4 νέοι/ες από την Ελλάδα και 4 νέοι/ες από την Ισπανία επισκέπτονται το Βερολίνο για 15 μέρες για να μελετήσουν καλά παραδείγματα εξοικονόμησης ενέργειας σε κτήρια και να εκπαιδευτούν σε  φυσικές τεχνικές δροσισμού και θέρμανσης καθώς και εφαρμογής ανανεώσιμων πηγών ενέργειας σε κτήρια.

Η επίσκεψη στο Βερολίνο πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος EUKI – «YESClima: Νέοι και νέες εργάζονται για την προστασία του κλίματος και την εξοικονόμηση ενέργειας», από  17/08/2019 έως 31/08/2019. Η ελληνική ομάδα μόλις ξεκίναγε το 6μηνο πρόγραμμα θεωρητικής και πρακτικής εξάσκησής της ώστε να αποκτήσει γνώσεις, ικανότητες και δεξιότητες για την επαγγελματική της ενασχόληση με την προστασία του κλίματος, την εξοικονόμηση ενέργειας και την προώθηση της «ενεργειακής μετάβασης» σε ένα μοντέλο που θα βασίζεται στην εξοικονόμηση ενέργειας και στις ανανεώσιμες πηγές. Η ισπανική ομάδα ήταν περίπου στο μέσο της παράλληλης εκπαίδευσής της.

Λίγα λόγια για το πρόγραμμα

Το πρόγραμμα EUKI-YESclima υλοποιείται από την ΚΟΙΝΣΕΠ «Άνεμος Ανανέωσης», το Πανεπιστήμιο του Cádiz Ισπανίας,  την Γραμματεία Μελλοντικών Σπουδών του Ελεύθερου Πανεπιστημίου του Βερολίνου και το Ενεργειακό Γραφείο Ανδαλουσίας.  Το πρόγραμμα αξιολογήθηκε κι επιλέχθηκε προς χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία για το Κλίμα (European Climate Initiative), η οποία αποτελεί ένα χρηματοδοτικό εργαλείο του Γερμανικού Υπουργείου Περιβάλλοντος, Προστασίας της Φύσης και Πυρηνικής Ασφάλειας (BMUB)  που χρηματοδοτεί σχήματα συνεργασίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο για τη προστασία του κλίματος.

To πρόγραμμα στοχεύει στην:

• Προστασία του κλίματος και την εξοικονόμηση ενέργειας
• Γενικότερη προσπάθεια μείωσης της κατανάλωσης ενέργειας και του οικολογικού αποτυπώματος των σχολείων
• Εκπαίδευση με καινοτόμο τρόπο και μέσα από συνεργασίες νέων, με στόχο την απόκτηση από αυτούς, δεξιοτήτων, ικανοτήτων και γνώσεων ώστε να εργαστούν σε θέματα εξοικονόμησης ενέργειας και φυσικών συστημάτων κλιματισμού
• Την εξοικείωση των νέων σε επιστημονικά – τεχνικά θέματα, οικονομικά ζητήματα, επιχειρηματικότητα και νομοθεσία σχετικά με την προστασία του κλίματος και πιο ειδικά την εξοικονόμηση ενέργειας και τις ενεργειακές επιθεωρήσεις και παρεμβάσεις.

Στο πλαίσιο του προγράμματος «YESclima: Νέοι και νέες εργάζονται για την προστασία του κλίματος και την εξοικονόμηση ενέργειας» 11 νέοι/ες από την Ελλάδα και 11 νέοι/ες από την Ισπανία, οργανωμένοι σε 3 ομάδες, μέσα από την συνεκτική θεωρητική επιμόρφωση και πρακτική εξάσκησή τους για ένα 6μηνο, θα αποκτήσουν γνώσεις, δεξιότητες και ικανότητες ώστε να μπορούν να εργαστούν στο μέλλον επαγγελματικά σε τεχνικές εξοικονόμησης ενέργειας και για την προώθηση συστημάτων φυσικού κλιματισμού στα σχολεία και στα κτίρια.

Η εκπαιδευτική επίσκεψη στο Βερολίνο

Η ελληνική ομάδα ξεκίνησε το «ενεργειακό» της ταξίδι στο Βερολίνο όπου είχε τη δυνατότητα να παρακολουθήσει σεμινάρια σε συνδυασμό με επιμορφωτικές επισκέψεις και να γυρίσει πίσω στην Αθήνα με μια βαλίτσα γεμάτη γνώσεις για τους επόμενους μήνες. Είχαν, επίσης, συζήτηση εφ’ όλης της ύλης με τον υπεύθυνο του εκπαιδευτικού προγράμματος στο Βερολίνο, τον Hartwig Berger, για την κλιματική κρίση και τις επιπτώσεις της, καθώς επίσης και για το επείγον της δράσης για την προστασία του κλίματος και τις αλλαγές στο ενεργειακό μοντέλο. Ομιλία για τις «ενεργειακές κοινότητες» και τους συμμετέχοντες σε αυτές, την ενίσχυση της οικονομίας και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής μέσα από τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Συζήτηση επίσης για την ενεργειακή αυτονομία, την έννοια του prosumer (producer – consumer), την πράσινη οικονομία και επιχειρηματικότητα. Αναφορά στις ευρωπαϊκές Οδηγίες για την ενέργεια.

Οι επιμορφωτικές επισκέψεις σε φορείς, πανεπιστήμια, ινστιτούτα, σχολεία, συνεταιρισμούς, εφημερίδα, επιχειρήσεις:

• Ενημέρωση για φυσικές τεχνικές ψύξης που εφαρμόζονται στο κτίριο του Ινστιτούτου Φυσικής στο Βερολίνο/Adlershof. Συζητήθηκαν τα ζητήματα της σταδιακά επερχόμενης ξηρασίας, των επιπτώσεων της  μείωσης των βροχοπτώσεων  τόσο σε δάση όσο και σε λίμνες και ποτάμια της περιοχής σε συνδυασμό μετο θέμα της χαμηλής ποιότητας του νερού. Προτάθηκε, ως λύση ο συνδυασμός πράσινης στέγης και φωτοβολταϊκών στοιχείων. Σημαντικός είναι ο προσανατολισμός των ΦΒ στοιχείων έτσι ώστε παράλληλα να «πέφτει» ηλιακό φως στα φυτά της στέγης. Συγκεκριμένα για το Ινστιτούτο Φυσικής, στη βάση των πράσινων οροφών υπάρχουν 5cm νερού. Κάθε κτίριο περιστοιχίζεται από 947 φυτά που συμβάλλουν τόσο στη σκίαση όσο και στο δροσισμό. Ένας ακόμη τρόπος ψύξης κτιρίων που παρουσιάστηκε είναι η χρήση εξατμιζόμενου βρόχινου νερού. Έγινε σύσταση επανάχρησης του βρόχινου που συλλέγεται και του χρησιμοποιημένου νερού (greywater) από κάποιες χρήσεις στα κτήρια. Θα πρέπει, όμως,να υπάρξει ιδιαίτερη προσοχή στο βακτήριο της Legionella που βρίσκεται σε αυτά τα είδη νερού και στη χρήση υπεριώδους ακτινοβολίας προς αποφυγή αυτά τα είδη νερού και στη χρήση υπεριώδους ακτινοβολίας προς αποφυγή μολύνσεων. 

• Επίσκεψη σε ένα νηπιαγωγείο στα νοτιοδυτικά του Βερολίνου όπου βρισκόταν υπό ανακαίνιση. Το συγκεκριμένο κτήριο θα ψύχεται με συστήματα, χωρίς εκπομπή αερίων που αλλάζουν το κλίμα, συνδυάζοντας φυσικές τεχνικές εξαερισμού με έξυπνη σκίαση. Η οροφή του στο σύνολό της αποτελείται από γυαλί ενώ υπάρχουν 14 ανεμιστήρες, το κόστος των οποίων ανέρχεται σε 60.000 ευρώ.

• Επίσκεψη στο χωριό Peetzig, 2 ώρες βόρεια από το Βερολίνο και ξενάγηση σε ένα σπίτι όπου λαμβάνουν χώρα εργασίες μόνωσης στο εξωτερικό του κτηρίου, με υλικά που παράγονται από την τοπική κοινωνία. Ενδεικτικά αναφέρεται το άχυρο σε συνδυασμό με λάσπη. Η συμβολή της ομάδας μας στην κατασκευή του ήταν καθοριστική. Ακολούθησε ξενάγηση στο αγρόκτημα της συγκεκριμένης ιδιοκτησίας, όπου ακολουθούνται οικολογικές πρακτικές, όπως κομποστοποίηση, χρήση «στεγνής» τουαλέτας (χωρίς νερό αλλά με τη χρήση άχυρου), πλύσιμο των πιάτων σε λεκάνη και άλλα. Το συμπέρασμα από τη συγκεκριμένη επίσκεψη, είναι πως υπάρχει ανάγκη ένταξης της παράδοσης και των παλιών τεχνικών κτισίματος στη σύγχρονη εποχή, σε συνδυασμό πάντα με αξιοποίηση της σύγχρονης γνώσης& τεχνογνωσίας.

• Επίσκεψη στον μη κερδοσκοπικό οργανισμό UfaFabrik (πρώην εργοστάσιο), ένα πολυχώρο, στον οποίο λειτουργούν εστιατόρια, καφετέριες και φούρνοι, και οργανώνονται πολλές δραστηριότητες. Το UFA Fabrik λειτουργεί και ως hostel (η πρώτη ομάδα εκπαιδευόμενων φιλοξενήθηκε σε αυτόν τον χώρο, όταν επισκέφθηκε το Βερολίνο τον Φεβρουάριο 2019). Το πιο βασικό όμως, είναι ότι πρόκειται για ένα συγκρότημα με πολλές φιλικές προς το περιβάλλον λειτουργίες, χρησιμοποιεί φωτοβολταϊκά για την κάλυψη των αναγκών του σε ενέργεια και αξιοποιεί πράσινες στέγες για το φυσικό δροσισμό των κτηρίων. Επίσης, έχει σύστημα συλλογής του νερού της βροχής για δευτερεύουσες χρήσεις,όπως για παράδειγμα για τα καζανάκια στις τουαλέτες.

• Επίσκεψη στο Κοινοβούλιο του Βερολίνου όπου έλαβε χώρα ομιλία από τον Stefan Taschner, μέλος του Πράσινου κόμματος, υπεύθυνο για την ενεργειακή πολιτική στο Βερολίνο, σχετικά με τις πολιτικές που ακολουθούνται για την εξοικονόμηση ενέργειας και κυρίως για τη διαχείριση της ηλεκτρικής ενέργειας στο Βερολίνο. Επίσης,έγινε αναφορά στις πολιτικές και τα μέτρα που τέθηκαν για την κατάργηση της χρήσης του λιγνίτη μέχρι το 2020, του κάρβουνου μέχρι το 2030 και του μηδενισμού των εκπομπώνCO₂ μέχρι το 2050.

• Ξενάγηση στο νέο κτήριο της εφημερίδας TAZ που αποτελεί ένα καλό παράδειγμα θέρμανσης και ψύξης ενός κτηρίου αξιοποιώντας πηγές ενέργειας που υπάρχουν στον ίδιο τον εσωτερικό του χώρο. Συγκεκριμένα, το κτήριο διαθέτει σύστημα αδιαβατικού δροσισμού, σύστημα ανάκτησης ενέργειας για θέρμανση από το δωμάτιο των servers και Η/Υ καθώς και από το χώρο του εστιατορίου (καταψύκτες), ενώ διαθέτει και πράσινη στέγη. Παράλληλα, τα γραφεία της έχουν ηχομόνωση κι ελέγχεται η ποιότητα του αέρα του εσωτερικού χώρου ώστε να μην υπάρχουν υψηλές συγκεντρώσεις μονοξειδίου του άνθρακα ή άλλων ρύπων. Αξίζει να σημειωθεί πως εξαιτίας του βακτηρίου Λεγιονέλλα δε γίνεται χρήση βρόχινου νερού, αλλά μόνο νερού βρύσης.

• Ξενάγηση στο MärkischeScholle, που είναι ένας συνεταιρισμός διαμερισμάτων όπου οι ενοικιαστές διατηρούν μετοχές στο συνεταιρισμό για όσο ενοικιάζουν το διαμέρισμα. Έγινε περιγραφή του συστήματος θέρμανσης του συγκροτήματος: Ανά τετράδα κτιρίων υπάρχει ένα σύστημα θέρμανσης, και η θέρμανση αποθηκεύεται 3 επίπεδα κάτω από το έδαφος. Επιπλέον, υπάρχει μόνωση τόσο στις οροφές όσο και στα πλευρικά τοιχώματα. Ηλιακά στοιχεία χρησιμοποιούνται για τη θέρμανση του νερού και την αποθήκευση της θερμότητας. Τα κτίρια έχουν ανεξάρτητο εξαερισμό-σύστημα ανακύκλωσης αέρα. Χρησιμοποιείται ενέργεια τόσο ηλιακή όσο και του δικτύου του Βερολίνου. To 80% της ενέργειας για θέρμανση προέρχεται από τον ήλιο και τη γεωθερμία.

• Στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου, έγινε αναλυτική παρουσίαση της στρατηγικής του για τη βιωσιμότητα και την διαχείριση ενέργειας στο Πανεπιστήμιο. Συγκεκριμένα, οι στόχοι που έχει θέσει το Πανεπιστήμιο είναι οι εξής:

– Μείωση της συνολικής ενεργειακής κατανάλωσης 2001- 2011: -26%

– Μείωση του πετρελαίου θέρμανσης: -99%

– Μείωση των εκπομπών του CO₂στον ηλεκτρισμό: -81 %

Το συνολικό αποφευχθέν κόστος από το 2003 μέχρι σήμερα ανέρχεται στα 42.7 εκατ. €, ενώ το κόστος των επενδύσεων για τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας είναι 20.2 εκατ. €

Προκειμένου να επιτευχθούν οι προαναφερθέντες στόχοι, είναι καθοριστικής σημασίας η μεταξύ άλλων συμμετοχή του μόνιμου προσωπικού σε συνδυασμό με μια εθελοντική περιβαλλοντική ομάδα, στην οποία συμμετέχουν υπάλληλοι, φοιτητές και καθηγητές από τα διάφορα τμήματα και  κτήρια. Εφαρμόζεται, επίσης, ένα σύστημα επιβράβευσης – bonus – εφόσον επιτυγχάνονται οι στόχοι για τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας. Χρήματα που εξοικονομούν τα επιμέρους τμήματα του Πανεπιστημίου από μείωση κατανάλωσης ενέργειας μπορούν να διατεθούν σε άλλους σκοπούς.Έχει αναπτυχθεί, επίσης, ένα  πράσινο πρόγραμμα παρακολούθησης (μέσω Η/Υ), το οποίο ελέγχει την κατανάλωση ενέργειας σε όλα τα τμήματα του Πανεπιστημίου.

• Επίσκεψη στο Δημοτικό σχολείο Hohenneudorf – Niederheide. Πρόκειται για ένα «πράσινο» σχολείο, με «έξυπνα» συστήματα σκίασης και αερισμού, πράσινες όψεις και φωτοβολταϊκά στις στέγες. Κάθε τάξη έχει το δικό της ξεχωριστό δωμάτιο για αποδυτήρια και μπάνιο όπου ο αερισμός τους γίνεται μέσω αεραγωγών από τις τάξεις. Το κυριότερο στοιχείο που τονίστηκε είναι ο νυκτερινός αερισμός του κτηρίου. Τα παράθυρα μένουν ανοιχτά καθημερινά μετά το σχόλασμα και καθ’όλη τη διάρκεια της νύχτας.

• Οι τελευταίες 3 μέρες του προγράμματος περιλάμβαναν workshop από τη FIAP e.V. (Institute for innovative and preventive job design) το οποίο έγινε από τους Rudiger Klatt και Silke Steinberg. Αρχικά έγινε αναφορά στην απασχολησιμότητα και στην διαχείριση και τον σχεδιασμό εκπαιδευτικών και επαγγελματικών βιογραφιών. Στην συνέχεια, έλαβαν χώρα προσομοιώσεις συνεντεύξεων μεταξύ της ελληνικής και ισπανικής ομάδας. Την επόμενη μέρα έγινε παρουσίαση από την κυρία Steinberg και τον κύριο Klatt για την δημιουργία υπεύθυνης πράσινης επιχειρηματικότητας. Η έννοια της οποίας είναι: η μορφή οικονομικής δραστηριότητας η οποία θέτει την προστασία του περιβάλλοντος και της φύσης στο επίκεντρο της στρατηγικής της.

Την τελευταία μέρα μεικτές ομάδες Ελλήνων-Ισπανών παρουσίασαν 2 επιχειρηματικές προτάσεις χρησιμοποιώντας το “Επιχειρηματικό Μοντέλο του Καμβά” ( Business Model Canvas). Ένα επιχειρηματικό μοντέλο περιγράφει τον τρόπο με τον οποία ένας οργανισμός δημιουργεί, προσφέρει αξία και αμείβεται.

Η ιδέα της πρώτης ομάδας αφορούσε την κομποστοποίηση και συγκεκριμένα την κομποστοποίηση των υπολειμμάτων των εστιατορίων προς όφελος της τοπικής αγροτικής κοινότητας.

Η δεύτερη ομάδα αναφέρθηκε στην εκμετάλλευση του βρόχινου νερού για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας μέσω της χρήσης μικρών τουρμπινών που θα τοποθετούνται  στις οροφές των κτηρίων.

Ποιοι συμμετέχουν στην ομάδα

H ελληνική ομάδα που συμμετέχει στο πρόγραμμα αποτελείται από, τον κ. Νίκο Χρυσόγελο, πρόεδρο Δ.Ε. Άνεμος Ανανέωσης και συντονιστή του προγράμματος, την Ηρώ-Μαρία Αντωνίου (Φυσικό, MSc μηχανικό μικροηλεκτρονικής) τη Μαριάννα Μπασούλου (απόφοιτη του τμήματος Δασολογίας και Διαχείρισης Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων Δ.Π.Θ (Integrated Master), τον Αντώνιο Παπαδόπουλο (Μηχανολόγο Μηχανικό, MSc Περιβαλλοντολόγο) και την Ζαχαρούλα Πιραλισβίλι (Φιλοσοφικών και Κοινωνικών Σπουδών, M.A. Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών).

Ο Δήμος Αγίου Δημητρίου, ο Δήμος Καισαριανής και ο Δήμος Βριλησσίων έχουν επιλεγεί στο πλαίσιο της συνεργασίας του Ανέμου Ανανέωσης με την αυτοδιοίκηση ως Δήμοι στους οποίους οι εκπαιδευόμενοι νέοι και οι νέες θα εφαρμόσουν τις γνώσεις και την εμπειρία τους σε ενεργειακούς ελέγχους σε έναν αριθμό σχολείων, συνεργασίας με τους μαθητές και τους εκπαιδευτικούς και εκπόνησης μελετών για το τι μπορεί να γίνει στα σχολεία αυτά, ώστε να αναβαθμιστούν ενεργειακά και να μετατραπούν σταδιακά σε κτίρια σχεδόν μηδενικών εκπομπών (Zero Emissions Buildings) όπως προβλέπει η νομοθεσία πλέον για τα κτίρια.