Νοέ 28 2020
0

European Social Economy: Ανάδειξη του ρόλου της κοινωνικής οικονομίας στο μεταναστευτικό

By | Δράσεις | No Comments
Το ευρωπαϊκό δίκτυο των δικτύων κοινωνικής οικονομίας “Social Economy Europe” ανέδειξε πρόσφατα την δραστηριότητα της ΚΟΙΝΣΕΠ “ΑΝΕΜΟΣ ΑΝΑΝΕΩΣΗΣ” και του καινοτόμου ξενώνας μας WELCOMMON HOSTEL – που είναι και κέντρο κοινωνικής και πράσινης καινοτομίας –  μέσα από την συνέντευξη που πήρε ο Nicholas Clark από τον Νίκο Χρυσόγελο, πρόεδρο της ΔΕ. 
Η συνέντευξη περιλαμβάνεται στην ενδιαφέρουσα παρουσίαση μέσα από Podcast στην ενότητα #SocialEconomyTalks της καινοτόμου δουλειάς που κάνουν 3 φορείς της κοινωνικής οικονομίας στο θέμα της μετανάστευσης, του προσφυγικού και της κοινωνικής ένταξης. Στο πλαίσιο του τρίτου επεισοδίου που ήταν αφιερωμένο στην μετανάστευση και την επιχειρηματικότητα (Episode 3 – Migration and Migrant Entrepreneurship) παρουσιάστηκαν συνεντεύξεις 3 ατόμων:
– Eleonora Lamio, του ευρωπαϊκού οικοσυστήματος κοινωνικής οικονομίας @DIESISNetwork, που υλοποιεί το ευρωπαϊκό πρόγραμμα επιχειρηματικότητας μεταναστών EMEN (European Migrant Entrepreneurship Network)
– Νίκος Χρυσόγελος, πρόεδρος της ΚΟΙΝΣΕΠ “ΑΝΕΜΟΣ ΑΝΑΝΕΩΣΗ” @WindofRenewal και υπεύθυνος του καινοτόμου WELCOMMON HOSTEL
– Marie Faye του @Diomcoop.org, μια δραστηριότητα συνεργατικής μεταναστευτικής επιχειρηματικότητας στη Βαρκελώνη.
Μπορείτε να παρακολουθήσετε τις συζητήσεις εδώ
 
Βασικό συμπέρασμα και από τις 3 δραστηριότητες της κοινωνικής οικονομίας είναι ότι η λύση στο μεταναστευτικό και προσφυγικό δεν είναι τα κλειστά σύνορα αλλά μια στρατηγική που είναι πιο αποτελεσματική στην ένταξη των μεταναστών και προσφύγων μέσα από κοινωνικές επιχειρήσεις, κοινωνική επιχειρηματικότητα και συνεργασία.
 
Το “Social Economy Talks” είναι ένα podcast από το ευρωπαϊκό δίκτυο δικτύων της κοινωνικής οικονομίας, την Social Economy Europe, για τα πιο σημαντικά και επίκαιρα θέματα της κοινωνικής οικονομίας. Είναι ένα ενδιαφέρον ταξίδι αναζητήσεων που συντονίζεται από τον Nicholas Clark, με στόχο “να εντοπίσει και αναδείξει επιτυχημένες ιστορίες της κοινωνικής οικονομίας και το ρόλο που παίζει στην πράσινη μετάβαση, την ψηφιοποίηση, την μεταναστευτική και διαφοροποιημένη επιχειρηματικότητας, την ανάκαμψη από την πανδημία COVID και την προώθηση του ανθρώπινου κεφαλαίου κ.ά. Με συνεντεύξεις από ενδιαφέροντες οργανισμούς στο πεδίο αλλά και σχετικούς πολιτικούς παίχτες η παρέμβαση αυτή στοχεύει να συμβάλλει στην κοινωνική οικονομία στο επίπεδο της πράξης“.
 
Μπορείτε να παρακολουθήσετε τις συζητήσεις εδώ
Νοέ 27 2020
0

#2 Green Deal: Εστιάζοντας στο Σχέδιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Ενέργεια

By | Δράσεις | No Comments

Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία στην Ελλάδα

Εστιάζοντας στο Σχέδιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Ενέργεια  

Αντώνης Καλογεράκης,

Μηχανικός Περιβάλλοντος,

Υπεύθυνος Ινστιτούτου Θεολογίας & Οικολογίας,

Παραρτήματος της Ορθοδόξου Ακαδημίας Κρήτης

Ο Άνεμος Ανανέωσης και το Ίδρυμα Χάινριχ Μπελ Ελλάδας έχουν ξεκινήσει έναν ουσιαστικό διάλογο με ερευνητές, εκπροσώπους φορέων, επαγγελματικούς φορείς και ειδικούς για την Πράσινη Συμφωνία (Green Deal) και τι θα σήμαινε αυτή για την Ελλάδα, ιδιαίτερα σε 4 τομείς:

  • Κλίμα και ενέργεια
  • Αγρο-διατροφικός τομέας
  • Κατοικία – πόλη – μετακινήσεις
  • Πράσινη χρηματοδότηση

Στόχος είναι να διαμορφωθεί μέσα από μια συστηματική διαβούλευση μια πρόταση για ένα Green Deal που δεν θα αφήνει κανένα / καμία πίσω αλλά και θα συμβάλλει στην δημιουργία ένα νέου παραγωγικού – καταναλωτικού μοντέλου. Στο πλαίσιο αυτό έχουμε ξεκινήσει την δημοσίευση μιας σειράς άρθρων στα θέματα αυτά.

Το δεύτερο στη σειρά είναι το άρθρο του Αντώνη Καλογεράκη, “Εστιάζοντας στο Σχέδιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Ενέργεια“. 

Η κλιματική κρίση αποτελεί απειλή επιβίωσης της ανθρωπότητας. Όσο εντείνονται οι συνέπειές της, τόσο γίνεται εμφανέστερος ο κίνδυνος να μείνουν στην άκρη ιδιαίτερα οι ασθενείς κοινωνικές ομάδες για αυτό και είναι επιτακτική η έγκαιρη χάραξη νέας στρατηγικής, με βασικό πυλώνα την αειφορία, ώστε να προστατευθεί ο πλανήτης, παρέχοντας ισόρροπη ανάπτυξη και ίσες ευκαιρείς, χωρίς αποκλεισμούς.

Η Ευρώπη σε αυτό το πλαίσιο, παρουσίασε στα τέλη του 2019 την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία1, στοχεύοντας σε μηδενικές καθαρές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου έως το 2050, δηλώνοντας ότι κανένας άνθρωπος και καμιά περιφέρεια δεν θα μένει στο περιθώριο2.

Ακολουθώντας την Πράσινη Συμφωνία και ως συνέχεια αυτής, ανακοινώθηκε το σχέδιο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Ενέργεια3, το οποίο προτείνει αύξηση της υπεράκτιας αιολικής ισχύος της Ευρώπης από το σημερινό επίπεδο των 12 GW, στα 60 GW έως το 2030 και στα 300 GW έως το 2050, προσθέτοντας επιπλέον 40 GW ωκεάνιας ενέργειας και άλλων αναδυόμενων τεχνολογιών, όπως πλωτές εγκαταστάσεις αιολικής και ηλιακής ενέργειας έως το 20504.

Με δεδομένο ότι στην Ελλάδα έχει ήδη εκδηλωθεί ενδιαφέρον από Ομίλους για σχετικές υπεράκτιες επενδύσεις,5 είναι καίριο ζήτημα ο σεβασμός των οικοσυστημάτων, ώστε ο στόχος για κλιματικά ουδέτερη Ευρώπη να μην έχει αρνητικό αντίκτυπο στη διατήρηση της βιοποικιλότητας, τόσο της χερσαίας, όσο και της θαλάσσιας. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει ορίσει σχετικό πλαίσιο, το οποίο έχει δημοσιευθεί6 και είναι επιβεβλημένο να ακολουθηθεί και στη χώρα μας, χωρίς καμία καθυστέρηση.

Στην Ελλάδα υπάρχει η εμπειρία των αιολικών πάρκων, ως επί το πλείστον σε ορεινούς όγκους, τα οποία επέφεραν κοινωνικές αντιδράσεις. Η χωροθέτησή τους έγινε χωρίς την αναγκαία διαβούλευση και κυρίως χωρίς κανένα ουσιαστικό όφελος για τις περιοχές όπου εγκαταστάθηκαν. Επομένως, η ολιστική ανάλυση των υπαρχόντων δεδομένων είναι κρίσιμης σημασίας, ώστε η ενεργειακή μετάβαση να πραγματοποιηθεί με δίκαιο τρόπο, ελαχιστοποιώντας αφενός τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, αφετέρου την ενεργειακή ένδεια, ώστε οι πολίτες να γίνουν στην πράξη κοινωνοί της νέας ενεργειακής πραγματικότητας και όχι απλοί παρατηρητές.

Το υπεράκτιο αιολικό δυναμικό, η αξιοποίηση της ενέργειας των κυμάτων αλλά και των παλιρροιών, όπου συναντώνται, δεδομένης της μεγάλης ακτογραμμής της χώρας μας, αποτελεί πεδίο το οποίο απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή και σεβασμό. Μπορεί να μην είναι στην ξηρά, σε κάποιο αγροτεμάχιο ή βοσκότοπο, αλλά η αλυσίδα των οικοσυστημάτων είναι σαφές ότι επηρεάζει συνολικά τον πλανήτη και τους κατοίκους του, στο διηνεκές.

Ανοίγοντας νέους ορίζοντες, αξιοποιώντας την ενέργεια των κυμάτων.

H επιστημονικά τεκμηριωμένη βέλτιστη χωροθέτηση, αποτελεί σε κάθε περίπτωση καίριας σημασίας ζήτημα. Κρίσιμος είναι ο απόλυτος σεβασμός: α) των περιοχών Natura7, β) των μεταναστευτικών ροών και γενικότερα των διαδρομών που ακολουθούν πτηνά, ψάρια, θηλαστικά, γ) των περιοχών που εδρεύουν/φωλιάζουν είδη της θαλάσσιας χλωρίδας και πανίδας, ειδικά των απειλούμενων/υπό εξαφάνιση και των ενδημικών. Σε κάθε στάδιο πιθανών έργων (σχεδιασμού, κατασκευής, λειτουργίας, συντήρησης, αποκατάστασης και ανακύκλωσης μετά το τέλος του κύκλου ζωής), είναι σαφές ότι πρέπει να εξαιρεθούν από τις οχλήσεις οι ευαίσθητες ζώνες, που θα οριστούν από σχετικές επιστημονικές ομάδες (βιολόγων, ιχθυολόγων, ορνιθολόγων, επιστημών της θάλασσας, περιβαλλοντολόγων), τους οποίους θα αφουγκράζεται η Πολιτεία.

H δραματική εμπειρία της πανδημίας και του ρόλου των επιστημόνων, ας μη λησμονηθεί. Η σημερινή κατάσταση του πλανήτη θα ήταν ασφαλώς διαφορετική εάν εισακούγονταν η φωνή της επιστήμης, η οποία έκρουε τον κώδωνα του κινδύνου για την απειλή της κλιματικής κρίσης, με πρωτοπόρο τον Νομπελίστα Svante Arrhenius από το 18968 ή έστω εάν λαμβάνονταν μέτρα ακόμα και από την πρώτη κιόλας Έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC), το 19909. Αλλά και στην Ελλάδα, πριν από περισσότερα από 35 χρόνια, ακαδημαϊκοί δάσκαλοι και ερευνητές, είχαν -από τότε- επιστήσει την προσοχή τους, με δημοσιευμένο έργο, στις συνέπειες της ρύπανσης και στις δραματικές αλλαγές του κλίματος, όπως ο π. Πρύτανης του Πολυτεχνείου Κρήτης, Καθηγητής Ιωάννης Φίλης,10,11 αναπτύσσοντας παράλληλα, ένα πρακτικό μαθηματικό μοντέλο, το οποίο μπορεί να χρησιμοποιηθεί από αποφασίζοντες και πολιτικούς για να υπολογίσουν τον βαθμό αειφορίας μιας χώρας ή περιοχής και να εστιαστούν στους παράγοντες εκείνους που την επηρεάζουν τα μέγιστα12.

Παράλληλα, είναι ενδεικτική, η περίπτωση της περιβαλλοντικής Ένωσης: «National Audubon Society» στις ΗΠΑ, το έργο της οποίας έχει αφιερωθεί στην προστασία των πτηνών και των οικοσυστημάτων, έχοντας δίκτυο επιστημόνων από το 1905. Σε άρθρα της Οργάνωσης αυτής τονίζεται ότι λόγω της κλιματικής κρίσης απειλούνται τα 2/3 των πουλιών στη Βόρεια Αμερική13 (καθώς εκεί είναι ο τόπος δράσης της Ένωσης), αναφέροντας ταυτόχρονα, ότι είναι θετική για την αξιοποίηση της αιολικής ενέργειας14 με, ασφαλώς, απαρέγκλιτο όρο την ορθή χωροθέτηση, όπως προαναφέρθηκε. Άλλωστε και οι επιστήμονες από την πλευρά τους, διαρκώς, αναλύουν και προτείνουν νέους τρόπους ελαχιστοποίησης των επιπτώσεων,15,16,17,18,19 τα οποία είναι απαραίτητο να μελετώνται πριν παρθούν πολιτικές αποφάσεις.

Επίσης, η αλιευτική δραστηριότητα, ο τουρισμός, τα θαλάσσια δρομολόγια, η οπτική όχληση, ο θόρυβος, τα ηλεκτρομαγνητικά πεδία, είναι ζητήματα που μπορούν να προβλεφθούν και να αντιμετωπιστούν20, αλλά ακόμα και να αναπτυχθούν καινοτόμες δραστηριότητες οικολογικού τουρισμού, προσελκύοντας νέους επισκέπτες,21 σε συνδυασμό με τη δημιουργία νέων οικοσυστημάτων.22,23 Σε κάθε περίπτωση η διαβούλευση με τις τοπικές κοινότητες και η εκπόνηση επιστημονικών μελετών είναι επιβεβλημένη.24,25

Υπάρχει αξιόλογη ευρωπαϊκή εμπειρία, η οποία αξίζει να συνεκτιμηθεί, ώστε να αποφευχθούν λάθη/παραλήψεις και να αντληθούν εμπειρίες. Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση υπεράκτιου αιολικού πάρκου στην Κοπεγχάγη, στο οποίο συμμετέχουν από κοινού δημοτική επιχείρηση και ενεργειακή κοινότητα «Middelgrundens Vindmøllelaug26 (Middelgrunden Wind Turbine Cooperative)», έχοντας ως μέλη 8.553 πολίτες από όλη τη Δανία27 και η οποία συμμετέχει στην Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Ενεργειακών Συνεταιρισμών Πολιτών (REScoop28). Η ενεργή δράση των πολιτών αποτελεί εχέγγυο της ενεργειακής δημοκρατίας, της διαφάνειας, της από κοινού λήψης αποφάσεων, της αντιμετώπισης της ενεργειακής φτώχειας, της συνολικής ευαισθητοποίησης της κοινωνίας29. Τέτοιου είδους δυνατότητες συνεργασιών ενεργειακών κοινοτήτων με ευρύτερη συμμετοχή πολιτών, ακόμα και σε εθνικό/ευρωπαϊκό επίπεδο, θα ήταν ευκταίο να εξεταστούν και στην περίπτωση της Ελλάδας, για την ισχυροποίηση του θεσμού, διευκολύνοντας, συγχρόνως, την πρόσβαση σε χρηματοδοτήσεις.

Θάλασσα, ήλιος και άνεμος σε αγαστή αρμονία, στο ξημέρωμα μιας νέας ημέρας.

Είναι ασφαλώς ξεκάθαρο ότι όποια επιλογή και αν προκριθεί για την παραγωγή ενέργειας, ο στόχος πρέπει είναι διττός: α) η πρόσβαση όλων σε φθηνό ηλεκτρικό ρεύμα, ώστε κανείς να μη μείνει χωρίς να καλύπτονται οι ενεργειακές του ανάγκες, ειδικά σε συνθήκες κρίσης που βιώνουμε σήμερα και β) η αφοσίωση στο στόχο για μηδενισμό του αποτυπώματος άνθρακα, μέσω πρωταρχικά της εξοικονόμησης πόρων και ενέργειας, προωθώντας το πρότυπο της αλληλεγγύης και της λιτής ευημερίας, έναντι του σημερινού εγωκεντρισμού και του αλόγιστου καταναλωτισμού.

Επιπρόσθετα, η αντιμετώπιση της ανεργίας της Ελλάδας επιβάλλεται να λαμβάνεται υπόψη, για αυτό και κίνητρα για εγχώρια παραγωγή συστημάτων ήπιων μορφών ενέργειας θα μπορούσαν να δοθούν, ώστε οι ενεργειακές ανάγκες να καλυφθούν αξιοποιώντας κατά το δυνατόν ντόπιους πόρους και εργατικό δυναμικό, προσφέροντας προϊόντα τα οποία θα είναι στοχευμένα στις εγχώριες ανάγκες, αναπτύσσοντας τον σημαντικό τομέα της κυκλικής, κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας, ο οποίος θα σέβεται το περιβάλλον και θα λειτουργεί λαμβάνοντας υπόψη την αειφόρο ανάλυση κύκλου ζωής30.

Κλείνοντας, η αξιοποίηση των ήπιων μορφών ενέργειας με σεβασμό στο περιβάλλον και τον άνθρωπο, μπορεί να αποτελέσει ευκαιρία για ουσιαστική πρόοδο, αρκεί να γίνει αντιληπτή -στο μέγιστο βαθμό- η σημασία της διατήρησης της βιοποικιλότητας και μη παραμελώντας τις ανάγκες, όλων των ανθρώπων, για αξιοπρεπείς συνθήκες διαβίωσης. Η απομάκρυνση από τους υδρογονάνθρακες μπορεί να αποτελέσει ευκαιρία όχι μόνο για το περιβάλλον, που το έχει επειγόντος ανάγκη, αλλά και για την κοινωνική μας ωρίμανση, σε διεθνές επίπεδο, αμβλύνοντας εντάσεις, αρκεί να προαχθούν οι αρχές της αλληλεγγύης και της συμπόρευσης/συνεργασίας από τη γειτονιά, το χωριό, το δήμο, την περιφέρεια και ευρύτερα, για να πάμε, όπως έλεγε ο Μακρυγιάννης, από το «εγώ» στο «εμείς»31, κάνοντας άλλη μία επανάσταση σήμερα, 200 χρόνια μετά… μία «πράσινη επανάσταση», διότι, όπως άλλωστε τονίζει και ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος: «Η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, είναι ευθύνη όλων των κατοίκων της γης»32,33.

1 Ανακοίνωση της Επιτροπής προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το Συμβούλιο, την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή και την Επιτροπή των Περιφερειών, Η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, Βρυξέλλες, 11.12.2019: https://eur-lex.europa.eu/resource.html?uri=cellar:b828d165-1c22-11ea-8c1f-01aa75ed71a1.0001.02/DOC_1&format=PDF

Παράρτημα https://eur-lex.europa.eu/resource.html?uri=cellar:b828d165-1c22-11ea-8c1f-01aa75ed71a1.0001.02/DOC_2&format=PDF

2 Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Μια Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία – Ανάδειξή μας στην πρώτη κλιματικά ουδέτερη ήπειρο: https://ec.europa.eu/info/strategy/priorities-2019-2024/european–green–deal_el

3 Communication from the Commission to the European Parliament, the Council, the European Economic and Social Committee and the Committee of the Regions, An EU Strategy to harness the potential of offshore renewable energy for a climate neutral future, Brussels, 19.11.2020: https://ec.europa.eu/energy/sites/ener/files/offshore_renewable_energy_strategy.pdf

4 Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Αύξηση των υπεράκτιων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας για μια κλιματικά ουδέτερη Ευρώπη,Δελτίο Τύπου, Βρυξέλλες, 19.11.2020: https://ec.europa.eu/commission/presscorner/detail/el/ip_20_2096

5 Γιώργος Φιντικάκης, Ανοίγει το παιχνίδι στα offshore αιολικά – Οι τέσσερις επενδυτές που εκφράζουν ήδη ενδιαφέρον, Energypress, 14.10.2020: https://energypress.gr/news/anoigei–paihnidi–sta–offshore–aiolika–oi–tesseris–ependytes–poy–ekfrazoyn–idi–endiaferon

6 European Commission, Commission issues guidance on reconciling wind energy developments and nature, 19 Nov 2020: https://ec.europa.eu/environment/news/commission-issues-guidance-reconciling-wind-energy-developments-and-nature-2020-11-19_en

7 European Environmental Agency, European Environment Information and Observation Network (Eionet), Natura 2000 – Greece, Last modified 26 Jun 2020: https://www.eea.europa.eu/data-and-maps/figures/natura-2000-birds-and-habitat-directives-11/greece

8 Svante Arrhenius, On the Influence of Carbonic Acid in the Air upon the Temperature of the Ground, Philosophical Magazine and Journal of Science, Series 5, Volume 41, April 1896, pages 237-276: https://www.rsc.org/images/Arrhenius1896_tcm18-173546.pdf

9 United Nations, The Intergovernmental Panel on Climate Change, Reports 1990-present: https://www.ipcc.ch/reports

10 Γιάννης Α. Φίλης, Η Τελευταία Πνοή του Πλανήτη Γη, Εκδόσεις Μπουκουμάνη, 1984.

11 Υ. A. Phillis, Time limits in the control of pollution systems, Journal of Theoretical Biology, Vol. 93, No. 3, 541-546, 1981.

12 Sustainability Assessment by Fuzzy Evaluation (SAFE): www.sustainability.tuc.gr

13 National Audubon Society, Two-thirds of North American birds are at increasing risk of extinction from global temperature rise: https://www.audubon.org/climate/survivalbydegrees

14 National Audubon Society, Wind Power and Birds – Properly sited wind power can help protect birds from climate change, 21 July 2020: https://www.audubon.org/news/wind-power-and-birds

15 Roel May, Torgeir Nygård, Ulla Falkdalen, Jens Åström, Øyvind Hamre, Bård G. Stokke, Paint it black: Efficacy of increased wind turbine rotor blade visibility to reduce avian fatalities, Ecology and Evolution, Volume10, Issue16, Pages 8927-8935, August 2020: https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1002/ece3.6592

16 Sara P. Weaver, Cris D. Hein, Thomas R. Simpson, Jonah W. Evans, Ivan Castro-Arellano, Ultrasonic acoustic deterrents significantly reduce bat fatalities at wind turbines, Global Ecology and Conservation, 2020: https://doi.org/10.1016/j.gecco.2020.e01099

17 By Molly Bennet, How New Technology Is Making Wind Farms Safer for Birds Raptors and wind energy have a fraught history. Could these innovations allow them to co-exist?, Spring 2018: https://www.audubon.org/magazine/spring-2018/how-new-technology-making-wind-farms-safer-birds

18 Scott R. Loss, Tom Will, Peter P. Marra, Direct Mortality of Birds from Anthropogenic Causes, Annual Review of Ecology, Evolution, and Systematics, Vol. 46:99-120, December 2015: https://doi.org/10.1146/annurev-ecolsys-112414-054133

19 Langhamer, Olivia, Artificial Reef Effect in relation to Offshore Renewable Energy Conversion: State of the Art. The Scientific World Journal, 2012: https://www.hindawi.com/journals/tswj/2012/386713/

20 J.K. Kaldellis, D. Apostolou, M. Kapsali, E. Kondili, Environmental and social footprint of offshore wind energy. Comparison with onshore counterpart, Renewable Energy, Volume 92, 2016, Pages 543-556, ISSN 0960-1481:

https://doi.org/10.1016/j.renene.2016.02.018

21 University of Rhode Island, Offshore wind farm increased tourism on Block Island, ScienceDaily. 6 May 2019: www.sciencedaily.com/releases/2019/05/190506150138.htm

22 Nicole DiPaolo, A New Home for Fish: How Offshore Wind Turbines Create Artificial Reefs, National Wildlife Federation, 26 September 2019: https://blog.nwf.org/2019/09/a-new-home-for-fish-how-offshore-wind-turbines-create-artificial-reefs/

23 Maria Glarou, Martina Zrust, Jon C. Svendsen, Using Artificial-Reef Knowledge to Enhance the Ecological Function of Offshore Wind Turbine Foundations: Implications for Fish Abundance and Diversity, Journal of Marine Science and Engineering, 2020, 8(5), 332: https://doi.org/10.3390/jmse8050332

24 Vanja Westerberg, Jette Bredahl Jacobsen, Robert Lifran, The case for offshore wind farms, artificial reefs and sustainable tourism in the French mediterranean, Tourism Management, Volume 34, 2013, Pages 172-183:

https://doi.org/10.1016/j.tourman.2012.04.008

25 The European MSP Platform (financed by the European Commission), Maritime Τourism (incl. local communities) and offshore wind: https://www.msp-platform.eu/sites/default/files/sector/pdf/1_tourism_offshore_wind.pdf

26 Επίσημη Ιστοσελίδα της «Middelgrundens Vindmøllelaug»: www.middelgrunden.dk

27 Jens H. M. Larsen, Hans Christian Soerensen, Erik Christiansen, Stefan Naef, Per Vølund. Experiences from Middelgrunden 40 MW Offshore Wind Farm, Copenhagen Offshore Wind, 26-28 October 2005: https://energytransitionkorea.org/sites/default/files/2019-07/5.%20Copenhagen%20Offshore%20Middelgrunden.pdf

28 Επίσημη Ιστοσελίδα της Eυρωπαϊκής Ομοσπονδίας Ενεργειακών Συνεταιρισμών Πολιτών (REScoop): www.rescoop.eu

29 Hans Chr Sørensen, Stefan Naef, Jens H. Larsen, The Middelgrunden Offshore Wind Farm, ISBN: 87-986690-3-6: https://base.socioeco.org/docs/a118_doc1.pdf

30 Schlör, H. & Hake, J.F., Sustainability Assessment Circle, Energy Procedia, 75, 2015, pp.2641–2648: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1876610215011297

31 Από τον επίλογο του Β΄ τόμου: «Στρατηγού Mακρυγιάννη Aπομνημονεύματα», Eλληνικά Γράμματα, 2006.

32 Οικουμενικό Πατριαρχείο, Ορθοδοξία και Περιβάλλον: https://ec–patr.org/category/eidika–themata–docs/perivallon–docs/

33 «Ο Πράσινος Πατριάρχης», Becket Films, 2009: https://www.youtube.com/watch?v=9SRztcw7XcQ

(Ντοκιμαντέρ που προβλήθηκε στο Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο για τις Εφαρμογές των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας, στο Κέντρο Αρχιτεκτονικής της Μεσογείου στα Χανιά στις 2 Σεπτεμβρίου 2009).

Νοέ 19 2020
0

#1 Green Deal: Πώς η εξοικονόμηση ενέργειας μπορεί να εξασφαλίσει τους στόχους του Green Deal

By | Δράσεις, ΝΕΑ-ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ | No Comments

Πράσινη Συμφωνία και τι μπορεί να σημαίνει για την Ελλάδα

Πώς η εξοικονόμηση ενέργειας μπορεί να εξασφαλίσει τους στόχους του Green Deal

 

 

 

 

 

 Του Βλάση Οικονόμου*

Ο Άνεμος Ανανέωσης και το Ίδρυμα Χάινριχ Μπελ Ελλάδας ξεκινούν έναν ουσιαστικό διάλογο με ερευνητές, εκπροσώπους φορέων, επαγγελματικούς φορείς και ειδικούς για την Πράσινη Συμφωνία (Green Deal) και τι θα σήμαινε αυτή για την Ελλάδα, ιδιαίτερα σε 4 τομείς:

  • Κλίμα και ενέργεια
  • Αγρο-διατροφικός τομέας
  • Κατοικία, πόλη, μετακινήσεις
  • Πράσινη χρηματοδότηση

Στόχος είναι να διαμορφωθεί μέσα από μια συστηματική διαβούλευση μια πρόταση για ένα Green Deal που δεν θα αφήνει κανένα / καμία πίσω αλλά και θα συμβάλλει στην δημιουργία ένα νέου παραγωγικού – καταναλωτικού μοντέλου.

Στο πλαίσιο αυτό ξεκινάμε την δημοσίευση μιας σειράς άρθρων στα θέματα αυτά. Το πρώτο από αυτά είναι του Βλάση Οικονόμου, Διευθυντή του Ινστιτούτου Ευρωπαϊκής και Κλιματικής Πολιτικής (Institute for European Energy and Climate Policy) που επικεντρώνει στην εξοικονόμηση ενέργειας στα κτίρια, στις δεσμεύσεις που έχει η χώρα στο πλαίσιο της σχετικής ευρωπαϊκής στρατηγικής και στα οφέλη από μια αποτελεσματική πολιτική εξοικονόμησης ενέργειας σε κλιματικό και κοινωνικό επίπεδο (δημιουργία θέσεων εργασίας). Εντοπίζει όμως και τους φιλόδοξους στόχους που θα πρέπει να θέσει η χώρα αφού “η εξοικονόμηση ενέργειας είναι το πρώτο καύσιμο στην οικονομία και η Ελλάδα έχει ένα τεράστιο δυναμικό που μπορεί να το χρησιμοποιήσει ως κινητήρια δύναμη στην οικονομία!”

Ένας από τους βασικούς πυλώνες του Green Deal και του νέου Ευρωπαϊκού κλιματικού στόχου για 55% μείωση των αερίων του θερμοκηπίου έως το 2030 είναι η ενεργειακή εξοικονόμηση σε όλους τους τομείς της οικονομίας των Ευρωπαϊκών Κρατών Μελών. Η τελευταία έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής σχετικά με τους στόχους εξοικονόμησης ενέργειας (20% μείωση της κατανάλωσης το 2020 σε σχέση με το 2007), καταγράφει μια μεγάλη απόκλιση των Κρατών Μελών έναντι των στόχων για το 2020 (κατά 4-6% ετησίως). Η κρίση του COVID19 μείωσε μεν παροδικά την ενεργειακή ζήτηση (καθώς η Διεθνής Επιτροπή Ενέργειας έδειξε ότι κάθε μήνας lock–down επιφέρει 1.5% ετήσια μείωση της κατανάλωσης) αλλά χωρίς διαρθρωτικές μεταβολές. Χωρίς, λοιπόν, στοχευμένες πολιτικές, η προσδοκώμενη οικονομική ανάκαμψη θα ξαναφέρει την ενεργειακή ζήτηση στην εποχή pre–COVID19.

Με βάση την επικαιροποιημένη Κοινοτική “Οδηγία για την Ενεργειακή Απόδοση” (2018/2002) ο στόχος για τα Κράτη Μέλη τέθηκε στο 32.5% για το 2030. Με δεδομένο το τρέχον ελλιπές αποτέλεσμα των υφιστάμενων μέτρων για το 2020, η απόσταση από τους στόχους ενεργειακής απόδοσης για το 2030 είναι μεγαλύτερη (περίπου 22% στην πρωτογενή και 17% στην τελική κατανάλωση ενέργειας). Όπως φάνηκε και κατά την αποτίμηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή των “Εθνικών Σχεδίων για την Ενέργεια και το Κλίμα” (ΕΣΕΚ), παρά τις αρχικές φιλοδοξίες που εκφράστηκαν από Κράτη Μέλη, υπάρχει ένα συνολικό κενό των εθνικών συνεισφορών στους στόχους του 2021-2030. Σύμφωνα με τους νέους κλιματικούς στόχους πρέπει να φτάσουμε τουλάχιστον σε 39-41% μείωση της πρωτογενούς και 36-37% της τελικής κατανάλωσης ενέργειας.

Η ενεργειακή απόδοση, λοιπόν, είναι αναγκαίο να βρίσκεται στο κέντρο των πολιτικών, εκτιμώντας σε δίκαιη βάση ποιες επενδύσεις στην προσφορά ή ζήτηση ενέργειας είναι οι πλέον αποδοτικές από πλευράς συνολικού κοινωνικού και οικονομικού κόστους. Στο πλαίσιο αυτό, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει θεσμοθετήσει ως ακρογωνιαίο λίθο των εθνικών ΕΣΕΚ την αρχή «Ενεργειακή Απόδοση Πρώτα» που είναι και απαραίτητη στον Ευρωπαϊκό Κανονισμό Διακυβέρνησης (2018/1999). Η Αρχή αυτή είναι θεμελιώδης για τη χάραξη πολιτικής, τον προγραμματισμό και τις επενδύσεις στον τομέα της ενέργειας, και με βάση αυτήν θα πρέπει να σχεδιαστεί το ενεργειακό σύστημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Με βάση την αρχή αυτή, οι επενδύσεις στη ζήτηση της ενέργειας που οδηγούν σε ενεργειακή εξοικονόμηση, όπως οι ενεργειακές αναβαθμίσεις κτιρίων, θα πρέπει να έχουν προτεραιότητα έναντι των κλασικών επενδύσεων προσφοράς ενέργειας (όπως επέκταση ή κατασκευή νέων δικτύων) εφόσον οι πρώτες είναι οικονομικά πιο αποδοτικές, λαμβάνοντας υπόψιν και το κοινωνικό όφελος, δηλαδή και τα πολλαπλά οφέλη της ενεργειακής εξοικονόμησης για τον ενεργειακό χρήστη.

Οι ερωτήσεις, λοιπόν, σχετικά με το αν θα πρέπει να χρηματοδοτούνται διακρατικές συνδέσεις αγωγών φυσικού αερίου, ή επεκτάσεις δικτύων τηλεθέρμανσης, ή εναλλακτικά να χρηματοδοτούνται αναβαθμίσεις κτιρίων (με βάση και το Renovation Wave) ή εγκαταστήσεις ενεργειακά αποδοτικών συστημάτων θέρμανσης θα πρέπει πάντα να απαντιούνται στις αποφάσεις. Τα κόστη μαζί με τα ρίσκα των επενδύσεων αυτών στο μέλλον καθώς και τα πολλαπλά οφέλη θα πρέπει να υπολογίζονται με διακριτό τρόπο. Η ενεργειακή αποδοτικότητα και η διαχείριση της ενεργειακής ζήτησης είναι εξίσου κομβικά στοιχεία του ενεργειακού συστήματος και θα πρέπει να αντιμετωπίζονται επί ίσοις όροις με την ενεργειακή προσφορά.

Αξιολογώντας λοιπόν την αρχή αυτή στο Ελληνικό ΕΣΕΚ, παρατηρούμε ότι η Ελλάδα, όπως και άλλες χώρες δεν την έχουν λάβει αρκετά υπόψιν τους, ενώ στοχεύουν σε επενδύσεις:

– επέκτασης δικτύου και εισαγωγής φυσικού αερίου, οι οποίες λόγω του μεγέθους τους και της διάρκειάς τους μπορούν να επιφέρουν καταστάσεις lock-in πχ σε φυσικό αέριο δυσχεραίνοντας την ενεργειακή μετάβαση και να έχουν κόστος μετάβασης στην 20ετία της τάξης των 30-40,000 € ανά νοικοκυριό, όπως δείχνει και το παράδειγμα πόλεων της Ολλανδίας και

– αναζήτησης ορυκτών καυσίμων με σημαντικά κόστη επένδυσης.

Οι επενδύσεις αυτές επιφέρουν εξάλλου και σημαντικές δυσκολίες χρηματοδότησης σε διακρατικό επίπεδο, όπως έγινε φανερό κατά τις συζητήσεις του Ευρωπαϊκού Πολυετούς Χρηματοδοτικού Πλαισίου (MFF) καθώς και στην απόφαση της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων για χρηματοδοτήσεις επενδύσεων μη συμβατικών καυσίμων.

Εάν συγκρίνουμε τις εκτιμώμενες χρηματοδοτικές ανάγκες για τις δράσεις αυτές (στο πλαίσιο της απο-λιγνιτοποίησης, φυσικού αερίου και άλλων), τα αναμενόμενα κεφάλαια είναι τριπλάσια των αντίστοιχων που αφορούν στην ενεργειακή εξοικονόμηση (που αναμένεται να φτάσουν τα 11 δις, με δημόσια χρηματοδότηση 3.5 δις € για την περίοδο 2021-2030).

Αντίστοιχα και στις επενδύσεις στον ιδιωτικό τομέα, με βάση μελέτη της ΕΙΒ, το 1/3 των εταιρειών που επενδύουν στην Ελλάδα, επενδύουν και στην ενεργειακή απόδοση (26% του συνόλου των επιχειρήσεων). Οι εταιρείες στην Ελλάδα διαθέτουν σχεδόν το 1/10 των συνολικών επενδύσεών τους σε βελτιώσεις ενεργειακής απόδοσης, ποσοστό όμως πολύ μικρότερο από τον μέσο όρο της ΕΕ και των ΗΠΑ.

Στο πλαίσιο της αρχής αυτής, ο στόχος για την Ελλάδα για νέες εξοικονομήσεις ενέργειας είναι 0.8% σε ετήσια βάση για το 2021-2030, δηλαδή 7.3 Mtoe σωρευτικές εξοικονομήσεις με βάση το μέσο όρο της κατανάλωσης 2016-2018. Άρα είναι ουσιαστικά 30πλάσιος της τρέχουσας περιόδου, οπότε και τα αντίστοιχα μέτρα πολιτικής θα πρέπει να αποδώσουν υπερ-πολλαπλάσιες εξοικονομήσεις (με αντίστοιχες ανάγκες χρηματοδότησης).

Εάν λάβουμε υπόψιν μας το νέο πρόγραμμα Εξοικονομώ-Αυτονομώ (με πρώτη χρηματοδότηση 900 εκατ. €), με βάση το ΕΣΕΚ όλη η γκάμα προγραμμάτων ενεργειακής αναβάθμισης των κατοικιών θα πρέπει να αποφέρει 52 ktoe νέες ετήσιες εξοικονομήσεις (2,878 ktoe σωρευτική το 2030). Ως μέτρο σύγκρισης, τα αντίστοιχα Εξοικονόμηση κατ’ οίκον Ι και ΙΙ είχαν ως στόχο μόλις 251 ktoe σωρευτικές εξοικονομήσεις έως το 2020 (άρα ουσιαστικά το νέο πρόγραμμα θα πρέπει να δωδεκαπλασιάσει τη δυναμική των Εξοικονόμηση Ι και ΙΙ).

Είναι, λοιπόν, αναγκαίο για τη χώρα εάν θέλει να πιάσει πραγματικά τους στόχους να προχωρήσει σε πολύ περισσότερες δράσεις και μέτρα. Τα ως τώρα σχέδια για το μέλλον, όπως πχ το πρόσφατο master plan για την απολιγνιτοποίηση, όπου η ενεργειακή εξοικονόμηση αναφέρεται ως υποστηρικτική δράση σε ένα κείμενο 430 σελίδων, όπως αντίστοιχα και άλλα σχέδια που συζητώνται (πχ για το Recovery Facility της Ευρωπαϊκής Επιτροπής) δεν έχουν δώσει την απαραίτητη βαρύτητα στην εξοικονόμηση ενέργειας.

Επίσης, πρέπει να ληφθεί υπόψη η κοινωνική διάσταση του Green Deal στην απασχόληση, λαμβάνοντας υπόψη ότι για κάθε ένα εκατομμύριο € που επενδύεται δημιουργούνται:

– περίπου 18 θέσεις εργασίας στις ενεργειακές ανακαινίσεις κτιρίων στην Ευρώπη, θέσεις εργασίας οι οποίες είναι μακροχρόνιες και σε τοπικό επίπεδο,

– μόλις 5 θέσεις εργασίας στα ορυκτά καύσιμα.

Αντιστοίχως, για κάθε δαπάνη 10 εκατομμυρίων δολαρίων, δημιουργούνται

– άμεσα και έμμεσα 75 θέσεις εργασίας σε ΑΠΕ,

– 77 θέσεις εργασίας σε ενεργειακή αποδοτικότητα (λαμβάνοντας υπόψιν κτίρια, μεταφορές, έξυπνα δίκτυα κλπ) και

– μόλις 27 θέσεις εργασίας σε ορυκτά καύσιμα (πετρέλαιο, λιγνίτης και φυσικό αέριο).

Στην Ευρώπη μόνο, η ενεργειακή εξοικονόμηση έφερε 964,000 νέες θέσεις εργασίας (το 2017) με αύξηση κατά 17.4%, όταν το ΑΕΠ αυξανόταν με 0.5%.

Αν λάβουμε, λοιπόν, υπόψιν μας τις χρηματοδοτήσεις που αναμένονται και τους στόχους που έχουν τεθεί, ενδεχομένως και τα επιχειρήματα για την αύξηση της απασχόλησης επενδύοντας σε συγκεκριμένες πηγές ενέργειας, όπως για εξορύξεις υδρογονανθράκων, υποδομές για φυσικό αέριο, αυτές δεν φαίνεται να συνάδουν απόλυτα με την πραγματικότητα.

Σεβόμενοι την αρχή “Ενεργειακή Απόδοση Πρώτα”, οποιαδήποτε επένδυση που θα καθορίσει το ενεργειακό μας μέλλον θα πρέπει να συνδιαμορφώνεται και από τους καταναλωτές και από τους παραγωγούς και διανομείς ενέργειας για να είναι κοινωνικά και οικονομικά αποδοτική και αποδεκτή τόσο εθνικά όσο και Ευρωπαϊκά στις επόμενες αξιολογήσεις.

Είναι ευκαιρία, δεδομένων των στόχων, να εξετάσουμε προσεκτικά τις εναλλακτικές και να σχεδιάσουμε μια πραγματικά ενεργειακή βιώσιμη μετάβαση. Μην ξεχνάμε, τέλος, ότι η εξοικονόμηση ενέργειας είναι το πρώτο καύσιμο στην οικονομία και η Ελλάδα έχει ένα τεράστιο δυναμικό που μπορεί να το χρησιμοποιήσει ως κινητήρια δύναμη στην οικονομία!

* Ο Βλάσης Οικονόμου είναι Director at the Institute for European Energy and Climate Policy

Vlasios Oikonomou, Dr.

Institute for European Energy and Climate Policy I Amsterdam Sloterdijk Teleport Towers,

Kingsfordweg 151, 1043GR, Amsterdam, The Netherlands

I M: +31(0) 64 53 80712 I E: vlasis@ieecp.org I

http://www.ieecp.org