Ανοικτή Επιστολή προς το Δημοτικό Συμβούλιο Σίφνου σχετικά με την περιοχή ΝΑΤURA 2000 και την γνωμοδότηση ως προς την Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη και τη Βιώσιμη Διαχείριση και Προστασία της

Με αφορμή την διαβούλευση για την Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη για την περιοχή NATURA (ΦΥΣΗ) 2000 της Σίφνου και την σχετική συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου,

εμείς που υπογράφουμε την πιο κάτω ανοιχτή επιστολή προς το Δημοτικό Συμβούλιο, την κοινωνία της Σίφνου, τους μελετητές, τις περιφερειακές κι εθνικές αρχές,

προτείνουμε μια σειρά από συγκεκριμένες προτάσεις που θέλουμε να συμβάλλουν στην προστασία και διαχείριση της πολύ σημαντικής αυτής περιοχής και στην δημιουργία ενός ολοκληρωμένου σχεδίου διαχείρισης, που μπορεί να αποτελέσει πρότυπο και για ανάλογες περιοχές σε άλλα μικρά νησιά και τόπους.

Οι επιλογές που θα γίνουν σήμερα θα καθορίσουν το μέλλον όχι μόνο της περιοχής αυτής αλλά και ολόκληρης της Σίφνου. Οι προτάσεις μας βασίζονται στην πολύχρονη δραστηριοποίηση και το ενδιαφέρον για την περιοχή καθώς και σε όσα συζητούνται σε παρέες, ειδικές συναντήσεις και ημερίδες, στην ειδική δουλειά που έχουν κάνει επιστήμονες αλλά και φορείς καθώς και στην ευρωπαϊκή εμπειρία. Στοχεύουν στη συνέχιση της λειτουργίας της περιοχής ως πηγή ευημερίας για ολόκληρη τη Σίφνο, κάτι που μπορεί να γίνει μόνο με προστασία της μεγάλης οικολογικής αξίας της αλλά και με την προώθηση μέτρων που θα ενισχύσουν μια βιώσιμη οικονομία για την τοπική κοινωνία και θα δίνουν κίνητρα για όσους έχουν κτήματα στην περιοχή για να την διατηρούν σε καλή κατάσταση.

Η σημασία κι αξία της περιοχής για το περιβάλλον και τη βιώσιμη ευημερία της Σίφνου

Η περιοχή ΝΑTURA 2000 της Σίφνου εκτείνεται σε 20.919 στρέμματα, εκ των οποίων το 9,9% της έκτασης είναι θαλάσσια περιοχή́. Είναι προστατευτέα και ανήκει στο ευρωπαϊκό δίκτυο των αντίστοιχων περιοχών. Κατατάσσεται στην κατηγορία ΕΖΔ – «Ειδικές Ζώνες Διατήρησης» των ειδών και των τύπων οικοτόπων, βάσει της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 92/43/ΕΟΚ. Έχει κωδικό GR4220008 κι αναφέρεται σε ευρωπαϊκό επίπεδο ως “ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΗΛΙΑΣ ΜΕΧΡΙ ΔΥΤΙΚΕΣ ΑΚΤΕΣ ΚΑΙ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΠΕΡΙΟΧΗ”. Είναι δηλαδή πολύ σημαντική όχι μόνο για τη Σίφνο αλλά και για ολόκληρη την Ευρώπη.

Είναι περιοχή θαυμαστής ισορροπίας, εδώ και χιλιάδες χρόνια, μεταξύ φύσης και ανθρώπων, χάρη στη σοφία των προηγούμενων γενιών, των ανθρώπων της Σίφνου που ήταν μέρος της φύσης, όχι εχθροί της. Αυτό επέτρεψε να έχουμε σήμερα ένα νησί με 2000-3.000 χιλιόμετρα ξερολιθιές (πεζούλες), μοναδικά δάση και δέντρα, υψηλής οικολογικής αξίας περιοχές, μικρούς αλλά πλούσιους βιότοπους, μια αξιομνημόνευτη παράδοση γεωργίας με τοπικά είδη σε αρμονία με τη φύση. Αλλά, και, εξαιρετικής αρμονίας ανθρώπινα δημιουργήματα, μονοπάτια, ξερολιθιές, εκκλησίες, αγροτικά κτίσματα, πανηγύρια και σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα. Η περιοχή είναι σημαντική για τους υδατικούς πόρους ολόκληρης της Σίφνου αλλά και για το σε εξαιρετική κατάσταση φυσικό και αγροτικό τοπίο, κάτι στο οποίο επενδύουν πλέον πολλές περιοχές (πχ Τοσκάνη, Ελβετία, Τυρόλο κά) καθώς και για την άυλη πολιτιστική κληρονομιά.

Η περιοχή NATURA της Σίφνου φιλοξενεί 39 είδη πτηνών, 19 σπάνια, ενδημικά κυρίως, είδη ζώων και φυτών. Μεταξύ αυτών και το προστατευόμενο είδος κέδρου juniperus–juniperus (φίδα, στη σιφναίικη γλώσσα ή άρκευθος, επιστημονικά), εξαιρετικά σπάνιο πλέον ιδιαίτερα στο νησιωτικό χώρο, δάση ελιάς και χαρουπιάς, αλλά και σημαντικές για τα θαλάσσια είδη περιοχές με Ποσειδωνία. Πρόσφατες έρευνες έχουν εντοπίσει μάλιστα και ένα είδος αγριοτουλίπας Fritillaria obliqua subsp. Tuntasia, που υπάρχει μόνο στη Σίφνο και ίσως σε ορισμένα άλλα Κυκλαδονήσια.

Τι προτείνουμε για την περιοχή

Η μελέτη θα οδηγήσει στην έκδοση Προεδρικού Διατάγματος για τις χρήσεις γης στην περιοχή. Η νομοθεσία – άρθρο 44 του Νόμου 4685/2020 – προβλέπει διαφορετικό καθεστώς χρήσεων γης σε κάθε περιοχή ανάλογα με τη ζώνη στην οποία ανήκει: (α) Ζώνη απόλυτης προστασίας της φύσης (ΖΑΠΦ), (β) Ζώνη προστασίας της φύσης (ΖΠΦ), (γ) Ζώνη διαχείρισης οικοτόπων και ειδών (ΖΔΟΕ) και (δ) Ζώνη βιώσιμης διαχείρισης φυσικών πόρων (ΖΒΔΦΠ).

Η πρώτη μορφή της μελέτης προβλέπει να υπάρχουν διαφορετικές ζώνες. Όμως κάτι τέτοιο δεν έχει νόημα για μια τόσο μικρή περιοχή σε ένα μικρό νησί, όπως η Σίφνος. Διαφορετικές ζώνες σημαίνει διαφορετικός βαθμός προστασίας. Για παράδειγμα, αν μείνουν όπως είναι οι προτάσεις στη μελέτη, στο μεγαλύτερο μέρος της περιοχής θα μπορούσαν να χτιστούν ξενοδοχεία μέχρι 150 κλίνες, εστιατόρια μέχρι 100 τμ και εγκαταστάσεις μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας, ύδρευσης και τηλεπικοινωνιών. Αν προστατεύεται, όμως, ένα πολύ μικρό κομματάκι – πχ μόνο 200-300 στρέμματα – μέσα σε αυτή την πολύ σημαντική αλλά περιορισμένη περιοχή και σε όλη την υπόλοιπη έκταση επιτρέπονται αυτές οι δραστηριότητες και πολύ μεγάλες υποδομές, είναι αδύνατο να διατηρηθεί η φυσική αξία της περιοχής.

Τουριστικές υποδομές μπορούμε να έχουμε, υπό όρους και με κανόνες, έξω από την περιοχή, κυρίως στα χωριά και στις ήδη δομημένες περιοχές. Θα καταστραφεί η περιοχή αν την μετατρέψουμε σταδιακά σε “τουριστικό χωριό” και θα δούμε τις επιπτώσεις σε όλο το νησί, σε όλη την κοινωνία. Αυτοί που έρχονται σήμερα να απολαύσουν τη φυσική ομορφιά της Σίφνου, τον πολιτισμό και τα μονοπάτια της δεν θα έχουν λόγο να την επισκεφθούν. Εγκαταστάσεις ενέργειας και δίκτυα ηλεκτρισμού δεν υπάρχει λόγος να εγκατασταθούν μέσα σε αυτή την περιοχή.

Η επιλογή ζωνών με διαφορετικό καθεστώς προστασίας και χρήσεων γης έχει νόημα μόνο σε πολύ μεγάλες εκτάσεις. Στην περίπτωση της NATURA Σίφνου, όπως αναδεικνύουν και η αρχική αξιολόγησή της για την ένταξη στο ευρωπαϊκό δίκτυο όσο και η τωρινή Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη, όλη η περιοχή – που είναι όμως πολύ μικρή – έχει μεγάλη οικολογική αξία.

Επομένως η πρότασή μας είναι να οριοθετηθεί όλη η περιοχή ως (β) Ζώνη Προστασίας της Φύσης (ΖΠΦ) με βάση τα κριτήρια αξιολόγησης που υπάρχουν ήδη. Κατά συνέπεια οι χρήσεις θα είναι εκείνες που θα διατηρήσουν και δεν θα καταστρέψουν την περιοχή. Θα αποκλειστεί δηλαδή η κατασκευή ξενοδοχείων, μεγάλων εστιατορίων, ενεργειακών μονάδων, δικτύων μεταφοράς ρεύματος κ.ά. Θα πρέπει, επίσης, να προστατεύσουμε τη θαλάσσια έκταση της περιοχής αυτής από δραστηριότητες που θα την υποβαθμίσουν.

Τι δραστηριότητες επιτρέπονται σε μια τέτοια ζώνη

Δεν είναι αλήθεια ότι με αυτόν τον χαρακτηρισμό δεν επιτρέπεται ανθρώπινη δραστηριότητα σε αυτή την περιοχή. Αντιθέτως, (θα) επιτρέπονται: η ελεγχόμενη βόσκηση, οι αγροτικές δραστηριότητες με μεθόδους οικολογικής-παραδοσιακής γεωργίας, η συλλογή φυτών και βοτάνων, η μελισσοκομία, τα μονοπάτια πεζών και οι ξεναγήσεις επισκεπτών, έργα για τη στήριξη του εδάφους και η συντήρηση των υφιστάμενων ναών, η συντήρηση των ξερολιθιών και των αγροτικών κατασκευών, αρχαιολογικές ανασκαφές και η ανάδειξη των ευρημάτων, οι οικολογικές και επιστημονικές έρευνες. Δραστηριότητες, δηλαδή, που όταν είναι σωστά σχεδιασμένες και πραγματοποιούνται με υπευθυνότητα (πχ σωστή και όχι ανεξέλεγκτη βόσκηση, ξεναγήσεις, συντήρηση κ.ά) θα διατηρήσουν μακροχρόνια την περιοχή και θα προσφέρουν εισοδήματα τόσο για τους ιδιοκτήτες κτημάτων στην περιοχή όσο και για ολόκληρη τη Σίφνο.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι πέρα από τη σημασία της περιοχής για τη φύση και τα νερά, αυτή είναι πόλος έλξης για τους τουρίστες εκείνους που νοιάζονται για τα μονοπάτια, τις φυσικές περιοχές (οικο-τουρισμός), τον πολιτισμό, την τέχνη (φωτογραφία, ζωγραφική, θέατρο στη φύση), την άσκηση μέσα στη φύση και την θεραπευτική πεζοπορία κ.ά. Αυτός θέλουμε να είναι ο τουρισμός της Σίφνου, λαμβάνοντας υπόψη βέβαια και τις αντοχές του νησιού ως προς τον αριθμό των επισκεπτών κάθε εποχή. Η περιοχή, λοιπόν, θα συνεχίσει να είναι βασική πηγή εσόδων και απασχόλησης για όλους και όλες στη Σίφνο.

Όμως για το μέλλον η περιοχή αυτή είναι και η άμυνά μας – μαζί με τις ξερολιθιές γενικότερα – απέναντι στους κινδύνους από την κλιματική κρίση, που επιδεινώνεται και θα έχει επιπτώσεις σε όλο τον πλανήτη, φυσικά και στην Σίφνο και στην περιοχή αυτή. Καταγράφονται ήδη: αύξηση της μέσης θερμοκρασίας, παρατεταμένα κύματα καύσωνα, έντονα και πιο συχνά ακραία καιρικά φαινόμενα, μείωση αλλά μέσα σε λίγο διάστημα πιο έντονες βροχοπτώσεις, άνοδος της στάθμης της θάλασσας, τσουνάμι λόγω αλλαγών στη θερμοκρασία. Ήδη εμφανίζονται στη θάλασσα της Σίφνου είδη που προέρχονται από εντελώς διαφορετικά θαλάσσια οικοσυστήματα, και μπορεί να αλλάξουν πλήρως είδη που υπάρχουν σήμερα. Η υποβάθμιση της περιοχής και η καταστροφή της φυσικής άμυνας που δημιουργούν τα δέντρα, οι θάμνοι, οι φυσικοί φράκτες, οι αναβαθμίδες / πεζούλες / ξερολιθιές και το έδαφος που μπορεί ακόμα να απορροφάει νερό, θα αφήσει εκτεθειμένη τη Σίφνο στην διάβρωση και σε μεγάλες φυσικές καταστροφές, όπως αυτές που ζήσαμε το 2003, πλημμύρες, καταστροφή υποδομών, χιλιάδες τόνους λάσπης.

Πώς μπορεί να αναπτυχθεί μια πιο σταθερή, βιώσιμη οικονομία που θα ωφελήσει και τους ιδιοκτήτες κτημάτων στην περιοχή αλλά και ολόκληρη τη Σίφνο

Σήμερα σημαντικά έσοδα παράγονται για όλη τη Σίφνο ακριβώς λόγω της ύπαρξης αυτής της περιοχής. Η διατήρηση της περιοχής σε καλή κατάσταση όπως και ο πολιτιστικός και αρχιτεκτονικός πλούτος της Σίφνου προσελκύουν χιλιάδες ανθρώπους που μένουν σε ξενοδοχεία και ενοικιαζόμενα σε όλο το υπόλοιπο νησί, όπου φυσικά και εκεί πρέπει να υπάρχει ένα όριο. Η προστασία και η ανάδειξή της θα συμβάλλουν στη μεγέθυνση του οικονομικού οφέλους για όλη τη Σίφνο.

Μια γεωργία σοφή και οικολογική, που έρχεται από το παρελθόν και είναι ζητούμενο για το μέλλον: Προϊόντα οικολογικής-παραδοσιακής γεωργίας και μελισσοκομίας από την περιοχή, με τοπικά είδη (σπόροι και δέντρα) και φιλικές στο περιβάλλον πρακτικές, χωρίς χημικά, μπορεί να έχουν υψηλή διατροφική αξία και καλύτερη τιμή. Χρειάζεται, όμως, να:

– βοηθήσουμε με γνώσεις, προγράμματα και υποστηρικτικά εργαλεία τους γεωργούς, μελισσοκόμους, κτηνοτρόφους ιδιαίτερα νέους/νέες και τον Αγροτικό και Μελισσοκομικό Συνεταιρισμό για να αναπτύξουν μια τέτοια γεωργία, μελισσοκομία και κτηνοτροφία, σε αγροτικές εκτάσεις που υπάρχουν στην περιοχή, ώστε να εφαρμόζονται συγκεκριμένα κριτήρια στην δραστηριότητά τους, να είναι αυτή συμβατή με τη σημασία και την προστασία της περιοχής αλλά και να μπορεί να επωφεληθεί από τις σχετικές χρηματοδοτήσεις,

– δημιουργηθεί ένα σχήμα απονομής ειδικής σήμανσης για προϊόντα που θα παράγονται με βιώσιμες πρακτικές μέσα στην περιοχή NATURA αλλά και άλλα σχήματα προαγοράς προϊόντων, ώστε να ξέρουν οι παραγωγοί τι ποσότητες θα μπορούν να πωλήσουν απευθείας στους καταναλωτές και να έχουν χρήματα που χρειάζονται για την δραστηριότητά τους.

Ο συνδυασμός γεωργίας και οργανωμένων επισκέψεων τόσο στις φυσικές περιοχές όσο και σε αγροκτήματα με ντόπιους σπόρους και οικολογικές πρακτικές μπορεί να είναι πηγή νέων επαγγελμάτων και συμπληρωματικών εισοδημάτων. Οργανωμένες επισκέψεις, προγράμματα εθελοντισμού, κοινοτικά υποστηριζόμενη γεωργία, αναβαθμισμένη ξενάγηση μέσω των μονοπατιών στην οικολογική, πολιτισμική και αρχαιολογική αξία της περιοχής και σε επισκέψιμα αγροκτήματα, με αυστηρούς κανόνες και τοπικούς, εκπαιδευμένους οδηγούς, μπορεί να δημιουργήσουν εισοδήματα και θέσεις εργασίας για:

– ντόπιους που έχουν κτήματα

-φύλαξη, προστασία, αποκατάσταση και μακροχρόνια διαχείριση της περιοχής, όπως γίνεται σε περιοχές με σχετική παράδοση.

Όλη η περιοχή, ένα ανοιχτό οικολογικό εργαστήριο: Σήμερα όλο και περισσότερο αναγνωρίζεται η αξία “λύσεων με βάση τη φύση”. Αυτές βασίζονται σε παραδοσιακές πρακτικές σαν κι αυτές που γνωρίζαμε στη Σίφνο, και συναντώνται σήμερα με σύγχρονη επιστημονική γνώση και οικολογική συνείδηση. Η περιοχή αυτή θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί ως ένα ανοικτό οικολογικό εργαστήριο για μελέτη κι απόκτηση εμπειριών για τις λειτουργίες της φύσης και για το πώς αυτές επηρεάζονται από την κλιματική κρίση.

Οι αρχαιολογικές ανασκαφές που γίνονται στην περιοχή θα μπορούσαν να δώσουν σημαντικές πληροφορίες για τις ανθρώπινες δραστηριότητες εκεί και την διαχρονική αλληλεπίδραση με το περιβάλλον καθώς και για τις κλιματικές συνθήκες προσελκύοντας, στο μέλλον επισκέπτες και ερευνητές.

Ακόμα και τα αγροτικά κτίσματα (θημωνιές, αλώνια, στέρνες, μάντρες) θα μπορούσαν να προσφέρουν σημαντική γνώση σε μια αρχιτεκτονική για το μέλλον, ενώ η γνωριμία με αυτά και η μελέτη τους θα είχαν και σημαντικά οικονομικά έσοδα από επισκέπτες, φοιτητές, ερευνητές, ακαδημαϊκές ομάδες και ευρωπαϊκά προγράμματα. Στο παρελθόν έχει γίνει καταγραφή ενός αριθμού αγροτικών κτισμάτων, χρειάζεται όμως σήμερα επικαιροποίηση και δημιουργία βάσης δεδομένων με όλα τα αγροτικά κτίσματα, τη σημασία, την κατάσταση, τους τύπους και τα ιστορικά / πολιτισμικά στοιχεία τους. Το ίδιο ισχύει και για πηγές, γούρνες και καλές πρακτικές διαχείρισης του νερού. Όλο αυτό δημιουργεί μια οικονομία που στηρίζει τη βιώσιμη διαχείριση φυσικών και ανθρωπογενών πόρων.

Τέχνη μέσα στη φύση, περιβαλλοντική εκπαίδευση στη φύση: Όλο και περισσότερο η εκπαίδευση για την αειφορία / η περιβαλλοντική εκπαίδευση στη φύση αποτελεί βασική κατεύθυνση για όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, ιδιαίτερα σε χώρες της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης. Η Σίφνος με αυτή την μοναδική για μικρό νησί φυσική περιοχή θα μπορούσε να είναι εργαστήριο συνάντησης κι αλληλεπίδρασης μαθητών, εκπαιδευτικών, τοπικών φορέων, ακαδημαϊκών και υποστηρικτικών οργανισμών. Πολλά ευρωπαϊκά προγράμματα (όπως τα Erasmus) θα μπορούσαν να στηρίξουν, σε μεγαλύτερο ακόμα βαθμό, ανάλογες συνεργασίες. Το ίδιο ισχύει και για ρεύματα σύγχρονων τεχνών (ζωγραφική, μουσική, φωτογραφία, θέατρο κ.ά). Υπάρχει το ανθρώπινο δυναμικό και φορείς που έχουν αναπτύξει παρόμοιες δραστηριότητες στη Σίφνο ώστε να αποτελέσουν τη βάση για ενίσχυση και ανάπτυξη παρόμοιων τάσεων.

Μέρος, επίσης, του ειδικού τέλους διαμονής που πληρώνουν οι τουρίστες θα πρέπει να πηγαίνει ανταποδοτικά για δραστηριότητες στην περιοχή, όπως αποκατάσταση μονοπατιών, ξερολιθιών, πυροπροστασία, φύλαξη κλπ.

Επιπλέον χρηματο-οικονομικά εργαλεία

Μεγάλο ποσοστό των ευρωπαϊκών πόρων στοχεύει στην προστασία του κλίματος και της φύσης καθώς και στην πράσινη μετάβαση. Προτείνουμε, λοιπόν, να αναπτύξουμε αλλά και να διεκδικήσουμε κατάλληλα χρηματο-οικονομικά εργαλεία για την προστασία και διαχείριση της περιοχής – κάτι που δεν γίνεται σήμερα:

– ευρωπαϊκούς πόρους που έχει η κεντρική και περιφερειακή διοίκηση ακριβώς για αυτό το σκοπό (Ταμείο Ανάκαμψης και Αποκατάστασης, ΕΣΠΑ 2021-2027, Κοινή Αγροτική Πολιτική κ.ά.)

– ευρωπαϊκούς πόρους που θα αναζητήσει η Σίφνος απευθείας από ευρωπαϊκά προγράμματα, με στήριξη διαφόρων φορέων,

– πόρους από το Πράσινο Ταμείο και ίσως από το Κοινωνικό Ταμείο για το Κλίμα και το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης,

– δωρεές

για στήριξη διαφόρων δράσεων προστασίας και διαχείρισης (μονοπάτια, ξερολιθιές, φροντίδα οικοσυστημάτων κ.ά.) μέσα σε ένα γενικότερο πλαίσιο πράσινης οικονομίας της περιοχής.

Αλλαγές στο φορολογικό καθεστώς

Η φορολογία πρέπει να αναγνωρίσει ότι η περιοχή και οι ιδιοκτησίες ανήκουν σε καθεστώς προστασίας της φύσης και άρα πρέπει να έχουν πολύ χαμηλή φορολογία, και όχι φορολόγηση ως οικόπεδα τουριστικής ζώνης. Αφετέρου, οι ιδιοκτήτες θα πρέπει να στηρίζονται σήμερα για να λειτουργούν ως φροντιστές της φύσης, να παίζουν ρόλο στη συντήρηση των μονοπατιών, των ξερολιθιών, του τοπίου και των μοναδικών οικοσυστημάτων.

Χρειάζεται να διεκδικήσουμε από την κεντρική εξουσία να χρεώνονται με μειωμένο ή μηδενικό ΕΝΦΙΑ και μειωμένο φόρο μεταβίβασης οι γονικές παροχές και κληρονομιές για τις ιδιοκτησίες που βρίσκονται μέσα σε όλη την έκταση της περιοχής, επιβραβεύοντας την προστασία και συντήρηση της φύσης, του τοπίου και των πολιτιστικών χαρακτηριστικών της.

Με ποιο ανθρώπινο – κοινωνικό κεφάλαιο μπορούμε να στηρίξουμε μια τέτοια επιλογή

Τα τελευταία χρόνια μια σειρά προγραμμάτων, δράσεων και πρωτοβουλιών που αναλαμβάνουν φορείς στη Σίφνο στοχεύουν στην προστασία και ανάδειξη αυτού του μοναδικού και ανεκτίμητου φυσικού και πολιτιστικού πλούτου:

– Πολλές οικολογικές και εθελοντικές δράσεις του Δικτύου ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS παλιότερα – μεταξύ άλλων διεθνείς συναντήσεις, πρόγραμμα για την περιοχή NATURA, ενημέρωση και περιβαλλοντικά παιχνίδια για το οικοσύστημα της παραλίας των Καμαρών καθώς και εκπαίδευση στην τοπική παραδοσιακή αρχιτεκτονική και κατασκευή του μικρού κέντρου ενημέρωσης για την περιοχή NATURA στην αρχή του μονοπατιού για τον προφήτη Ηλία.

– Δράσεις σήμανσης και ανάδειξης των μονοπατιών από διάφορους φορείς που μετέτρεψαν τη Σίφνο σε σημαντικό προορισμό για βόλτα σε μονοπάτια

– Ευρωπαϊκά προγράμματα όπως το GRAPE και το SMILO MED στα οποία συμμετέχουν ο Δήμος και ο Άνεμος Ανανέωσης

– Το πρόγραμμα STARS4WATER

– Το πρόγραμμα Horizon Μετάλλων Μονοπάτια (και ελπίζουμε των κεραμοποιείων ή του νερού)

– Η δημιουργία της ΦΛΕΑ

και πολλά άλλα

που μεταφέρουν καλές πρακτικές και γνώσεις, μεθοδολογίες από άλλα νησιά και μικρές περιοχές, και δημιουργούν δίκτυα συνεργασίας που θα βοηθήσουν στην ανάδειξη και προστασία όλου αυτού του πλούτου που διατηρούμε ακόμα αλλά και στην δημιουργία υπεύθυνης και ευημερούσας οικονομίας στη Σίφνο.

Μπορούμε επίσης να αξιοποιήσουμε την διάθεση υποστήριξης που εκφράζουν δίκτυα κοινωνικής οικονομίας (αξιοποιώντας την εμπειρία του ευρωπαϊκού προγράμματος GRAPE στο οποίο συμμετέχει ο Δήμος Σίφνου και ο Άνεμος Ανανέωσης ) καθώς και μικρών νησιών, μέσω του δικτύου SMILO και του ειδικού σήματος βιώσιμων νησιών που απονέμει με συγκροτημένη μεθοδολογία το SMILO.

Μακροπρόθεσμη επένδυση για όλη τη Σίφνο

Ως κοινωνία χρειάζεται να στοχεύουμε πλέον σε μια οικονομία της προστασίας της φύσης, όχι σε μια οικονομία που καταστρέφει το φυσικό πλούτο, την υλική βάση για την ευημερία μιας κοινωνίας. Επικέντρωση μόνο σε βραχυπρόθεσμα κέρδη, χωρίς να λαμβάνουμε υπόψη το περιβάλλον ή ενάντια στο περιβάλλον, μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα κατάρρευση σε μεσοπρόθεσμο επίπεδο.

Μια τέτοια οικονομική οπτική για την περιοχή που τελικά αφορά και το σύνολο της Σίφνου είναι μια μακροπρόθεσμη επένδυση στην διατήρηση των τοπικών χαρακτηριστικών και αξιών της Σίφνου που θα επιτρέψουν τη βιώσιμη ευημερία της κοινωνίας, σε αγαστή συνύπαρξη ανθρώπων και φύσης στο νησί. Όπως συνέβαινε τόσους αιώνες και αποτελεί, μαζί με τον πολιτισμό μας, έναν πόρο και μια κληρονομιά για τα οποία μπορούμε να υπερηφανευόμαστε.

Οφείλουμε και εμείς να διατηρήσουμε μακροχρόνια την περιοχή NATURA, να παραδώσουμε την περιοχή και τη Σίφνο στις επόμενες γενιές όπως την παραλάβαμε, και ακόμα καλύτερη. Για το σκοπό αυτό χρειάζεται να δημιουργηθεί και να στηριχθεί με πόρους και προσωπικό ένας φορέας διαχείρισης και προστασίας της περιοχής που θα μπορέσει να υλοποιήσει το σχεδιασμό μακροχρόνια, θα βοηθάει στην πρόληψη καταστροφών, πυρκαγιών, παράνομων δραστηριοτήτων αλλά και θα φροντίζει για πόρους, ενώ θα συνεργάζεται με φορείς, πανεπιστήμια, ερευνητικά κέντρα, την τοπική κοινωνία.

Καλούμε το Δήμο να υιοθετήσει τις προτάσεις και να καλέσει τους μελετητές να προσαρμόσουν την μελέτη σε αυτή την κατεύθυνση. Σε αυτή την πορεία θα είμαστε ενεργά υποστηρικτές.

Υπογραφές

Αναστασιάδης Μανόλης

Αναστασόπουλος Νίκος, Αν. Καθηγητής Σχολής Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ

Dolfino Luca, οικονομολόγος

Κανακάρη Κατερίνα, περιβαλλοντολόγος

Κανακάρης Σέτος, αρχιτέκτονας

Κατζηλιέρη Σοφία

Κόμη Μαρία, Μέλος του ΔΣ του Συλλόγου Γυναικών Σίφνου

Κόμης Γιώργος, δικαστικός επιμελητής

Λαζαρής Αντώνης, εκπαιδευτικός Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης

Μπακέλα Ζωή, Γιατρός

Μπελιός Νικόλαος, γεωλόγος, εκπαιδευτικός, μελισσοκόμος

Ντοκόπουλος Γιώργος, Συνταξιούχος δικηγόρος

Παπαπαύλου Γιώργος, Αντιπρόεδρος Ενεργειακής Κοινότητας Σίφνου

Τσεκούρας Αθανάσιος,

Τζιρτζιλάκη Ελένη, Δρ. αρχιτέκτων –εικαστικός

Χατζής Δημήτρης, δημοσιογράφος

Χρυσόγελος Νίκος, πρόεδρος ΔΕ ΑΝΕΜΟΣ ΑΝΑΝΕΩΣΗΣ, π. Ευρωβουλευτής, π. Περιφερειακός Σύμβουλος Ν. Αιγαίου

Αν θέλετε να υπογράψετε και εσείς την ανοιχτή επιστολή συμπληρώστε τη φόρμα εδώ: https://forms.gle/krzUFc7KAiCRj4ja7 ή στο εμαιλ: wind.sifnos@gmail.com ή στο τηλ 6936672882 (Νίκος Χρυσόγελος)

Συνάντηση – συζήτηση για την Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη της περιοχής NATURA της Σίφνου

Σάββατο, ώρα 18.30 στο Πολιτιστικό Κέντρο του Αρτεμώνα Σίφνου

του Νίκου Χρυσόγελου

προέδρου της ΚΟΙΝΣΕΠ ΑΝΕΜΟΣ ΑΝΑΝΕΩΣΗΣ

και μέλους της Επιτροπής Βιώσιμης Διαχείρισης Φυσικών Πόρων Σίφνου

Αυτό το διάστημα βrίσκεται σε διαδικτυακή διαβούλευση η Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη της περιοχής NATURA της Σίφνου, στο πλαίσιο της μελέτης για τις περιοχές αυτές στο Ν. Αιγαίο. Η μελέτη αναδεικνύει αυτά που εμπειρικά γνώριζαν πάντα οι Σιφνιοί και οι Σιφνιές, και όπως έχουν επισημάνει κατά καιρούς περιβαλλοντικοί και επιστημονικοί φορείς, δηλαδή την μεγάλη οικολογική και πολιτιστική αξία της για το νησί, την κοινωνία, τις Κυκλάδες, την Ευρώπη αλλά και τον σύγχρονο κόσμο.

Η περιοχή NATURA της Σίφνου φιλοξενεί 39 ειδών πτηνών, 19 σπάνια, ενδημικά κυρίως, είδη ζώων και φυτών. Μεταξύ αυτών και το προστατευόμενο είδος κέδρου juniperus-juniperus (φίδα στη σιφναίικη γλώσσα ή άρκευθος, επιστημονικά) εξαιρετικά σπάνιο πλέον ιδιαίτερα στο νησιωτικό χώρο. Πρόσφατες έρευνες έχουν εντοπίσει μάλιστα και νέο ενδημικό είδος αγριοτουλίπας Fritillaria obliqua subsp. Tuntasia.

Γιατί βιώσιμη διαχείριση φυσικών πόρων

Στην κυρίαρχη αντίληψη τείνουμε να δίνουμε μεγάλη σημασία μόνο σε οικονομικές δραστηριότητες και σχέσεις και να αγνοούμε τις φυσικές διεργασίες και το ρόλο της φύσης και των φυσικών πόρων στη ζωή μας αλλά και στην ίδια την οικονομία. 

Η βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων είναι σήμερα μια από τις πιο σημαντικές προκλήσεις για τον πολιτισμό μας. Με την κλιματική και την οικολογική κρίση να εντείνονται και να απειλείται με εξαφάνιση ένα σημαντικό ποσοστό των οικοσυστημάτων και των διαφόρων ειδών αλλά και της ίδιας της ανθρώπινης κοινωνίας, η προστασία των φυσικών πόρων – μαζί με την προστασία του κλίματος – είναι καθοριστικός όρος για την επιβίωσή μας. 

Πολλές φορές αγνοείται ο ρόλος και η σημασία των οικοσυστημάτων – ιδιαίτερα αυτών που επιβιώνουν σε μικρούς τόπους – όχι μόνο για το ίδιο το περιβάλλον αλλά και για τις ανθρώπινες κοινωνίες και την οικονομία. 

Ας σκεφτούμε, για παράδειγμα, πώς θα ήταν η ζωή μας χωρίς πράσινες περιοχές. Πόσο αλήθεια τις αναζητήσαμε μέσα στην πανδημία, ή πώς θα ήταν χωρίς τα δάση ή τις καθαρές θάλασσες. Οι πράσινες και φυσικές περιοχές δεν είναι σημαντικές μόνο για την αναψυχή μας αλλά και την υγεία και την ψυχική μας ισορροπία.

Όλο και περισσότερο αναγνωρίζουμε τις οικολογικές / πράσινες υπηρεσίες που προσφέρονται σήμερα δωρεάν από την ίδια τη φύση και το ρόλο τους στην βιώσιμη ευημερία και την οικονομία, όπως για παράδειγμα:

– η προστασία που προσφέρουν οι ξερολιθιές / πεζούλες απέναντι στην διάβρωση του εδάφους ή τις πλημμύρες, ώστε να μπορεί να υπάρχει γεωργία αλλά και να διατηρούνται μικρά οικοσυστήματα, 

– η επικονίαση από τα έντομα που είναι καθοριστική για την ύπαρξη γεωργίας, 

– ο ρόλος των δασών όχι μόνο στην προστασία περιοχών αλλά και για την απορρόφηση αερίων του θερμοκηπίου από τα δάση, που είναι κρίσιμη για την ισορροπία του κλίματος,  

– η δέσμευση διοξειδίου του άνθρακα από τους ωκεανούς / τις θάλασσες αλλά ακόμα και από μεγάλα θηλαστικά, που  συμβάλλουν στην κλιματική ισορροπία,

– η προστασία της παράκτιας ζώνης από τη διάβρωση χάρη στην παρουσία θαλάσσιων λιβαδιών Ποσειδωνίας ή των αμμόλοφων και παράκτιων ειδών.

Οι οικολογικές / πράσινες αυτές υπηρεσίες προσφέρονται σήμερα από τη φύση στην ανθρώπινη κοινωνία δωρεάν. Οι παλαιότερες κοινωνίες αναγνώριζαν εμπειρικά τις υπηρεσίες αυτές και διαμόρφωναν μια πιο αρμονική σχέση ανθρώπων – φύσης. Ήξεραν ότι η επιβίωσή τους ήταν συνυφασμένη με την διατήρηση της φύσης μακροχρόνια. Υπήρχαν βέβαια και κοινωνίες που κατέστρεψαν τη φύση και στη συνέχεια εξαφανίστηκαν ή παρήκμασαν κι αυτές.

Σήμερα γνωρίζουμε την τεράστια σημασία τους χάρη στην επιστήμη και τις νέες αξίες που διαμορφώνονται. Αλλά πρέπει να προσαρμόσουμε τη σχέση μας με τη φύση από μια καταστροφική στάση σε μια σχέση αρμονικής συνεργασίας, όπως προτρέπει η επιστήμη: να συνεργαστούμε και να μάθουμε από τη φύση, αντί να την καταστρέφουμε ή να πηγαίνουμε ενάντιά της. 

Αν καταστραφούν τα οικοσυστήματα, εξαφανιστούν ή μειωθούν τα είδη και υποβαθμιστούν οι φυσικοί πόροι, για να έχουμε κρίσιμες παρόμοιες υπηρεσίες θα πρέπει αυτές οι φυσικές που χάνονται να υποκατασταθούν – αν και πολλές από αυτές είναι αδύνατο – από υπηρεσίες και τεχνικά έργα με τεράστιο οικονομικό κόστος, ενώ δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι πράγματι αυτές οι ανθρωπογενείς μόνο θα είναι αποτελεσματικές. Για παράδειγμα: 

• πώς θα μπορούσε να υποκατασταθεί ο ρόλος των μελισσών στην επικονίαση αν αυτές εξαφανιστούν – είναι γεγονός ότι οι πληθυσμοί τους μειώνονται δραματικά; 
• Ποιος θα δεσμεύει διοξείδιο του άνθρακα και γενικότερα αέρια του θερμοκηπίου αν τα δάση καταστραφούν και οι ωκεανοί υπερθερμανθούν (σε αυτή την περίπτωση αντί να δεσμεύουν διοξείδιο του άνθρακα θα ελευθερώνουν στην ατμόσφαιρα το αποθηκευμένο επί εκατομμύρια χρόνια, με αποτέλεσμα πιο γρήγορη κατάρρευση του κλίματος). 
• πώς θα προστατευθούν τα νησιά από τη διάβρωση και τα ακραία φαινόμενα αν τα μικρά οικοσυστήματα και οι ίδιες οι ξερολιθιές που παίζουν πολλαπλούς ρόλους καταρρεύσουν; 

Οι άνθρωποι έχτισαν ένα τεράστιο δίκτυο ξερολιθιών σε αρμονία με τη φύση, μαθαίνοντας από τη φύση. Το δίκτυο αυτό “λειτουργεί” αρμονικά με τη φύση, ενισχύει τις υπηρεσίες της φύσης. Σήμερα όμως οι ξερολιθιές καταρέουν και μαζί οι υπηρεσίες που προσέφεραν χάρη στην δουλειά χιλιάδων ανθρώπων με εκατομμύρια μέρες εργασίας που δημιούργησαν την συνέργαι με τη φύση και διατήρησαν τους φυσικούς πόρους.

Αυτό μας κάνει να σκεφτούμε ότι πρέπει να εργαστούμε τόσο για την προστασία όσο και την βιώσιμη μακροχρόνια διαχείριση των φυσικών πόρων ακόμα και όταν – όπως τώρα – αλλάζει το κοινωνικό (πχ μείωση γεωργών) και οικονομικό (στροφή στον τουρισμό, εγκατάλειψη της γης) περιβάλλον. 

Τι είναι η Επιτροπή “Βιώσιμης Διαχείρισης Φυσικών Πόρων Σίφνου”

Ο Άνεμος Ανανέωσης (κοινωνική συνεταιριστική επιχείρηση για την προώθηση της πράσινης και κοινωνικής οικονομίας, του βιώσιμου τουρισμού, της προστασίας του κλίματος και του διαλόγου των πολιτισμών) και το δίκτυο ευρω-μεσογειακών νησιών SMILO σε συνεργασία με το Δήμο Σίφνου έχουν ξεκινήσει  πρόγραμμα ευαισθητοποίησης, εκπαίδευσης και αποκατάστασης του εκτεταμένου δικτύου ξερολιθιάς (πεζούλες) στη Σίφνο αλλά και διαλόγου για τη βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων του νησιού. Η δραστηριότητα αναπτύσσεται παράλληλα με ανάλογες σε τρία άλλα μικρά νησιά της Μεσογείου, ώστε να υπάρχει ανταλλαγή εμπειριών και καλών πρακτικών, στο πλαίσιο του διετούς προγράμματος SMILO-MED. 

Στο πλαίσιο αυτό δημιουργήθηκε Επιτροπή “Βιώσιμης Διαχείρισης Φυσικών Πόρων Σίφνου”. Το πρόγραμμα ήταν η αφορμή, έδωσε ώθηση στην δημιουργία της, όμως ο ρόλος της Επιτροπής θα είναι σημαντικός και συνεχής μακροχρόνια, δεν εξαντλείται στους στόχους και στα χρονικά όρια υλοποίησης του έργου. 

Οι στόχοι της Επιτροπής “Βιώσιμης Διαχείρισης Φυσικών Πόρων Σίφνου”

Οι στόχοι της Επιτροπής είναι:

– ο δομημένος διάλογος αφενός μεταξύ των μελών της Επιτροπής αλλά και με τους τοπικούς φορείς σχετικά με την ανάγκη και τις μεθόδους βιώσιμης διαχείρισης των φυσικών πόρων του νησιού, δηλαδή του νερού, του εδάφους, του αγροτικού και φυσικού τοπίου, του δομημένο και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, των τοπικών ποικιλιών, της βιοποικιλότητας, της ενέργειας,

– η προώθηση της ενεργής συμμετοχής των πολιτών και τον φορέων στον διάλογο, αξιοποιώντας και αναπτύσσοντας διαδικασίες συμμετοχικού σχεδιασμού,

– η σύνδεση της τοπικής – παραδοσιακής γνώσης γύρω από την βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων με τη σύγχρονη επιστημονική και κοινωνική – οικολογική γνώση,

– η διαμόρφωση μέσα από συμμετοχικές διαδικασίες συγκεκριμένων προτάσεων και ενός σχεδίου προς την τοπική κοινωνία και το Δήμο με θέμα την μακροχρόνια βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων της Σίφνου, λαμβάνοντας υπόψη τις οικονομικές, περιβαλλοντικές και κλιματικές αλλαγές που συντελούνται και επιδιώκοντας να διαμορφωθεί μια στρατηγική με τη συμμετοχή των κατοίκων και των φορέων του νησιού.

Τα θέματα με τα οποία ασχολείται η Επιτροπή είναι: 

1. Περιβάλλον – οικοσυστήματα – βιοποικιλότητα – κλίμα
2. Ξερολιθιές – δίκτυο μονοπατιών
3. Έδαφος – γονιμότητα – διάβρωση 
4. Τοπικές ποικιλίες σπόρων, δέντρων και αρωματικών φυτών – γεωργία
5. Δομημένο περιβάλλον – αρχιτεκτονική
6. Νερό – λύματα (υδατικοί πόροι)
7. πρώτες ύλες – απορρίμματα
8. Ενέργεια 

Πώς ξεκίνησε

Μια από τις πρώτες δραστηριότητες του προγράμματος SMILO _MED ήταν  η συγκρότηση και λειτουργία της Επιτροπής Βιώσιμης Διαχείρισης Φυσικών Πόρων Σίφνου. Οι πρώτες συναντήσεις προετοιμασίας έγιναν το διήμερο 18 και 19 Μαΐου, ενώ στις 19.5 στο Πολιτιστικό Κέντρο στον Αρτεμώνα πραγματοποιήθηκε και η πρώτη επίσημη συνάντηση ενδιαφερομένων. Συζητήθηκαν ο ρόλος της και η λειτουργία της και δρομολογήθηκαν μια σειρά δραστηριότητες που στην πορεία θα εμπλουτίζονται. Οι δραστηριότητες συνεχίστηκαν με την συμμετοχή της στην συνδιοργάνωση μιας διημερίδας με θέμα “Βιώσιμη Διαχείριση Φυσικών Πόρων Σίφνου” στις 25 και 26 Ιουνίου, στη Σίφνο και στην συνδιοργάνωση δύο νέων δραστηριότητες στις 21 και 22 Σεπτεμβρίου στη Σίφνο:

• Ημερίδα “Βιώσιμη Διαχείριση Φυσικών Πόρων Σίφνου”, 21/9/2022, στο Πολιτιστικό   Κέντρο Σιφνου “ΜΑΡΙΑΝΘΗ ΣΙΜΟΥ”, Αρτεμώνας
• Εργαστήριο ανταλλαγής καλών πρακτικών Κοινωνικής Οικονομίας σε μικρές περιοχές, 22/9/2022, στο Ίδρυμα Πρόκου, Απολλωνία

Τρόπος λειτουργίας

Οι συναντήσεις της Επιτροπής γίνονται σε τακτικά διαστήματα είτε δια ζώσης στη Σίφνο είτε από απόσταση μέσα από το διαδίκτυο και τις σχετικές πλατφόρμες επικοινωνίας.

Επιτροπή συντονισμού

Στην συνάντηση της Επιτροπής στις 10 Δεκεμβρίου 2022 θα συγκροτηθεί μια Γραμματεία Συντονισμού, αξιοποιώντας την άτυπη μέχρι σήμερα σχετική εμπειρία.

Ποιοι/ες μπορούν να συμμετάσχουν

Στην Επιτροπή “Βιώσιμης Διαχείρισης Φυσικών Πόρων Σίφνου” προσκαλούνται να συμμετάσχουν, με δομημένο τρόπο και με συνέχεια, τόσο εκπρόσωποι θεσμικών, επαγγελματικών και κοινωνικών φορέων της Σίφνου όσο και πρόσωπα – κάτοικοι και φίλοι του νησιού – που μπορεί να συνεισφέρουν στον διάλογο, είτε με την πρακτική εμπειρία τους είτε (και) με την επιστημονική, κοινωνική, οικολογική και οικονομική γνώση τους. 

Αν ενδιαφέρεστε για περισσότερες πληροφορίες ή να συμμετάσχετε στην Επιτροπή, στείλτε εμαιλ στο wind.sifnos@gmail.com ή επικοινωνείστε με τον Νίκο Χρυσόγελο στο τηλ. 6936672882

Κανόνες δεοντολογίας για την δημιουργική λειτουργία της 

Για να διασφαλιστεί μια συμμετοχική, δημοκρατική, δημιουργική και αποτελεσματική λειτουργία της Επιτροπής, έχει ξεκινήσει η επεξεργασία Κανόνων Δεοντολογίας και Λειτουργίας αξιοποιώντας την προϋπάρχουσα εμπειρία από παρόμοιες συμμετοχικές διαδικασίες. Οι Κανόνες Δεοντολογίας και Λειτουργίας της Επιτροπής τηρούνται από τα μέλη και τα δεσμεύουν. 

1. Όσοι και όσες συμμετέχουμε στην Επιτροπή Βιώσιμης Διαχείρισης Φυσικών Πόρων Σίφνου δεσμευόμαστε να έχουμε ένα υψηλό επίπεδο διαλόγου που θα διεξάγεται σε ήπιο και δημιουργικό κλίμα και θα οδηγεί σε συνθέσεις και διατύπωση προτάσεων και θέσεων. 
2. Η λειτουργία της επιτροπής βασίζεται σε μεθοδολογίες συμμετοχικού σχεδιασμού
3. Προσωπικές επιθέσεις ή προσβλητικές συμπεριφορές δεν επιτρέπονται
4. Το κίνητρο συμμετοχής στην Επιτροπή είναι η συνεισφορά σε ένα βιώσιμο μέλλον της Σίφνου, η προστασία των φυσικών πόρων και του πολιτισμού και η Επιτροπή δεν εξυπηρετεί ιδιοτελή ή άλλα συμφέροντα, παρά μόνο το συλλογικό συμφέρον της Σίφνου, δεν συμμετέχει σε κομματικές ή άλλες διαδικασίες και είναι ουδέτερη ως προς διοικητικά θέματα του Δήμου. 
5. Στην δουλειά μας αξιοποιούμε καλές πρακτικές και εμπειρίες από άλλα νησιά, επιστημονικές και ακαδημαϊκές έρευνες, την συνεισφορά περιβαλλοντικών και πολιτιστικών φορέων τόσο του νησιού όσο και γενικότερα καθώς και την τοπική εμπειρία και σοφία. 
6. Η Επιτροπή της Σίφνου θα συνεργαστεί και με άλλες επιτροπές σε παρόμοιες περιοχές. Εξάλλου, στο πλαίσιο του SMILO-MED επιτροπές δημιουργούνται και στα άλλα μικρά νησιά που συμμετέχουν στο πρόγραμμα, δηλαδή στο Porquerolles (Γαλλία), Pakleni (Κροατία), Lipari (Ιταλία), ενώ σε κάποιες περιοχές υπάρχει μακροχρόνια εμπειρία από την λειτουργία τους. 
7. Επιδιώκουμε τη συνεργασία με άλλα προγράμματα και δραστηριότητες που υλοποιούνται τώρα στη Σίφνο ή θα υλοποιηθούν στο μέλλον με στόχο συνεκτικές προτάσεις και από κοινού δράση με στόχο τη βιώσιμη ευημερία της σιφναϊκής κοινωνίας αλλά και ανάδειξη καλών πρακτικών που μπορεί να ριζώσουν και σε άλλα μικρά μέρη. 

Συνεργασίες – δικτύωση με άλλες περιοχές και δραστηριότητες 

Η Επιτροπή της Σίφνου θα συνεργαστεί και με άλλες επιτροπές σε παρόμοιες περιοχές. Εξάλλου, στο πλαίσιο του SMILO-MED επιτροπές δημιουργούνται και στα άλλα μικρά νησιά που συμμετέχουν στο πρόγραμμα, δηλαδή στο Porquerolles (Γαλλία), Pakleni (Κροατία), Lipari (Ιταλία), ενώ σε κάποιες περιοχές υπάρχει μακροχρόνια εμπειρία από την λειτουργία τους. 

Επιδιώκουμε τη συνεργασία με άλλα προγράμματα και δραστηριότητες που υλοποιούνται τώρα στη Σίφνο ή θα υλοποιηθούν στο μέλλον με στόχο συνεκτικές προτάσεις και από κοινού δράση με στόχο τη βιώσιμη ευημερία της σιφναϊκής κοινωνίας αλλά και ανάδειξη καλών πρακτικών που μπορεί να ριζώσουν και σε άλλα μικρά μέρη. 

Η Επιτροπή θα εισηγηθεί στον Δήμο όταν προχωρήσει η δουλειά της την συμμετοχή της Σίφνου στο σύστημα “Σήματος Βιωσιμότητας” που έχει δημιουργήσει το δίκτυο μικρών νησιών SMILO και βοηθάει τα μικρά νησιά να σχεδιάσουν και να εφαρμόσουν προγράμματα βιώσιμης διαχείρισης του νησιού συνολικότερα ή σε επιμέρους τομείς. 

Το πρόγραμμα SMILO-MED

Παράλληλα με τις συζητήσεις, την έρευνα και τις προτάσεις που διαμορφώνονται από την Επιτροπή Βιώσιμης Διαχείρισης Φυσικών Πόρων Σίφνου,  με τον συντονισμό του Ανέμου Ανανέωσης και των μελών της Επιτροπής προωθούνται:

– μελέτη για το ρόλο του δικτύου ξερολιθιών στο σύγχρονο περιβάλλον και πώς θα  μπορούσε η διατήρηση και αποκατάσταση των ξερολιθιών να συμβάλλει στην προστασία της τοπικής βιοποικιλότητας, της γεωργίας και των νερών καθώς και να λειτουργούν αυτές ως αποτελεσματική άμυνα απέναντι στα ακραία φαινόμενα και τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης,

– διατύπωση προτάσεων και μεταφορά καλών πρακτικών για το πώς μπορεί να γίνει οικονομικά βιώσιμη η μακροχρόνια προστασία και αποκατάσταση των ξερολιθιών,

–  διοργάνωση σεμιναρίων, ημερίδων και εργαστηρίων εκπαίδευσης, με στόχο τη συγκέντρωση και μεταφορά σε άλλους της τοπικής εμπειρίας όσον αφορά στην διατήρηση και αποκατάσταση των ξερολιθιών, πριν αυτή χαθεί, μαζί με τους γεωργούς που μετέφεραν αυτή τη γνώση από γενιά σε γενιά

– διοργάνωση πιλοτικού προγράμματος αποκατάστασης κάποιων ξερολιθιών, κάτι που θα αξιοποιηθεί/χρησιμοποιηθεί και ως πρόγραμμα εκπαίδευσης και επίδειξης των τοπικών τεχνικών.

Για το πρόγραμμα SMILO – MED

Το Ίδρυμα Πρίγκιπα Αλβέρτου ΙΙ του Μονακό, υποστηρίζει το έργο «Ολοκληρωμένη Διαχείριση των Φυσικών Πόρων των Μικρών Νήσων της Μεσογείου (SMILO-Med)» που δίνει τη δυνατότητα σε τέσσερα μικρά νησιά του δικτύου SMILO (Lipari – Ιταλία, Porquerolles – Γαλλία, Σίφνος – Ελλάδα, Νήσοι Pakleni – Κροατία), να εφαρμόσουν συγκεκριμένες δράσεις ως μέρος της βιώσιμης προσέγγισης του SMILO προκειμένου να καταδειχθεί η ικανότητα των μικρών νησιών της Μεσογείου να παρέχουν υποδειγματικές και επαναλαμβανόμενες λύσεις για τη διατήρηση και βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων, προωθώντας παράλληλα τον διάλογο μεταξύ τους και με άλλα νησιά σε όλο τον κόσμο. Στο νησί της Σίφνου η επικέντρωση είναι στην ενδυνάμωση της προστασίας από την διάβρωση με την διασφάλιση της γεωργικής – βιολογικής ποικιλότητας.

Για το πρόγραμμα GRAPE

Παράλληλα, στο πλαίσιο και ενός άλλου προγράμματος, του GRAPE (SMP-COSME-2021-RESILIENCE Social Economy and local green deals supporting SMEs to become more resilient) θα διερευνηθούν ο ρόλος και οι δυνατότητες της κοινωνικής – συνεργατικής οικονομίας στην στήριξη της πράσινης μετάβασης και τις τοπικής ανθρκτικότητας σε μικρές νησιωτικές και ορεινές περιοχές. Στο πλαίσιο του προγράμματος GRAPE, στο οποίο συμμετέχουν ο Άνεμος Ανανέωσης και ο Δήμος Σίφνου, θα διερευνηθούν, στην πραγματικότητα, οι δομές και οι συνεργασίες που μπορεί να στηρίξουν τη βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων αλλά και γενικότερα την αναγκαία μετάβαση του συνόλου της οικονομίας και της κοινωνικής οργάνωσης προς ένα πράσινο μοντέλο.

Γιατί η ενδυνάμωση της τοπικής κοινωνίας είναι σημαντική για την βιώσιμη ευημερία της

Η σημασία της ενίσχυσης και αναβάθμισης της τοπικής γνώσης για την προστασία και βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων είναι καθοριστικός παράγοντας επιβίωσης και ανθεκτικότητας. Είναι όλο και πιο φανερό ότι η παγκόσμια προσπάθεια προστασίας των φυσικών πόρων και του οικοσυστήματος πρέπει να συνδέεται με την προσπάθεια στο τοπικό επίπεδο. Για αυτό, επιδιώκουμε να ενσωματώσουμε την παραδοσιακή σοφία στη σύγχρονη επιστημονική γνώση, τη στρατηγική βιωσιμότητας και την κλιματική πολιτική: Για αιώνες η ανθρώπινη παρέμβαση στο χώρο ενσωματώνονταν στο περιβάλλον, όπως διαπιστώνουμε στο τοπικό επίπεδο, αποτελούσε αναπόσπαστο τμήμα του, χρησιμοποιούσε με σοφία τους φυσικούς πόρους διατηρώντας τους μακροχρόνια (δείτε: υπολείμματα μύλων, ξερολιθιές για συγκράτηση του εδάφους και διατήρηση της γονιμότητάς του, εναλλαγή καλλιεργειών – αμειψισπορά για ανανέωση των απαραίτητων θρεπτικών υλικών του εδάφους, αρχιτεκτονική κ.ά). 

Οι άνθρωποι γνώριζαν πώς να συνεργάζονται με τη φύση, κρατούσαν ανοιχτούς τους δρόμους για να περνάει το νερό, ακόμα και εκεί που έχτιζαν ξερολιθιές.

Θα αξιοποιήσουμε, λοιπόν, εμπειρία άλλων νησιών, θα αναζητήσουμε συλλογική γνώση, ανταλλαγές καλών πρακτικών, σύγχρονα εργαλεία για καταγραφή, ανάδειξη και διατήρηση του σημαντικού από πολιτισμική, οικονομική, οικολογική και κλιματική άποψη δημιουργήματος, προϊόν της υπομονετικής κι εκπληκτικής εργασίας χιλιάδων ανθρώπων για αιώνες.

Σήμερα δεν υπάρχουν, πλέον, οι πολλοί γεωργοί που το δημιούργησαν και το συντηρούσαν, ενώ η γνώση συντήρησης και αποκατάστασής τους, ακόμα και ανάμεσα σε τεχνίτες, χάνεται σταδιακά ή υποκαθίσταται από άλλες τεχνικές που δεν έρχονται ως συνέχεια της υπάρχουσας τοπικής γνώσης. Η σημασία και ο ρόλος των ξερολιθιών είναι ακόμα πιο σημαντικός σήμερα, όχι μόνο ως μνημείο του ανθρώπινου πολιτισμού αλλά και για τη συγκράτηση των νερών της βροχής και τον εμπλουτισμό των υπόγειων αποθεμάτων καθώς και για προστασία απέναντι στη διάβρωση και στα ακραία καιρικά φαινόμενα λόγω κλιματικής αλλαγής και έντασης των ακραίων καιρικών φαινομένων.

Η Μεσόγειος είναι μάλιστα η πιο ευάλωτη περιοχή στις κλιματικές αλλαγές, θεωρείται πλέον ως ένα “καυτό σημείο” της εντεινόμενης κλιματικής κρίσης. Είναι έτσι πολύ σημαντικό παράλληλα με την ενδυνάμωση των προσπαθειών προστασίας του κλίματος να εντείνουμε και τις προσπάθειες ενίσχυσης της άμυνάς απέναντι στα ακραία καιρικά φαινόμενα που εντείνονται λόγω της κλιματικής κρίσης.  Πρέπει, λοιπόν, να βρούμε τρόπους να συντηρούνται οι ξερολιθιές και όλο αυτό το θαυμάσιο απόθεμα μέσα από ένταξή του(ς) στη νέα οικονομική πραγματικότητα, με αναγνώριση της σημασία τους για την άμυνα απέναντι στη διάβρωση και τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης.

Σε άλλες περιοχές κύριο μέσο προστασίας είναι τα δάση, στα νησιά μας είναι οι ξερολιθιές. Αν καταρρεύσει όλο αυτό το δίκτυο θα βρεθούμε εκτεθειμένοι σε μεγάλους κινδύνους, που σήμερα δεν λαμβάνουμε υπόψη αλλά τους βλέπουμε γύρω μας.

Όλο αυτό το θαυμάσιο δίκτυο δεν είναι μόνο πέτρες αλλά και γνώση και μαεστρία, στο πλαίσιο αυτού που σήμερα αποκαλούμε “λύσεις με τη φύση” (nature based solutions) ή πράσινες υποδομές.

Τι είναι ο Άνεμος Ανανέωσης

Ο Άνεμος Ανανέωσης είναι μια κοινωνική συνεταιριστική επιχείρηση (ΚΟΙΝΣΕΠ), ενεργή σε τοπικό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, σε θέματα κοινωνικής και πράσινης οικονομίας, βιώσιμου τουρισμού, προστασίας κλίματος και περιβάλλοντος καθώς και διαλόγου των πολιτισμών. Μεταξύ άλλων έχει δημιουργήσει και λειτουργεί το καινοτόμο, συμπεριληπτικό Welcommon Hostel, έναn ξενώνα βιώσιμου τουρισμού αλλά και κέντρο κοινωνικών, πράσινων και πολιτιστικών δραστηριοτήτων, εκπαίδευσης, κοινωνικοποίησης και κοινωνικής ένταξης.

Επικοινωνία: Νίκος Χρυσόγελος, Πρόεδρος της ΚΟΙΝΣΕΠ τηλ 6936672882, email: wind.sifnos@gmail.com