Συνάντηση – συζήτηση για την Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη της περιοχής NATURA της Σίφνου

Σάββατο, ώρα 18.30 στο Πολιτιστικό Κέντρο του Αρτεμώνα Σίφνου

του Νίκου Χρυσόγελου

προέδρου της ΚΟΙΝΣΕΠ ΑΝΕΜΟΣ ΑΝΑΝΕΩΣΗΣ

και μέλους της Επιτροπής Βιώσιμης Διαχείρισης Φυσικών Πόρων Σίφνου

Αυτό το διάστημα βrίσκεται σε διαδικτυακή διαβούλευση η Ειδική Περιβαλλοντική Μελέτη της περιοχής NATURA της Σίφνου, στο πλαίσιο της μελέτης για τις περιοχές αυτές στο Ν. Αιγαίο. Η μελέτη αναδεικνύει αυτά που εμπειρικά γνώριζαν πάντα οι Σιφνιοί και οι Σιφνιές, και όπως έχουν επισημάνει κατά καιρούς περιβαλλοντικοί και επιστημονικοί φορείς, δηλαδή την μεγάλη οικολογική και πολιτιστική αξία της για το νησί, την κοινωνία, τις Κυκλάδες, την Ευρώπη αλλά και τον σύγχρονο κόσμο.

Η περιοχή NATURA της Σίφνου φιλοξενεί 39 ειδών πτηνών, 19 σπάνια, ενδημικά κυρίως, είδη ζώων και φυτών. Μεταξύ αυτών και το προστατευόμενο είδος κέδρου juniperus-juniperus (φίδα στη σιφναίικη γλώσσα ή άρκευθος, επιστημονικά) εξαιρετικά σπάνιο πλέον ιδιαίτερα στο νησιωτικό χώρο. Πρόσφατες έρευνες έχουν εντοπίσει μάλιστα και νέο ενδημικό είδος αγριοτουλίπας Fritillaria obliqua subsp. Tuntasia.

Γιατί βιώσιμη διαχείριση φυσικών πόρων

Στην κυρίαρχη αντίληψη τείνουμε να δίνουμε μεγάλη σημασία μόνο σε οικονομικές δραστηριότητες και σχέσεις και να αγνοούμε τις φυσικές διεργασίες και το ρόλο της φύσης και των φυσικών πόρων στη ζωή μας αλλά και στην ίδια την οικονομία. 

Η βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων είναι σήμερα μια από τις πιο σημαντικές προκλήσεις για τον πολιτισμό μας. Με την κλιματική και την οικολογική κρίση να εντείνονται και να απειλείται με εξαφάνιση ένα σημαντικό ποσοστό των οικοσυστημάτων και των διαφόρων ειδών αλλά και της ίδιας της ανθρώπινης κοινωνίας, η προστασία των φυσικών πόρων – μαζί με την προστασία του κλίματος – είναι καθοριστικός όρος για την επιβίωσή μας. 

Πολλές φορές αγνοείται ο ρόλος και η σημασία των οικοσυστημάτων – ιδιαίτερα αυτών που επιβιώνουν σε μικρούς τόπους – όχι μόνο για το ίδιο το περιβάλλον αλλά και για τις ανθρώπινες κοινωνίες και την οικονομία. 

Ας σκεφτούμε, για παράδειγμα, πώς θα ήταν η ζωή μας χωρίς πράσινες περιοχές. Πόσο αλήθεια τις αναζητήσαμε μέσα στην πανδημία, ή πώς θα ήταν χωρίς τα δάση ή τις καθαρές θάλασσες. Οι πράσινες και φυσικές περιοχές δεν είναι σημαντικές μόνο για την αναψυχή μας αλλά και την υγεία και την ψυχική μας ισορροπία.

Όλο και περισσότερο αναγνωρίζουμε τις οικολογικές / πράσινες υπηρεσίες που προσφέρονται σήμερα δωρεάν από την ίδια τη φύση και το ρόλο τους στην βιώσιμη ευημερία και την οικονομία, όπως για παράδειγμα:

– η προστασία που προσφέρουν οι ξερολιθιές / πεζούλες απέναντι στην διάβρωση του εδάφους ή τις πλημμύρες, ώστε να μπορεί να υπάρχει γεωργία αλλά και να διατηρούνται μικρά οικοσυστήματα, 

– η επικονίαση από τα έντομα που είναι καθοριστική για την ύπαρξη γεωργίας, 

– ο ρόλος των δασών όχι μόνο στην προστασία περιοχών αλλά και για την απορρόφηση αερίων του θερμοκηπίου από τα δάση, που είναι κρίσιμη για την ισορροπία του κλίματος,  

– η δέσμευση διοξειδίου του άνθρακα από τους ωκεανούς / τις θάλασσες αλλά ακόμα και από μεγάλα θηλαστικά, που  συμβάλλουν στην κλιματική ισορροπία,

– η προστασία της παράκτιας ζώνης από τη διάβρωση χάρη στην παρουσία θαλάσσιων λιβαδιών Ποσειδωνίας ή των αμμόλοφων και παράκτιων ειδών.

Οι οικολογικές / πράσινες αυτές υπηρεσίες προσφέρονται σήμερα από τη φύση στην ανθρώπινη κοινωνία δωρεάν. Οι παλαιότερες κοινωνίες αναγνώριζαν εμπειρικά τις υπηρεσίες αυτές και διαμόρφωναν μια πιο αρμονική σχέση ανθρώπων – φύσης. Ήξεραν ότι η επιβίωσή τους ήταν συνυφασμένη με την διατήρηση της φύσης μακροχρόνια. Υπήρχαν βέβαια και κοινωνίες που κατέστρεψαν τη φύση και στη συνέχεια εξαφανίστηκαν ή παρήκμασαν κι αυτές.

Σήμερα γνωρίζουμε την τεράστια σημασία τους χάρη στην επιστήμη και τις νέες αξίες που διαμορφώνονται. Αλλά πρέπει να προσαρμόσουμε τη σχέση μας με τη φύση από μια καταστροφική στάση σε μια σχέση αρμονικής συνεργασίας, όπως προτρέπει η επιστήμη: να συνεργαστούμε και να μάθουμε από τη φύση, αντί να την καταστρέφουμε ή να πηγαίνουμε ενάντιά της. 

Αν καταστραφούν τα οικοσυστήματα, εξαφανιστούν ή μειωθούν τα είδη και υποβαθμιστούν οι φυσικοί πόροι, για να έχουμε κρίσιμες παρόμοιες υπηρεσίες θα πρέπει αυτές οι φυσικές που χάνονται να υποκατασταθούν – αν και πολλές από αυτές είναι αδύνατο – από υπηρεσίες και τεχνικά έργα με τεράστιο οικονομικό κόστος, ενώ δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι πράγματι αυτές οι ανθρωπογενείς μόνο θα είναι αποτελεσματικές. Για παράδειγμα: 

• πώς θα μπορούσε να υποκατασταθεί ο ρόλος των μελισσών στην επικονίαση αν αυτές εξαφανιστούν – είναι γεγονός ότι οι πληθυσμοί τους μειώνονται δραματικά; 
• Ποιος θα δεσμεύει διοξείδιο του άνθρακα και γενικότερα αέρια του θερμοκηπίου αν τα δάση καταστραφούν και οι ωκεανοί υπερθερμανθούν (σε αυτή την περίπτωση αντί να δεσμεύουν διοξείδιο του άνθρακα θα ελευθερώνουν στην ατμόσφαιρα το αποθηκευμένο επί εκατομμύρια χρόνια, με αποτέλεσμα πιο γρήγορη κατάρρευση του κλίματος). 
• πώς θα προστατευθούν τα νησιά από τη διάβρωση και τα ακραία φαινόμενα αν τα μικρά οικοσυστήματα και οι ίδιες οι ξερολιθιές που παίζουν πολλαπλούς ρόλους καταρρεύσουν; 

Οι άνθρωποι έχτισαν ένα τεράστιο δίκτυο ξερολιθιών σε αρμονία με τη φύση, μαθαίνοντας από τη φύση. Το δίκτυο αυτό “λειτουργεί” αρμονικά με τη φύση, ενισχύει τις υπηρεσίες της φύσης. Σήμερα όμως οι ξερολιθιές καταρέουν και μαζί οι υπηρεσίες που προσέφεραν χάρη στην δουλειά χιλιάδων ανθρώπων με εκατομμύρια μέρες εργασίας που δημιούργησαν την συνέργαι με τη φύση και διατήρησαν τους φυσικούς πόρους.

Αυτό μας κάνει να σκεφτούμε ότι πρέπει να εργαστούμε τόσο για την προστασία όσο και την βιώσιμη μακροχρόνια διαχείριση των φυσικών πόρων ακόμα και όταν – όπως τώρα – αλλάζει το κοινωνικό (πχ μείωση γεωργών) και οικονομικό (στροφή στον τουρισμό, εγκατάλειψη της γης) περιβάλλον. 

Τι είναι η Επιτροπή “Βιώσιμης Διαχείρισης Φυσικών Πόρων Σίφνου”

Ο Άνεμος Ανανέωσης (κοινωνική συνεταιριστική επιχείρηση για την προώθηση της πράσινης και κοινωνικής οικονομίας, του βιώσιμου τουρισμού, της προστασίας του κλίματος και του διαλόγου των πολιτισμών) και το δίκτυο ευρω-μεσογειακών νησιών SMILO σε συνεργασία με το Δήμο Σίφνου έχουν ξεκινήσει  πρόγραμμα ευαισθητοποίησης, εκπαίδευσης και αποκατάστασης του εκτεταμένου δικτύου ξερολιθιάς (πεζούλες) στη Σίφνο αλλά και διαλόγου για τη βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων του νησιού. Η δραστηριότητα αναπτύσσεται παράλληλα με ανάλογες σε τρία άλλα μικρά νησιά της Μεσογείου, ώστε να υπάρχει ανταλλαγή εμπειριών και καλών πρακτικών, στο πλαίσιο του διετούς προγράμματος SMILO-MED. 

Στο πλαίσιο αυτό δημιουργήθηκε Επιτροπή “Βιώσιμης Διαχείρισης Φυσικών Πόρων Σίφνου”. Το πρόγραμμα ήταν η αφορμή, έδωσε ώθηση στην δημιουργία της, όμως ο ρόλος της Επιτροπής θα είναι σημαντικός και συνεχής μακροχρόνια, δεν εξαντλείται στους στόχους και στα χρονικά όρια υλοποίησης του έργου. 

Οι στόχοι της Επιτροπής “Βιώσιμης Διαχείρισης Φυσικών Πόρων Σίφνου”

Οι στόχοι της Επιτροπής είναι:

– ο δομημένος διάλογος αφενός μεταξύ των μελών της Επιτροπής αλλά και με τους τοπικούς φορείς σχετικά με την ανάγκη και τις μεθόδους βιώσιμης διαχείρισης των φυσικών πόρων του νησιού, δηλαδή του νερού, του εδάφους, του αγροτικού και φυσικού τοπίου, του δομημένο και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, των τοπικών ποικιλιών, της βιοποικιλότητας, της ενέργειας,

– η προώθηση της ενεργής συμμετοχής των πολιτών και τον φορέων στον διάλογο, αξιοποιώντας και αναπτύσσοντας διαδικασίες συμμετοχικού σχεδιασμού,

– η σύνδεση της τοπικής – παραδοσιακής γνώσης γύρω από την βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων με τη σύγχρονη επιστημονική και κοινωνική – οικολογική γνώση,

– η διαμόρφωση μέσα από συμμετοχικές διαδικασίες συγκεκριμένων προτάσεων και ενός σχεδίου προς την τοπική κοινωνία και το Δήμο με θέμα την μακροχρόνια βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων της Σίφνου, λαμβάνοντας υπόψη τις οικονομικές, περιβαλλοντικές και κλιματικές αλλαγές που συντελούνται και επιδιώκοντας να διαμορφωθεί μια στρατηγική με τη συμμετοχή των κατοίκων και των φορέων του νησιού.

Τα θέματα με τα οποία ασχολείται η Επιτροπή είναι: 

1. Περιβάλλον – οικοσυστήματα – βιοποικιλότητα – κλίμα
2. Ξερολιθιές – δίκτυο μονοπατιών
3. Έδαφος – γονιμότητα – διάβρωση 
4. Τοπικές ποικιλίες σπόρων, δέντρων και αρωματικών φυτών – γεωργία
5. Δομημένο περιβάλλον – αρχιτεκτονική
6. Νερό – λύματα (υδατικοί πόροι)
7. πρώτες ύλες – απορρίμματα
8. Ενέργεια 

Πώς ξεκίνησε

Μια από τις πρώτες δραστηριότητες του προγράμματος SMILO _MED ήταν  η συγκρότηση και λειτουργία της Επιτροπής Βιώσιμης Διαχείρισης Φυσικών Πόρων Σίφνου. Οι πρώτες συναντήσεις προετοιμασίας έγιναν το διήμερο 18 και 19 Μαΐου, ενώ στις 19.5 στο Πολιτιστικό Κέντρο στον Αρτεμώνα πραγματοποιήθηκε και η πρώτη επίσημη συνάντηση ενδιαφερομένων. Συζητήθηκαν ο ρόλος της και η λειτουργία της και δρομολογήθηκαν μια σειρά δραστηριότητες που στην πορεία θα εμπλουτίζονται. Οι δραστηριότητες συνεχίστηκαν με την συμμετοχή της στην συνδιοργάνωση μιας διημερίδας με θέμα “Βιώσιμη Διαχείριση Φυσικών Πόρων Σίφνου” στις 25 και 26 Ιουνίου, στη Σίφνο και στην συνδιοργάνωση δύο νέων δραστηριότητες στις 21 και 22 Σεπτεμβρίου στη Σίφνο:

• Ημερίδα “Βιώσιμη Διαχείριση Φυσικών Πόρων Σίφνου”, 21/9/2022, στο Πολιτιστικό   Κέντρο Σιφνου “ΜΑΡΙΑΝΘΗ ΣΙΜΟΥ”, Αρτεμώνας
• Εργαστήριο ανταλλαγής καλών πρακτικών Κοινωνικής Οικονομίας σε μικρές περιοχές, 22/9/2022, στο Ίδρυμα Πρόκου, Απολλωνία

Τρόπος λειτουργίας

Οι συναντήσεις της Επιτροπής γίνονται σε τακτικά διαστήματα είτε δια ζώσης στη Σίφνο είτε από απόσταση μέσα από το διαδίκτυο και τις σχετικές πλατφόρμες επικοινωνίας.

Επιτροπή συντονισμού

Στην συνάντηση της Επιτροπής στις 10 Δεκεμβρίου 2022 θα συγκροτηθεί μια Γραμματεία Συντονισμού, αξιοποιώντας την άτυπη μέχρι σήμερα σχετική εμπειρία.

Ποιοι/ες μπορούν να συμμετάσχουν

Στην Επιτροπή “Βιώσιμης Διαχείρισης Φυσικών Πόρων Σίφνου” προσκαλούνται να συμμετάσχουν, με δομημένο τρόπο και με συνέχεια, τόσο εκπρόσωποι θεσμικών, επαγγελματικών και κοινωνικών φορέων της Σίφνου όσο και πρόσωπα – κάτοικοι και φίλοι του νησιού – που μπορεί να συνεισφέρουν στον διάλογο, είτε με την πρακτική εμπειρία τους είτε (και) με την επιστημονική, κοινωνική, οικολογική και οικονομική γνώση τους. 

Αν ενδιαφέρεστε για περισσότερες πληροφορίες ή να συμμετάσχετε στην Επιτροπή, στείλτε εμαιλ στο wind.sifnos@gmail.com ή επικοινωνείστε με τον Νίκο Χρυσόγελο στο τηλ. 6936672882

Κανόνες δεοντολογίας για την δημιουργική λειτουργία της 

Για να διασφαλιστεί μια συμμετοχική, δημοκρατική, δημιουργική και αποτελεσματική λειτουργία της Επιτροπής, έχει ξεκινήσει η επεξεργασία Κανόνων Δεοντολογίας και Λειτουργίας αξιοποιώντας την προϋπάρχουσα εμπειρία από παρόμοιες συμμετοχικές διαδικασίες. Οι Κανόνες Δεοντολογίας και Λειτουργίας της Επιτροπής τηρούνται από τα μέλη και τα δεσμεύουν. 

1. Όσοι και όσες συμμετέχουμε στην Επιτροπή Βιώσιμης Διαχείρισης Φυσικών Πόρων Σίφνου δεσμευόμαστε να έχουμε ένα υψηλό επίπεδο διαλόγου που θα διεξάγεται σε ήπιο και δημιουργικό κλίμα και θα οδηγεί σε συνθέσεις και διατύπωση προτάσεων και θέσεων. 
2. Η λειτουργία της επιτροπής βασίζεται σε μεθοδολογίες συμμετοχικού σχεδιασμού
3. Προσωπικές επιθέσεις ή προσβλητικές συμπεριφορές δεν επιτρέπονται
4. Το κίνητρο συμμετοχής στην Επιτροπή είναι η συνεισφορά σε ένα βιώσιμο μέλλον της Σίφνου, η προστασία των φυσικών πόρων και του πολιτισμού και η Επιτροπή δεν εξυπηρετεί ιδιοτελή ή άλλα συμφέροντα, παρά μόνο το συλλογικό συμφέρον της Σίφνου, δεν συμμετέχει σε κομματικές ή άλλες διαδικασίες και είναι ουδέτερη ως προς διοικητικά θέματα του Δήμου. 
5. Στην δουλειά μας αξιοποιούμε καλές πρακτικές και εμπειρίες από άλλα νησιά, επιστημονικές και ακαδημαϊκές έρευνες, την συνεισφορά περιβαλλοντικών και πολιτιστικών φορέων τόσο του νησιού όσο και γενικότερα καθώς και την τοπική εμπειρία και σοφία. 
6. Η Επιτροπή της Σίφνου θα συνεργαστεί και με άλλες επιτροπές σε παρόμοιες περιοχές. Εξάλλου, στο πλαίσιο του SMILO-MED επιτροπές δημιουργούνται και στα άλλα μικρά νησιά που συμμετέχουν στο πρόγραμμα, δηλαδή στο Porquerolles (Γαλλία), Pakleni (Κροατία), Lipari (Ιταλία), ενώ σε κάποιες περιοχές υπάρχει μακροχρόνια εμπειρία από την λειτουργία τους. 
7. Επιδιώκουμε τη συνεργασία με άλλα προγράμματα και δραστηριότητες που υλοποιούνται τώρα στη Σίφνο ή θα υλοποιηθούν στο μέλλον με στόχο συνεκτικές προτάσεις και από κοινού δράση με στόχο τη βιώσιμη ευημερία της σιφναϊκής κοινωνίας αλλά και ανάδειξη καλών πρακτικών που μπορεί να ριζώσουν και σε άλλα μικρά μέρη. 

Συνεργασίες – δικτύωση με άλλες περιοχές και δραστηριότητες 

Η Επιτροπή της Σίφνου θα συνεργαστεί και με άλλες επιτροπές σε παρόμοιες περιοχές. Εξάλλου, στο πλαίσιο του SMILO-MED επιτροπές δημιουργούνται και στα άλλα μικρά νησιά που συμμετέχουν στο πρόγραμμα, δηλαδή στο Porquerolles (Γαλλία), Pakleni (Κροατία), Lipari (Ιταλία), ενώ σε κάποιες περιοχές υπάρχει μακροχρόνια εμπειρία από την λειτουργία τους. 

Επιδιώκουμε τη συνεργασία με άλλα προγράμματα και δραστηριότητες που υλοποιούνται τώρα στη Σίφνο ή θα υλοποιηθούν στο μέλλον με στόχο συνεκτικές προτάσεις και από κοινού δράση με στόχο τη βιώσιμη ευημερία της σιφναϊκής κοινωνίας αλλά και ανάδειξη καλών πρακτικών που μπορεί να ριζώσουν και σε άλλα μικρά μέρη. 

Η Επιτροπή θα εισηγηθεί στον Δήμο όταν προχωρήσει η δουλειά της την συμμετοχή της Σίφνου στο σύστημα “Σήματος Βιωσιμότητας” που έχει δημιουργήσει το δίκτυο μικρών νησιών SMILO και βοηθάει τα μικρά νησιά να σχεδιάσουν και να εφαρμόσουν προγράμματα βιώσιμης διαχείρισης του νησιού συνολικότερα ή σε επιμέρους τομείς. 

Το πρόγραμμα SMILO-MED

Παράλληλα με τις συζητήσεις, την έρευνα και τις προτάσεις που διαμορφώνονται από την Επιτροπή Βιώσιμης Διαχείρισης Φυσικών Πόρων Σίφνου,  με τον συντονισμό του Ανέμου Ανανέωσης και των μελών της Επιτροπής προωθούνται:

– μελέτη για το ρόλο του δικτύου ξερολιθιών στο σύγχρονο περιβάλλον και πώς θα  μπορούσε η διατήρηση και αποκατάσταση των ξερολιθιών να συμβάλλει στην προστασία της τοπικής βιοποικιλότητας, της γεωργίας και των νερών καθώς και να λειτουργούν αυτές ως αποτελεσματική άμυνα απέναντι στα ακραία φαινόμενα και τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης,

– διατύπωση προτάσεων και μεταφορά καλών πρακτικών για το πώς μπορεί να γίνει οικονομικά βιώσιμη η μακροχρόνια προστασία και αποκατάσταση των ξερολιθιών,

–  διοργάνωση σεμιναρίων, ημερίδων και εργαστηρίων εκπαίδευσης, με στόχο τη συγκέντρωση και μεταφορά σε άλλους της τοπικής εμπειρίας όσον αφορά στην διατήρηση και αποκατάσταση των ξερολιθιών, πριν αυτή χαθεί, μαζί με τους γεωργούς που μετέφεραν αυτή τη γνώση από γενιά σε γενιά

– διοργάνωση πιλοτικού προγράμματος αποκατάστασης κάποιων ξερολιθιών, κάτι που θα αξιοποιηθεί/χρησιμοποιηθεί και ως πρόγραμμα εκπαίδευσης και επίδειξης των τοπικών τεχνικών.

Για το πρόγραμμα SMILO – MED

Το Ίδρυμα Πρίγκιπα Αλβέρτου ΙΙ του Μονακό, υποστηρίζει το έργο «Ολοκληρωμένη Διαχείριση των Φυσικών Πόρων των Μικρών Νήσων της Μεσογείου (SMILO-Med)» που δίνει τη δυνατότητα σε τέσσερα μικρά νησιά του δικτύου SMILO (Lipari – Ιταλία, Porquerolles – Γαλλία, Σίφνος – Ελλάδα, Νήσοι Pakleni – Κροατία), να εφαρμόσουν συγκεκριμένες δράσεις ως μέρος της βιώσιμης προσέγγισης του SMILO προκειμένου να καταδειχθεί η ικανότητα των μικρών νησιών της Μεσογείου να παρέχουν υποδειγματικές και επαναλαμβανόμενες λύσεις για τη διατήρηση και βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων, προωθώντας παράλληλα τον διάλογο μεταξύ τους και με άλλα νησιά σε όλο τον κόσμο. Στο νησί της Σίφνου η επικέντρωση είναι στην ενδυνάμωση της προστασίας από την διάβρωση με την διασφάλιση της γεωργικής – βιολογικής ποικιλότητας.

Για το πρόγραμμα GRAPE

Παράλληλα, στο πλαίσιο και ενός άλλου προγράμματος, του GRAPE (SMP-COSME-2021-RESILIENCE Social Economy and local green deals supporting SMEs to become more resilient) θα διερευνηθούν ο ρόλος και οι δυνατότητες της κοινωνικής – συνεργατικής οικονομίας στην στήριξη της πράσινης μετάβασης και τις τοπικής ανθρκτικότητας σε μικρές νησιωτικές και ορεινές περιοχές. Στο πλαίσιο του προγράμματος GRAPE, στο οποίο συμμετέχουν ο Άνεμος Ανανέωσης και ο Δήμος Σίφνου, θα διερευνηθούν, στην πραγματικότητα, οι δομές και οι συνεργασίες που μπορεί να στηρίξουν τη βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων αλλά και γενικότερα την αναγκαία μετάβαση του συνόλου της οικονομίας και της κοινωνικής οργάνωσης προς ένα πράσινο μοντέλο.

Γιατί η ενδυνάμωση της τοπικής κοινωνίας είναι σημαντική για την βιώσιμη ευημερία της

Η σημασία της ενίσχυσης και αναβάθμισης της τοπικής γνώσης για την προστασία και βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων είναι καθοριστικός παράγοντας επιβίωσης και ανθεκτικότητας. Είναι όλο και πιο φανερό ότι η παγκόσμια προσπάθεια προστασίας των φυσικών πόρων και του οικοσυστήματος πρέπει να συνδέεται με την προσπάθεια στο τοπικό επίπεδο. Για αυτό, επιδιώκουμε να ενσωματώσουμε την παραδοσιακή σοφία στη σύγχρονη επιστημονική γνώση, τη στρατηγική βιωσιμότητας και την κλιματική πολιτική: Για αιώνες η ανθρώπινη παρέμβαση στο χώρο ενσωματώνονταν στο περιβάλλον, όπως διαπιστώνουμε στο τοπικό επίπεδο, αποτελούσε αναπόσπαστο τμήμα του, χρησιμοποιούσε με σοφία τους φυσικούς πόρους διατηρώντας τους μακροχρόνια (δείτε: υπολείμματα μύλων, ξερολιθιές για συγκράτηση του εδάφους και διατήρηση της γονιμότητάς του, εναλλαγή καλλιεργειών – αμειψισπορά για ανανέωση των απαραίτητων θρεπτικών υλικών του εδάφους, αρχιτεκτονική κ.ά). 

Οι άνθρωποι γνώριζαν πώς να συνεργάζονται με τη φύση, κρατούσαν ανοιχτούς τους δρόμους για να περνάει το νερό, ακόμα και εκεί που έχτιζαν ξερολιθιές.

Θα αξιοποιήσουμε, λοιπόν, εμπειρία άλλων νησιών, θα αναζητήσουμε συλλογική γνώση, ανταλλαγές καλών πρακτικών, σύγχρονα εργαλεία για καταγραφή, ανάδειξη και διατήρηση του σημαντικού από πολιτισμική, οικονομική, οικολογική και κλιματική άποψη δημιουργήματος, προϊόν της υπομονετικής κι εκπληκτικής εργασίας χιλιάδων ανθρώπων για αιώνες.

Σήμερα δεν υπάρχουν, πλέον, οι πολλοί γεωργοί που το δημιούργησαν και το συντηρούσαν, ενώ η γνώση συντήρησης και αποκατάστασής τους, ακόμα και ανάμεσα σε τεχνίτες, χάνεται σταδιακά ή υποκαθίσταται από άλλες τεχνικές που δεν έρχονται ως συνέχεια της υπάρχουσας τοπικής γνώσης. Η σημασία και ο ρόλος των ξερολιθιών είναι ακόμα πιο σημαντικός σήμερα, όχι μόνο ως μνημείο του ανθρώπινου πολιτισμού αλλά και για τη συγκράτηση των νερών της βροχής και τον εμπλουτισμό των υπόγειων αποθεμάτων καθώς και για προστασία απέναντι στη διάβρωση και στα ακραία καιρικά φαινόμενα λόγω κλιματικής αλλαγής και έντασης των ακραίων καιρικών φαινομένων.

Η Μεσόγειος είναι μάλιστα η πιο ευάλωτη περιοχή στις κλιματικές αλλαγές, θεωρείται πλέον ως ένα “καυτό σημείο” της εντεινόμενης κλιματικής κρίσης. Είναι έτσι πολύ σημαντικό παράλληλα με την ενδυνάμωση των προσπαθειών προστασίας του κλίματος να εντείνουμε και τις προσπάθειες ενίσχυσης της άμυνάς απέναντι στα ακραία καιρικά φαινόμενα που εντείνονται λόγω της κλιματικής κρίσης.  Πρέπει, λοιπόν, να βρούμε τρόπους να συντηρούνται οι ξερολιθιές και όλο αυτό το θαυμάσιο απόθεμα μέσα από ένταξή του(ς) στη νέα οικονομική πραγματικότητα, με αναγνώριση της σημασία τους για την άμυνα απέναντι στη διάβρωση και τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης.

Σε άλλες περιοχές κύριο μέσο προστασίας είναι τα δάση, στα νησιά μας είναι οι ξερολιθιές. Αν καταρρεύσει όλο αυτό το δίκτυο θα βρεθούμε εκτεθειμένοι σε μεγάλους κινδύνους, που σήμερα δεν λαμβάνουμε υπόψη αλλά τους βλέπουμε γύρω μας.

Όλο αυτό το θαυμάσιο δίκτυο δεν είναι μόνο πέτρες αλλά και γνώση και μαεστρία, στο πλαίσιο αυτού που σήμερα αποκαλούμε “λύσεις με τη φύση” (nature based solutions) ή πράσινες υποδομές.

Τι είναι ο Άνεμος Ανανέωσης

Ο Άνεμος Ανανέωσης είναι μια κοινωνική συνεταιριστική επιχείρηση (ΚΟΙΝΣΕΠ), ενεργή σε τοπικό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, σε θέματα κοινωνικής και πράσινης οικονομίας, βιώσιμου τουρισμού, προστασίας κλίματος και περιβάλλοντος καθώς και διαλόγου των πολιτισμών. Μεταξύ άλλων έχει δημιουργήσει και λειτουργεί το καινοτόμο, συμπεριληπτικό Welcommon Hostel, έναn ξενώνα βιώσιμου τουρισμού αλλά και κέντρο κοινωνικών, πράσινων και πολιτιστικών δραστηριοτήτων, εκπαίδευσης, κοινωνικοποίησης και κοινωνικής ένταξης.

Επικοινωνία: Νίκος Χρυσόγελος, Πρόεδρος της ΚΟΙΝΣΕΠ τηλ 6936672882, email: wind.sifnos@gmail.com 

Πώς βοηθάει ο Άνεμος Ανανέωσης στο να προωθηθεί η βιωσιμότητα στη Σίφνο

Ο Άνεμος Ανανέωσης (κοινωνική συνεταιριστική επιχείρηση για την προώθηση της πράσινης και κοινωνικής οικονομίας, του βιώσιμου τουρισμού, της προστασίας του κλίματος και του διαλόγου των πολιτισμών) προωθεί μια σειρά συνεργασιών σε ευρωπαϊκό επίπεδο για να βοηθήσει την τοπική κοινωνία και το Δήμο Σίφνου να ανταποκριθούν στις μεγάλες προκλήσεις που υπάρχουν μπροστά:

• Βιώσιμη Διαχείριση Φυσικών Πόρων Σίφνου: Ο Άνεμος Ανανέωσης και το διεθνές δίκτυο μικρών νησιών SMILO σε συνεργασία με το Δήμο Σίφνου έχουν ξεκινήσει  ένα διάλογο για τη βιώσιμη διαχείριση των φυσικών πόρων του νησιού καθώς και πρόγραμμα ευαισθητοποίησης, εκπαίδευσης και αποκατάστασης του εκτεταμένου δικτύου ξερολιθιάς (πεζούλες) στη Σίφνο. Η δραστηριότητα αναπτύσσεται παράλληλα με ανάλογες σε τρία άλλα μικρά νησιά της Μεσογείου, ώστε να υπάρχει ανταλλαγή εμπειριών και καλών πρακτικών, στο πλαίσιο του διετούς προγράμματος SMILO-MED. Το πρόγραμμα SMILO MED είναι μια συνεργασία μεταξύ του ΑΝΕΜΟΥ ΑΝΑΝΕΩΣΗΣ και του δικτύου μικρών νησιών SMILO και υποστηρίχθηκε από το  Foundation Prince Albert II του Μονακό

   

• Ο ρόλος της κοινωνικής οικονομίας στην πράσινη μετάβαση μικρών περιοχών και νησιών: Ο Άνεμος Ανανέωσης, ο Δήμος Σίφνου και ένα σύνολο μικρών περιοχών και ευρωπαϊκών δικτύων κοινωνικής οικονομίας συμμετέχουν στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα “GRAPE: Τοπικά Κοινωνικά Πράσινα Σχέδια Δράσης για μικρούς και περιφερειακούς τόπους” με στόχο να μεταφερθεί τεχνογνωσία και υποστήριξη για την ανάπτυξη της κοινωνικής οικονομίας στη Σίφνο και σε άλλες περιοχές σε θέματα βιώσιμης διαχείρισης των φυσικών και πολιτιστικών πόρων. Το έργο λειτουργεί συμπληρωματικά με το SMILO. Περιλαμβάνει 4 μικρούς ευρωπαϊκούς δήμους από αγροτικές, ορεινές και νησιωτικές περιοχές: Malegno (Ιταλία), Mirabella Imbaccari (Ιταλία), Bonares (Ισπανία), Σίφνος (Ελλάδα). Κάθε Δήμος υποστηρίζεται από έναν τοπικό παράγοντα κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας (SSE): Sol.Co Camunia (Malegno), Fondazione di Comunità di Messina (Mirabella Imbaccari), COOPINTE (Bonares), Άνεμος Ανανέωσης / Wind of Renewal (Σίφνος). Αυτές οι τοπικές συνεργασίες υποστηρίζονται περαιτέρω από ένα ευρωπαϊκό δίκτυο, το REVES– Ευρωπαϊκό Δίκτυο Πόλεων και Περιφερειών για την Κοινωνική Οικονομία και από το FAECTA, το δίκτυο συνεταιρισμών της Ανδαλουσίας. Επικεφαλής της κοινοπραξίας αυτής είναι το Ίδρυμα της Κοινότητας της Messina / Fondazione di Comunità di Messina (Σικελία, Ιταλία).
• Ανταλλαγή καλών πρακτικών μεταξύ μικρών νησιών σε θέματα κυκλικής οικονομίας: Σε αυτό το πρόγραμμα Erasmus συμμετέχουν μικρά νησιά καθώς και το δίκτυο SMILO και ο Άνεμος Ανανέωσης για να στήρίξουν την ανταλλαγή εμπειριών και καλών πρακτικών αλλά και να ενισχύουν τη συνεργασία μεταξύ των μικρών νησιών σε θέματα βιωσιμότητας. Τα νησιά που είναι στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος του προγράμματος αυτού είναι: Το Frioul στη Μασσαλία, Γαλλία, η Σίφνος Κυκλάδες, το Gozo Μάλτα και το το Pakleni Κροατία.

Είναι στον Άνεμο Ανανέωσης πεποίθησή μας ότι οι μεγάλες προκλήσεις της εποχής μας απαιτούν νέες προσεγγίσεις που έχουν όμως ρίζες στις τοπικές κοινωνίες, συνεργασίες μεταξύ διαφορετικών φορέων (Δήμοι, κοινωνική οικονομία, πανεπιστήμια, κοινωνία τβων πολιτών, επαγγελματικοί και ερευνητικοί φορείς, δίκτυα) καθώς και οργανωμένη και συστηματική ανταλλαγή εμπειριών και συνεχή βελτίωση των προσπαθειών για να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα και να διαμορφώσουμε ένα πιο βιώσιμο μέλλον.