστε να υπάρχουν διαθέσιμα και ικανά στελέχη, έτοιμα να συμβάλλουν στις νέες οικονομικές και τεχνικές συνθήκες που διαμορφώνονται.
-
Το εργατικό δυναμικό χαμηλού μορφωτικού επιπέδου θα έχει ολοένα και πιο περιορισμένο ρόλο. Η ρομποτική θα αντικαταστήσει το ανθρώπινο προσωπικό που ασχολείται σε θέσεις επαναλαμβανόμενης και τυποποιημένης εργασίας, και θα αυξηθούν οι ανάγκες σε ανθρώπινο προσωπικό με περισσότερα προσόντα.
-
Ο επαγγελματικός προσανατολισμός προς νέα πιο πράσινα επαγγέλματα πρέπει να ξεκινάει από πολύ μικρή ηλικία. Τα σημερινά παιδιά αναμένεται να εισαχθούν στην αγορά εργασίας περίπου σε διάστημα εικοσαετίας. Αυτό σημαίνει, ότι χρειάζεται η πολιτεία να φροντίσει, από σήμερα, με πλήθος δράσεων να δώσει την κατάλληλη πληροφόρηση και για τα πράσινα επαγγέλματα, έτσι ώστε οι νέοι να έχουν μια ολοκληρωμένη εικόνα για τις μελλοντικές επιλογές σταδιοδρομίας.
Εκτός από τον επαγγελματικό προσανατολισμό, είναι σημαντικό να αναλύονται οι σύγχρονες ανάγκες και όλοι οι κοινωνικοί εταίροι να συμμετέχουν σε διάλογο, ώστε οι αποφάσεις σε θέματα εκπαίδευσης, προσανατολισμένης στο μέλλον, να λαμβάνονται από κοινού.
Οι πολλαπλές προκλήσεις στην Ελλάδα σε σχέση με την ενεργειακή μετάβαση
Η Ελλάδα βιώνει εδώ και μία σχεδόν δεκαετία μια βαθιά κρίση που δεν είναι μόνο δημοσιονομική αλλά και κρίση του οικονομικού και παραγωγικού μοντέλου της. Μία από τις αιτίες της κρίσης είναι η εξάρτησή της από τα ορυκτά καύσιμα, για τη βιομηχανική παραγωγή, τις μεταφορές και τη θέρμανση. Η μεταβολή του ενεργειακού αυτού μοντέλου σε ένα μοντέλο που βασίζεται στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας θα είναι προς όφελος όχι μόνο του περιβάλλοντος αλλά και της οικονομίας και της απασχόλησης. Μεγάλο ποσοστό των ανέργων νέων σήμερα είναι κάτοχοι πανεπιστημιακών τίτλων κατάλληλων ειδικοτήτων, οι οποίες θα μπορούσαν να συμβάλλουν στην ενεργειακή μετάβαση.
Η προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας δεν σημαίνει μόνο εγκατάσταση ανεμογεννητριών και φωτοβολταϊκών. Παθητικά κτίρια, αλλά και γειτονιές, στις οποίες οι πολίτες παράγουν, αποθηκεύουν κι ανταλλάσσουν ενέργεια αξιοποιώντας μικρο-δίκτυα, τεχνολογίες πληροφορικής, blockchain, αλλά και συνεργατικά κοινωνικά μοντέλα, αποτελούν δυναμικές μορφές βιώσιμης ενέργειας.
Η σημερινή πραγματικότητα στην επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση
Οι τεχνολογικές αλλαγές τρέχουν ταχύτερα σε σχέση με την παρεχόμενη γνώση κατά τη διάρκεια των σπουδών. Πόσο καλά προετοιμασμένοι είναι οι φοιτητές και οι εκπαιδευόμενοι για την αγορά εργασίας, ώστε να εργαστούν για την ενεργειακή μετάβαση;
Η αλλαγή του ενεργειακού μοντέλου θα μπορούσε να δημιουργήσει χιλιάδες νέες θέσεις εργασίας. Χρειάζεται, ωστόσο, οι νέοι να αποκτήσουν κατάλληλα προσόντα σε θεωρητικό, αλλά και πρακτικό επίπεδο, τα οποία είναι συνυφασμένα με τις νέες τεχνολογίες, είτε πρόκειται για απόφοιτους πανεπιστημιακών ιδρυμάτων είτε επαγγελματικών σχολών.
Σήμερα, εκπαιδευόμενοι σε ενεργειακούς τομείς αντιμετωπίζουν δυσκολίες να βρουν εργασία στο επάγγελμά τους, ενώ οι επιχειρήσεις διαμαρτύρονται, λόγω έλλειψης πρακτικών γνώσεων. Η αντιστοίχιση εργοδότη και κατάλληλα εκπαιδευμένου προσωπικού μπορεί να βελτιωθεί σημαντικά εάν η επαγγελματική κατάρτιση συνδεθεί στενά με την πρακτική ενδοεπιχειρησιακή εκπαίδευση. Παρόλα αυτά, το μικρό μέγεθος πολλών ελληνικών επιχειρήσεων και το δύσκολο οικονομικό περιβάλλον που επικρατεί στην Ελλάδα, τα τελευταία χρόνια, κάνουν εξαιρετικά δύσκολη την απόκτηση πρακτικής εμπειρίας μέσα στις επιχειρήσεις. Για πολλές επιχειρήσεις, η διάθεση ανθρώπινων και οικονομικών πόρων, για την ενδοεπιχειρησιακή εκπαίδευση, αποτελεί επιπλέον φορτίο.
Στο μέλλον, αναμένεται, ότι η Ελλάδα θα επεκτείνει τις ΑΠΕ, σύμφωνα με τους στόχους της ΕΕ. Ως εκ τούτου, αναμένεται θετικό πρόσημο στην απασχόληση στους τομείς της ηλεκτρολογίας, της κατασκευής και της μηχανολογίας, καθώς και της χωροθέτησης.
Όσον αφορά την προθυμία των επιχειρήσεων να εκπαιδεύσουν τους εργαζόμενούς τους, εκφράζεται η γενική βούληση να επενδύσουν στην κατάρτιση και γενικά να την αναγνωρίσουν ως σημαντικό θέμα. Ταυτόχρονα, θεωρούν, ότι ο διττός χαρακτήρας της επαγγελματικής εκπαίδευσης θα μπορούσε να αυξήσει, σημαντικά, την πιθανότητα εύρεσης μόνιμης απασχόλησης των εργαζομένων.
Μία οικονομική ανάπτυξη στον ενεργειακό τομέα αναμένεται να ευνοήσει την απασχολησιμότητα στους ακόλουθους τομείς:
• ψηφιακή τεχνολογία,
• ενεργειακοί συνεταιρισμοί,
• αποθήκευση ενέργειας,
• ΑΠΕ
•ενεργειακή αποδοτικότητα,
• ενεργειακή πιστοποίηση,
• παθητικά ενεργειακά σπίτια,
• Ευφυής έλεγχος δικτύου και έξυπνα δίκτυα, ανταλλαγή και αποθήκευση ενέργειας
Συνεργασία στο πλαίσιο του έργου GRÆDUCATION
Στο πλαίσιο της συνεργασίας μας με το πρόγραμμα GRÆDUCATION, συνεργαζόμαστε με τους εταίρους του έργου για να συμβάλλουμε στην επίλυση αυτών των προκλήσεων, ιδίως όσον αφορά την ευαισθητοποίηση σχετικά με τα νέα επαγγελματικά προφίλ στον τομέα των βιώσιμων τεχνολογιών. Λόγω της εμπειρίας μας από τη συμμετοχή μας και σε άλλα προγράμματα, όπως για παράδειγμα σε διάφορα έργα της Ευρωπαϊκής Πρωτοβουλίας για το Κλίμα (EUKI), καταφέραμε να στηρίξουμε το έργο, κυρίως, όσον αφορά τη δικτύωση. Έτσι, διοργανώσαμε, με τους εταίρους του έργου, ένα διήμερο σεμινάριο, στο οποίο συμμετείχαν 100 εκπαιδευτικοί, με σκοπό τον καθορισμό προσεγγίσεων, σε σχέση με τις μεθόδους διδασκαλίας, για την αύξηση της ευαισθητοποίησης και του ενδιαφέροντος για τις ανανεώσιμες ενέργειες στο σχολείο. Οι δυνατότητες που μπορούσαν να διαδραματίσουν οι «ενεργειακές βαλίτσες», που χρησιμοποιήθηκαν στο έργο, ήταν εν μέρει νέες για τους δασκάλους και δοκιμάστηκαν με μεγάλο ενδιαφέρον. Επειδή είναι δύσκολο να εργαστεί κανείς άμεσα στα σχολεία λόγω περιορισμών των προγραμμάτων σπουδών, αναπτύχθηκε μια προσέγγιση για την καθιέρωση του επαγγελματικού προσανατολισμού, μέσω πειραμάτων, όπου παράλληλα με εκδηλώσεις, όπως για παράδειγμα η εκδήλωση „Girls‘ Day“ στην Αθήνα, η οποία διοργανώνεται από το έργο GRÆDUCATION και την οποία υποστηρίζει και ο οργανισμός μας, προβλέπονται τρεις δυνατότητες.
Τα τακτικά εργαστήρια των μαθητών και τα πειράματα για τον επαγγελματικό προσανατολισμό θα μπορούσαν να πραγματοποιούνται στις επαγγελματικές σχολές και στις επιχειρήσεις. Ανεξάρτητα από αυτό, όμως, μια εξωτερική τοποθεσία θα είχε νόημα ως μόνιμος εργαστηριακός χώρος για τη δυνατότητα διεξαγωγής πειραμάτων στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και των συναφών επαγγελμάτων. Το WELCOMMON HOSTEL, ένας τόπος καινοτομίας, κοινωνικής ένταξης με προσανατολισμό στο μέλλον, θα ήταν ένα ιδανικό μέρος για ένα τέτοιο μαθητικό εργαστήριο. Μέσω πειραμάτων, αλλά και με τη βοήθεια εφαρμογών «εικονικής πραγματικότητας», το θέμα του επαγγελματικού προσανατολισμού θα παραμένει στο προσκήνιο. Ομάδες μαθητών, μαζί με τους δασκάλους τους, θα μπορούσαν να γνωρίσουν ποιες ευκαιρίες προσφέρουν οι νέες πράσινες τεχνολογίες. Το WELCOMMON HOSTEL είναι ένα κέντρο που συνδυάζει μοντέλα αειφόρου τουρισμού με την εκπαίδευση και προωθεί την καινοτομία σε μια κοινωνική, πράσινη οικονομία. Ένα ελληνογερμανικό GreenLab, για μαθήτριες και μαθητές, αλλά και για άλλους ενδιαφερόμενους, οι οποίοι χρησιμοποιούν την εικονική και ψηφιακή καινοτομία, με σκοπό την προώθηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, της εξοικονόμησης ενέργειας και άλλων πράσινων και φιλικών προς το περιβάλλον πτυχών, θα έβρισκε εδώ την καταλληλότερη θέση. Θα αποτελούσε ένα σημαντικό δομικό στοιχείο στις προσπάθειές μας για μια βιώσιμη, προοδευτική ελληνική οικονομία και μια Ευρώπη που συγκλίνει σε αυτή την προσπάθεια.
