Η εκπαίδευση παίζει σημαντικό ρόλο στην προστασία του κλίματος

Το κλίμα αλλάζει ραγδαία. Πρέπει να δράσουμε οργανωμένα και αποτελεσματικά για να συγκρατήσουμε την κλιματική κρίση σε ένα κάπως ελεγχόμενο επίπεδο. Η εκπαίδευση μπορεί να συνεισφέρει στην κατανόηση της κρίσης και την συμμετοχή στην προσπάθεια προστασίας του κλίματος αλλά και προσαρμογής στα νέα κλιματικά δεδομένα. Η εκπαίδευση για το κλίμα έχει αναγνωριστεί ως ζωτικής σημασίας για να βοηθήσει όλους στην κοινωνία να πιστέψουν και να κάνουν τις απαραίτητες αλλαγές και να αντιμετωπίσουν το μέλλον εάν θέλουμε να αντιμετωπίσουμε πραγματικά το ζήτημα της κλιματικής κρίσης.

Καλά παραδείγματα δράσεων για το κλίμα σε ευρωπαϊκό επίπεδο

Η μπροσούρα “Climate Action Connecting Europe – EUKI 2021” (δεύτερη στη σειρά) παρουσιάζει επιτυχημένα προγράμματα για την προστασία του κλίματος που υποστηρίχθηκαν από την Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία για το Κλίμα (EUKI) το 2019 και το 2020. Συνολικά το διάστημα 2017-2020 έχουν υποστηριχθεί 128 προγράμματα συνεργασίας 240 διακρατικών φορέων από 30 χώρες, στα οποία συμμετέχουν 190 δήμοι.

Η έκδοση αναδεικνύει τις ποικίλες προσεγγίσεις της κλιματικής δράσης στην Ευρώπη σε οκτώ θέματα προτεραιότητας, όπως κλιματική πολιτική, ενέργεια, κινητικότητα, κτίρια και δήμοι, ευαισθητοποίηση, γεωργία-έδαφος-δάση, βιώσιμη οικονομία, φιλική προς το κλίμα χρηματοδότηση. Για κάθε ενότητα, η μπροσούρα παρουσιάζει πετυχημένα έργα. 

Πέρα από τη χρηματοδότηση συγκεκριμένων προγραμμάτων, το EUKI ενθαρρύνει την δημιουργία μιας κοινότητας ανταλλαγής εμπειριών και καλών πρακτικών.

Κλιματικά σχολεία Βερολίνο – Αθήνα

Μεταξύ των ιδιαίτερα επιτυχημένων προγραμμάτων (success stories) είναι ένα στα οποία συμμετείχε και ο Άνεμος Ανανέωσης: «Σχολεία και Κοινωνίες ανοιχτές στην προστασία του κλίματος και στην εξοικονόμηση ενέργειας – Κλιματικά Σχολεία Αθήνα – Βερολίνο» (CLIMATE SCHOOL Be.At). Για την δραστηριότητα αυτή έχει γίνει αναφορά και από την ίδια την καγκελάριο Α. Μέρκελ σε δημόσιο μήνυμά της. Το πρόγραμμα υλοποιήθηκε από τον Δήμο Αθηναίων, την ΚΟΙΝΣΕΠ «Άνεμος Ανανέωσης», την Γερμανική πρωτοβουλία πολιτών «Respect for Greece» («Σεβασμός για την Ελλάδα») και το Ανεξάρτητο Ινστιτούτο για Περιβαλλοντικά Θέματα  (Independent  Institute for Environmental Issues – UfU). 

Στο πρόγραμμα συμμετείχαν ενεργά 197 εκπαιδευτικοί από 72 σχολεία της Αθήνας,  ενώ αναπτύχθηκε πολύ ενδιαφέρουσα και ολοκληρωμένη μεθοδολογία και υλικό εκπαίδευσης και ενεργοποίησης των μαθητών, μεταξύ άλλων και με τη χρήση “βαλιτσών με όργανα μέτρησης”. Δυστυχώς, η πανδημία μας εμπόδισε να αξιοποιήσουμε πλήρως το υλικό σε συνεργασίες με άλλα σχολεία και να επεκτείνουμε τη δράση το σχολικό έτος 2020 -2021. 

Χιλιάδες μαθητές και μαθήτριες από τα 72 σχολεία, το 1/5 των σχολείων, του Δήμου Αθηναίων, μαζί με τους 197 εκπαιδευτικούς και τους γονείς εξέφρασαν την δέσμευσή τους για προστασία του κλίματος μέσα από μια ολοκληρωμένη δραστηριότητα ενημέρωσης, εκπαίδευσης, επιμόρφωσης, ευαισθητοποίησης, έρευνας και παροχής εκπαιδευτικών μεθοδολογιών και εργαλείων που αποτελεί ένα πρώτο βήμα για επόμενες δράσεις.

Το πρόγραμμα διήρκεσε από τον Οκτώβριο 2017-μέχρι τον Ιανουάριο 2020 και στόχευε στη συμμετοχή της σχολικής κοινότητας στη προστασία του κλίματος με ένα καινοτόμο και ολοκληρωμένο τρόπο, στη μείωση του ενεργειακού αποτυπώματος των σχολικών κτιρίων καθώς και στην ενίσχυση των γενικότερων προσπαθειών ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης των μαθητών, εκπαιδευτικών και των οικογενειών τους σε θέματα εξοικονόμησης ενέργειας και κλιματικής δράσης.

Το πρόγραμμα αξιοποίησε την υπάρχουσα μέχρι σήμερα εμπειρία από προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στην Ελλάδα και στη Γερμανία αλλά προώθησε και μια πιο ολοκληρωμένη προσέγγιση που αποτελεί βάση για μελλοντική συνέχιση και επέκταση του προγράμματος στα σχολεία.

Ένα ενδιαφέρον στοιχείο και συγκριτικό πλεονέκτημα του προγράμματος είναι ότι συνεργάστηκαν στο πρόγραμμα φορείς με διαφορετική εμπειρία και ιδιαίτερο ρόλο, από δύο χώρες, προσθέτοντας στο πρόγραμμα την δική τους τεχνογνωσία και συνεισφορά: Ο Δήμος Αθηναίων ως συντονιστής του προγράμματος, η κοινωνική συνεταιριστική επιχείρηση ΑΝΕΜΟΣ ΑΝΑΝΕΩΣΗΣ, το Γερμανικό Ανεξάρτητο Ινστιτούτο για Περιβαλλοντικά θέματα /Unabhangiges Institut fur Umweltfragen και η Γερμανική Πρωτοβουλία Πολιτών Σεβασμός στην Ελλάδα/ Respect for Greece

Αρχικά επιμορφώθηκαν σε θέματα κλίματος και ενέργειας – από Έλληνες και Γερμανούς επιμορφωτές – 20 εκπαιδευτές μέσα από την εκπαιδευτική κοινότητα της περιοχής, στελέχη που διέθεταν ήδη σημαντική εμπειρία από ανάλογα προγράμματα

Οι 20 επιμορφωτές κατήρτισαν στη συνέχεια 240 εκπαιδευτικούς, από τους οποίους οι 197 ανέλαβαν ενεργό ρόλο στο σχολείο τους – σε συνολικά 72 Δημοτικά, Γυμνάσια, Λύκεια – ενεργοποιώντας και στηρίζοντας τους μαθητές στο πρόγραμμα αλλά και αναρτώντας τις απαραίτητες «μαρτυρίες» σε μια ψηφιακή πλατφόρμα moodle που είναι προσβάσιμη και σε όσα  μέλη της εκπαιδευτικής κοινότητας θέλουν να υλοποιήσουν παρόμοιες δράσεις στο μέλλον.

Η εκπαιδευτική κοινότητα υποστηρίχτηκε για ολόκληρη τη σχολική χρονιά 2018-2019 με μεθοδολογικά και εκπαιδευτικά εργαλεία, πληροφοριακό υλικό καθώς και με «βαλίτσες» που περιλάμβαναν εργαλεία μέτρησης, παρατήρησης και πειραματισμού, συνδυάζοντας έτσι διαφορετικά εργαλεία της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης. Ενώ είχαν γίνει μέχρι πρόσφατα αρκετά προγράμματα περιβαλλοντικής εκπαίδευσης με αντικείμενο την ενέργεια, μόλις πρόσφατα έχουν ξεκινήσει προγράμματα για το κλίμα, αλλά δεν υπήρχε μέχρι πρόσφατα κάποιο πρόγραμμα ΠΕ που να είναι διαδραστικό και να συνδυάζει έρευνα, αξιοποίηση οργάνων για μετρήσεις, πείραμα, αξιοποίηση συνεκτικών μεθοδολογικών εργαλείων καθώς και διακρατική εμπειρία (Γερμανία – Ελλάδα).

Οι μαθητές ενημερώθηκαν, ευαισθητοποιήθηκαν και μετατράπηκαν σε ερευνητές, εκπλήσσοντας όλους τους συμμετέχοντες για την δέσμευση και το ενδιαφέρον τους. Το έργο τους αποτυπώθηκε τόσο σε posters όσο και στο πλούσιο υλικό που αναρτήθηκε στην ψηφιακή πλατφόρμα moodle

Οι εκπαιδευτικοί και κάθε σχολική μονάδα συμμετείχαν σε σχετική έρευνα που αξιολόγησε την εφαρμογή και τροφοδότησε το τελικό Σχέδιο Δράσης (Action Plan) του προγράμματος με καλές πρακτικές και προτάσεις για παρεμβάσεις στο χώρο του σχολείου.

Το πρόγραμμα όπως δομήθηκε αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο ολοκληρωμένης περιβαλλοντικής εκπαίδευσης με διαπολιτισμική διάσταση και ενσωμάτωση όλων των μαθητών ανεξαρτήτως γνωστικού επιπέδου ή καταγωγής (έλληνες αλλά και μαθητές με προσφυγικό ή μεταναστευτικό υπόβαθρο), αξιοποιώντας τις δυνατότητες, γνώσεις, ικανότητες και δεξιότητες κάθε μαθητή, προσφέροντας ρόλους και καθήκοντα ώστε να ενδυναμώσει η ομάδα και να δημιουργεί πνεύμα ομάδας / κοινότητας για ένα κοινό σκοπό.

Το αποτύπωμα του προγράμματος στην εκπαιδευτική και την ευρύτερη κοινότητα που αποτελεί και  παρακαταθήκη για μελλοντικές δράσεις και προγράμματα.

Μια εκπαιδευμένη εκπαιδευτική κοινότητα που δεσμεύεται για δράση για το κλίμα

Το πρόγραμμα άφησε παρακαταθήκη για το μέλλον:

–240 επιμορφωμένους εκπαιδευτικούς σχολείων της Αθήνας σε θέματα κλιματικής αλλαγής και εξοικονόμησης ενέργειας, με επιμόρφωση διάρκειας 24 ωρών, από τους οποίους οι 197 υλοποίησαν μια σχολική χρονιά δράσεις στο σχολείο τους

– Χιλιάδες μαθητές από 72 πιλοτικά σχολεία που εφάρμοσαν το πρόγραμμα και επιθυμούν να συνεχίσουν τόσο στο σχολείο τους όσο και μετά το σχολεία την δράση τους για το περιβάλλον και το κλίμα.

Εργαλεία του προγράμματος για περιβαλλοντική εκπαίδευση για το κλίμα και την ενέργεια

Τα εργαλεία για μελλοντικές δράσεις για το κλίμα στο σχολείο που προέκυψαν από το πρόγραμμα είναι πολλά, καινοτόμα αλλά και εύκολα στη χρήση τους:

– Ιστότοπος με όλες τις απαραίτητες πληροφορίες και τα εκπαιδευτικά υλικά που είναι χρήσιμα για την γενίκευση του προγράμματος  http://athensecoschools.gr

– Ψηφιακή πλατφόρμα moodle στην οποία όλα τα συμμετέχοντα σχολεία αναρτούσαν τη δουλειά τους και η οποία θα διατηρηθεί και εμπλουτιστεί με την δουλειά κι άλλων σχολείων στο μέλλον http://athensecoschools.gr/moodle/

– Οδηγός, μεθοδολογία και υποστηρικτικό υλικό για εκπαίδευση των μαθητών στην εξοικονόμηση ενέργειας και την κλιματική αλλαγή.

– Σχέδιο Δράσης/Action Plan για το Δήμο Αθηναίων αξιοποιήσιμο για τη γενίκευση του προγράμματος με οργανωμένο και συνεκτικό τρόπο σε όλα τα σχολεία του.

– Έρευνα για τα αποτελέσματα και την αξιολόγηση της εφαρμογής του προγράμματος στα σχολεία.

–e-book των posters των σχολείων με τις δράσεις και προτάσεις τους (https://cutt.ly/XrlgDxY)

–15 κινητές εκπαιδευτικές βαλίτσες με σχετικό εξοπλισμό που δανείζονται στα σχολεία για μετρήσεις σε θέματα ενέργειας, φωτεινότητας κ.ά.

-Συστήματα τηλεματικής σε πέντε (5) πιλοτικά σχολεία που επιτρέπουν την απομακρυσμένη ή τοπική διαχείριση της  ενέργειας, πράγμα που μεταφράζεται σε εξοικονόμησης  ενέργειας, χρημάτων και γενικότερα θέματα ασφάλειας.

Τα πέντε (5) έξυπνα πιλοτικά σχολεία του Δήμο Αθηναίων αποτελούν τα πρώτα σχολεία στην Ελλάδα με τεχνητή νοημοσύνη, παρέχοντας δυνατότητα να:

• Καταγράφουν την κατανάλωση ηλεκτρικών συσκευών και των φωτιστικών σωμάτων
• Ασφαλίζουν και προστατεύουν τις ευπαθείς  ηλεκτρικές συσκευές
• Διαχειρίζονται την ενέργεια με στόχο την εξοικονόμηση και την προστασία του κλίματος
• Παρέχουν ασφάλεια και άνεση στους καθηγητές και μαθητές

Το πρόγραμμα «Σχολεία Ανοιχτά στην Προστασία του κλίματος και την Εξοικονόμηση της Ενέργειας , Αθήνα –Βερολίνο», αξιολογήθηκε κι επιλέχθηκε προς χρηματοδότηση από την «Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία για το Κλίμα» / European Climate Initiative-EUKI), η οποία αποτελεί χρηματοδοτικό εργαλείο του Γερμανικού Υπουργείου Περιβάλλοντος, Προστασίας της Φύσης και Πυρηνικής Ασφάλειας (BMUB), ενώ τελεί  και υπό την αιγίδα του Ελληνικού Υπουργείου Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων.

Τα στοιχεία των φορέων  υλοποίησης του έργου

• Δήμος Αθηναίων http://athensecoschools.gr/
• ΚΟΙΝ.Σ.ΕΠ. Άνεμος Ανανέωσης/Wind of Renewal www.anemosananeosis.gr
• Γερμανική πρωτοβουλία πολιτών/Respect fur Griechenland e.V. http://xn--respekt-fr-griechenland-kpc.de/
• Ανεξάρτητο Ινστιτούτο για Περιβαλλοντικά θέματα/Unabhangiges Institut fur Umweltfragen http://www.ufu.de/

Τι είναι η Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία για το Κλίμα / European Climate Initiative-EUKI

Η  Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία για το Κλίμα EUKI ενισχύει τη συνεργασία σε ευρωπαϊκό επίπεδο και στοχεύει στην ενίσχυση της γνώσης και της ευαισθητοποίησης σχετικά με τα αίτια της κλιματικής αλλαγής καθώς και των οικολογικών, κοινωνικών και οικονομικών ευκαιριών που συνδέονται με τη δράση για το κλίμα. Είναι ένα χρηματοδοτικό εργαλείο του Ομοσπονδιακού Υπουργείου Περιβάλλοντος και Πυρηνικής Ασφάλειας αλλά και μια πλατφόρμα επικοινωνίας και ενίσχυσης του διαλόγου και της συνεργασίας για τα θέματα του κλίματος σε ευρωπαϊκό επίπεδο.