Δίνοντας σημασία στη λεπτομέρεια: Η Ενεργειακή Απόδοση ως υποδομή*
Από τους Ada Ámon και Bryn Kewley

*Την μετάφραση του κειμένου στα ελληνικά από το πρωτότυπο “Sweat the small stuff: Energy efficiency as infrastructure επιμελήθηκε η Ελευθερία Τουλουπάκη, Αρχιτέκτων Μηχανικός Α.Π.Θ., M.Sc. Υποψήφια Διδάκτωρ,
Επιστημονικός Συνεργάτης του Ινστιτούτου Κτιρίων Μηδενικής Ενεργειακής Κατανάλωσης – INZEB.OGR

Κατά τα επόμενα 15 χρόνια 90 τρις δολάρια θα επενδυθούν σε παγκόσμιο επίπεδο στον τομέα των υποδομών. Οι επιλογές, που γίνονται τώρα από τις κυβερνήσεις, θα καθορίσουν την ικανότητά μας να έχουμε μια σταθερή, ανθεκτική και ευημερούσα παγκόσμια οικονομία σε έναν κόσμο που επηρεάζεται από την κλιματική αλλαγή. Η ενεργειακή απόδοση θα πρέπει να συνεκτιμηθεί στον παγκόσμιο προγραμματισμό των υποδομών, αν θέλουμε να μειώσουμε τις εκπομπές αερίων, να βελτιώσουμε τη κοινωνική πρόνοια και να αποφύγουμε την απαξίωση των περιουσιακών στοιχείων.

Με πρόσφατη δήλωση τους, 36 ΜΚΟ, εταιρικά σχήματα και think-tanks από 18 χώρες, ζήτησαν από τους ηγέτες του G20 να δώσουν στην ενεργειακή απόδοση επενδυτική προτεραιότητα θεωρώντας αυτήν ως υποδομή. Αυτό υποστηρίζεται έντονα από τους Frontier Economics, των οποίων μία πρόσφατη μελέτη απέδειξε πως η ενεργειακή απόδοση θα μπορούσε να συγκριθεί άνετα με άλλες κατηγορίες υποδομών.

Οι κλασικές επενδύσεις σε υποδομές (π.χ. δρόμους, σιδηροδρομικές γραμμές, αγωγούς, δίκτυα) αποδεδειγμένα κινούν την οικονομία, αυξάνουν το ΑΕΠ, και διεκδικούν ένα σημαντικό μέρος των περισσότερων εθνικών προϋπολογισμών και κεφαλαιουχικών δαπανών. Σε ένα κόσμο, όμως, που έχει αγγίξει 1⁰ C υπερθέρμανσης του πλανήτη, η παράβλεψη της ενεργειακής απόδοσης αποτελεί μια χαμένη οικονομική ευκαιρία.

Οι αποδοτικές επενδύσεις μεγάλης κλίμακας θα μπορούσαν να είναι οδηγός ανάπτυξης και να έχουν θετική επίδραση στην απασχόληση, στην ενεργειακή ασφάλεια αλλά και στη μείωση των δαπανών για υγειονομική περίθαλψη. Το ΙΕΑ προτείνει στα επόμενα 25 χρόνια η ενεργειακή απόδοση να απορροφά περισσότερο από το ήμισυ του προϋπολογισμού που σχετίζεται με την ενέργεια προκειμένου να αποφευχθεί ο κίνδυνος της παγκόσμιας αύξησης της θερμοκρασίας. Μια 8-πλάσια αύξηση στη χρηματοδότηση έργων ενεργειακής αποδοτικότητας σε όλο τον κόσμο, ως μέρος της παγκόσμιας οικονομικής αναδιάταξης, μπορεί να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για μία νέα περίοδο που θα είναι απαλλαγμένη από τον άνθρακα. Άρα, τι είναι αυτό που εμποδίζει την κλιμάκωση των επενδύσεων της ενεργειακής απόδοση σε αυτές τις χώρες;

Μιλήσαμε σε ειδικούς, σε συμβούλους πολιτικής και σε ομάδες λήψης αποφάσεων που βρίσκονται σε κάποιες από τις G20 χώρες για να ανακαλύψουμε που είναι τα εμπόδια. Τα καλά νέα είναι πως οι πολιτικοί είναι, από ρητορικής άποψης, υπέρ της ενεργειακής αποδοτικότητας. Σε πολλές από αυτές τις χώρες, υπάρχουν νέες νομοθεσίες σχετικά με την ενεργειακή αποδοτικότητα και την μετάβαση προς αυτήν. Την τελευταία δεκαετία, αναπτυσσόμενες οικονομίες όπως η Κίνα και η Ινδία, αντιμετωπίζουν την ενεργειακή αποδοτικότητα ως μια σημαντική πηγή για το μελλοντικό ενεργειακό μείγμα και ήδη έχουν αρχίσει να αυξάνουν τις κρατικές επενδύσεις για να αξιοποιήσουν αυτήν την ευκαιρία. Οι χώρες, που αναγνωρίζουν τα απόβλητα ως πρόβλημα, αυξάνονται και έχουν ήδη αρχίσει να ορίζουν στόχους για να βελτιώσουν την ενεργειακή παραγωγικότητα.

Παρόλα αυτά, συζητώντας με ειδικούς σε παγκόσμιο επίπεδο, είναι εμφανές ότι ο δρόμος για την αντιμετώπιση του προβλήματος είναι μεγάλος, είτε σε επίπεδο ορισμού στόχων, είτε λόγω έλλειψης των απαραίτητων χρηματοδοτήσεων. Έχουμε ακούσει για ένα σημαντικό αριθμό κρατών που μάχονται τον ίδιο τους τον εαυτό. Οι χώρες αυτές συχνά έχουν μείγματα άστοχων ενεργειακών επιδοτήσεων, μικρά σχήματα υποστήριξης της ενεργειακής απόδοσης, όπως και θέματα διακυβέρνησης, καθώς οι ίδιες διαδικασίες μπορεί να εμπίπτουν στην αρμοδιότητα πολλών υπηρεσιών. Ακόμα και όταν εργάζονται για την αντιμετώπιση της ενεργειακής και της κλιματικής αλλαγής, η εστίαση στη μία πλευρά του συνδυασμού προσφοράς και ζήτησης, οδηγεί σε έλλειψη ισορροπίας των επενδύσεων μεταξύ των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, των πηγών θέρμανσης και της ενεργειακής απόδοσης.

Η ενεργειακή αποδοτικότητα είναι σαφώς ένα θύμα της ανεπάρκειας της αγοράς και απαιτεί δαπάνη κεφαλαίων από τις κυβερνήσεις για να αποφευχθεί η μείωση των επενδύσεων. Οι καταναλωτές και οι επιχειρήσεις – σύμφωνα με την ορολογία της οικονομίας- έχουν υψηλότερο ποσοστό έκπτωσης από την κοινωνία στο σύνολο της – έτσι ώστε να επιτευχθεί το βέλτιστο επίπεδο επενδύσεων και να διασφαλιστούν τα οφέλη που οι κοινωνίες επιθυμούν, άρα οι κυβερνήσεις θα πρέπει να παρέμβουν. Στην περίπτωση μόνωσης ενός σπιτιού – παρά τις ελκυστικές αποδόσεις που προκύπτουν – οι περισσότεροι ιδιοκτήτες αποτρέπονται λόγω του αρχικού κόστους. Το κεφάλαιο που θα επενδύσουν, παραμένει «κλειδωμένο» για δεκαετίες. Και τελικά, εκείνοι που δεν έχουν το κεφάλαιο για να επενδύσουν αλλά έχουν τη μεγαλύτερη ανάγκη, συχνά ζουν στις λιγότερο αποδοτικές κατοικίες. Ωστόσο, τόσο οι ίδιοι όσο και η κοινωνία στο σύνολό της, έχουν να κερδίσουν πολλά από αυτές τις επενδύσεις.

Ενώ υπάρχει μια ευρεία συμφωνία, η οποία αντικατοπτρίζεται σε πολιτικές δηλώσεις, ότι δηλαδή τα ουσιαστικά μακροχρόνια οφέλη θα πρέπει να επιτευχθούν μέσω της ενεργειακής αποδοτικότητας, δεν έχουν υπάρξει ακόμη οι επενδύσεις που απαιτούνται για την εξασφάλιση της. Υπάρχουν ισχυρά επιχειρήματα ώστε η ενεργειακή αποδοτικότητα να αποτελέσει προτεραιότητα ως υποδομή, αρκεί να ξεπεραστούν τα εμπόδια και να συνειδητοποιήσει η κοινωνία το δυναμικό της.

Ελπιδοφόρο αποδείχθηκε και το τρίτο, κατά σειρά μέσα στο 2016, περιφερειακό Φόρουμ Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας  που πραγματοποιήθηκε αυτή τη φορά στην Κοζάνη, την Κυριακή 12 Ιουνίου, μέσα από την συνεργασία των φορέων που συμμετέχουν στη πλατφόρμα “Φόρουμ Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας“, του Δήμου Κοζάνης και πολλών τοπικών φορέων (Περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας, Εμπορικό και Βιοτεχνικό Επιμελητήριο Κοζάνης, Περιφερειακή Ομοσπονδία ΑΜΕΑ Δυτικής Μακεδονίας, ΤΕΙ Δυτικής Μακεδονίας και Αναπτυξιακή Δυτικής Μακεδονίας Α.Ε. – ΑΝΚΟ).

Η τρίτη περιφερειακή συνάντηση του Φόρουμ, ακολούθησε μετά από αντίστοιχες στην Καρδίτσα και στην Θεσσαλονίκη, που είχαν ως στόχο την ενίσχυση της κοινωνικής επιχειρηματικότητας μέσω της συνεργασίας και αυτο-οργάνωσης των ίδιων των επιχειρήσεων κοινωνικής επιχειρηματικότητας και των φορέων που εργάζονται για την υποστήριξή τους. Έδωσε την δυνατότητα να συζητηθούν οι ευκαιρίες, οι δυνατότητες και τα εμπόδια που υπάρχουν για την ανάπτυξη, στην Δυτική Μακεδονία και την ευρύτερη περιοχή, κοινωνικών επιχειρήσεων ανεξαρτήτως μορφής (αγροτικοί και αστικοί συνεταιρισμοί, Κοινωνικές Συνεταιριστικές Επιχειρήσεις, γυναικείοι συνεταιρισμοί κα).

Ενδιαφέρουσες ήταν οι εισηγήσεις στο πλαίσιο της ημερίδας, πολύ ουσιαστικές και ελπιδοφόρες όμως και οι συζητήσεις και οι προτάσεις στο πλαίσιο των 3 εργαστηρίων με θέμα τις ευκαιρίες και τις προκλήσεις για την ανάπτυξη κοινωνικών επιχειρήσεων ιδιαίτερα στους τομείς: της πρωτογενούς παραγωγής, της ενέργειας και των κοινωνικών υποδομών και υπηρεσιών, στην περιοχή της Δυτικής Μακεδονίας.

Πολύ ενδιαφέρουσα, χρήσιμη και σε βάθος ανταλλαγή απόψεων ήταν και η συνάντηση προετοιμασίας και γνωριμίας (γύρω από τραπέζι με νόστιμο φαγητό!) που είχαμε το Σάββατο 11 Ιουνίου. Συμμετείχαν περίπου 15 άτομα, εκπρόσωποι φορέων της περιοχής που ενδιαφέρονται ή συμμετέχουν ενεργά σε διάφορα σχήματα κοινωνικής επιχειρηματικότητας αλλά και στελέχη του Δήμου Κοζάνης και της ΑΝΚΟ.

Οι συμμετέχοντες στα 3 εργαστήρια κατέληξαν σε προτάσεις και συμπεράσματα για το πώς μπορούν να κινηθούν και να ενισχύσουν τις προσπάθειες κοινωνικής επιχειρηματικότητας σε τοπικό επίπεδο. Μαθαίνοντας ο ένας από το άλλο είναι μια διαδικασία που παράγει αποτελέσματα, όπως το διαπιστώσαμε άλλη μια φορά. Σημαντική, λοιπόν, ήταν η αλληλο-γνωριμία κι ανταλλαγή εμπειριών μεταξύ των συμμετεχόντων φορέων κοινωνικής επιχειρηματικότητας από την Κοζάνη και άλλες περιοχές (Θεσσαλονίκη, Αθήνα, Καρδίτσα κα), Σημαντική ήταν και η συμβολή στην ενημέρωση  του Jan Olsson, συμπροέδρου του Ευρωπαϊκού Δικτύου Πόλεων και Περιφερειών για την Κοινωνική Οικονομία.

Ο ΑΝΕΜΟΣ ΑΝΑΝΕΩΣΗΣ συμμετείχε ενεργά στην διοργάνωση του περιφερειακού Φόρουμ, στην παρουσίαση του Κώδικα Δεοντολογίας Κοινωνικών Επιχειρήσεων όσο και στις συζητήσεις που έγιναν καθώς και στο εργαστήριο για τις ευκαιρίες και τις προκλήσεις που υπάρχουν για την «ανάπτυξη κοινωνικών επιχειρήσεων στους τομείς των κοινωνικών υπηρεσιών και των κοινωνικών υποδομών». Η δημιουργική συζήτηση ανέδειξε τις δυνατότητες που υπάρχουν αλλά και τα εμπόδια και προβλήματα που πρέπει να ξεπεραστούν.

Στο περιφερειακό φόρουμ αναδείχθηκαν τόσο τα προβλήματα και εμπόδια που υπάρχουν για την ανάπτυξη της κοινωνικής επιχειρηματικότητας όσο και οι δυνατότητες και ευκαιρίες. Πολύ ενδιαφέρουσα δυναμική έχουν, όπως διαπιστώσαμε:

• Η Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση «Κρατήρας», την οποία αποτελούν μια ομάδα νέων αρχαιολόγων, μουσειολόγων και ξεναγών. Δραστηριοποιείται κυρίως στη Δυτική Μακεδονία με έδρα την πόλη της Κοζάνης και με βασικό στόχο την προώθηση του πολιτισμού μέσω δράσεων, ερευνών και μελετών.
• Μια πρωτοβουλία μαμάδων για την δημιουργία χώρου συνάντησής τους και των παιδιών τους, οργάνωσης συζητήσεων και ανταλλαγής εμπειριών.
• Οι προσπάθειες των συλλόγων και της Περιφερειακής Ομοσπονδίας ΑΜΕΑ Δυτ. Μακεδονίας
• Ο ΑΣΕΠΟΠ Βελβεντού Velvita ένας υγιής αγροτικός συνεταιρισμός με κύριο προϊόν το ροδάκινο, που αποτελεί σημαντικό μοχλό οικονομικής ανάπτυξης για την περιοχή του Βελβεντού Κοζάνης, αλλά και για την ελληνική οικονομία. Αριθμεί περίπου 400 παραγωγούς ενεργά μέλη που καλλιεργούν σήμερα περίπου 6.500 στρέμματα. Ο συνολικός όγκος εξαγωγών ξεπερνάει τα 3.250.000 κιλά. Το ποσοστό εξαγωγών αγγίζει το 40% των συνολικών πωλήσεων.
• O Συνεταιρισμός Αρωματικών φυτών Βοϊου Κοζάνης που ασχολείται από το 2009 με την προώθηση της καλλιέργειας αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών στο Ν. Κοζάνης. Προϊόντα του συνεταιρισμού μέχρι στιγμής είναι αιθέρια έλαια ρόδων, λεβάντας, ρίγανης και κέδρου, ροδόνερο, λεβαντόνερο, ριγανόνερο, εκχυλίσματα ρόδων και καλέντουλας, τσάι του βουνού και τσάι τριαντάφυλλο, γλυκό του κουταλιού τριαντάφυλλο κ.α. Ο συνεταιρισμός έχει 60 μέλη και οι καλλιεργούμενες εκτάσεις των μελών ξεπερνούν τα 500 στρέμματα, τα περισσότερα στην περιοχή του Βοίου Κοζάνης. Η καλλιέργεια των ρόδων επεκτείνεται πλέον και στους 4 νομούς της Δυτικής Μακεδονίας σε περισσότερα από 150 στρέμματα, η λεβάντα σε 100 στρέμματα και η ρίγανη σε 30 στρέμματα. Στόχος του συνεταιρισμού είναι η επέκταση της καλλιέργειας των ρόδων στα 1.000 στρέμματα αλλά και των άλλων αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών σε έκταση τουλάχιστον 5.000 στρεμμάτων σε επιλεγμένες περιοχές σ’ ολόκληρη τη Δυτική Μακεδονία.

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΟ ΦΟΡΟΥΜ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ

Χαιρετισμούς απεύθυναν ο υφυπουργός Δημοσίων Επενδύσεων και ΕΣΠΑ Αλέξανδρος Χαρίτσης, ο περιφερειάρχης Δυτ Μακεδονίας Θεόδωρος Καρυπίδης, ο Δήμαρχος Κοζάνης Λευτέρης Ιωαννίδης, ο Πρόεδρος Εμπορικού τμήματος ΕΒΕ Κοζάνης Στούκης Παναγιώτης, ο πρόεδρος του ΤΕΙ Δυτ. Μακεδονίας Δρ. Ασημόπουλος Νικόλαος, ο Γενικός Διευθυντής της ΑΝΚΟ, Γιώργος Αμανατίδης.

Η Πόπη Σουρμαΐδου, Κέντρο Εργάνη, αναφέρθηκε στην σημασία της εκπαίδευσης των μελών μιας Κοινωνικής επιχείρησης στη φάση της δημιουργίας και της ανάπτυξης».

Ο Μπέλλης Βασίλης, Γενικός Διευθυντής Αναπτυξιακής Καρδίτσας Α.Ε. – ΑΝΚΑ παρουσίασε το «Οικοσύστημα κοινωνικής επιχειρηματικότητας στην Καρδίτσα και την Συμβουλευτική Υποστήριξη και φιλοξενία των Κοινωνικών Επιχειρήσεων στα πρώτα στάδια.

Για τα «Περιφερειακά οικοσυστήματα υποστήριξης πρωτοβουλιών και επιχειρήσεων κοινωνικής οικονομίας», μίλησε ο Αναστάσιος Σιδηρόπουλος, Διευθυντής Προγραμμάτων Αναπτυξιακής Δυτικής Μακεδονίας Α.Ε. ΑΝΚΟ.

«Χρηματοπιστωτικά εργαλεία: Πρόγραμμα εγγυήσεων και μικροπιστώσεων, παροχής δανείων για επιχειρήσεις κοινωνικής οικονομίας μέσω της συνεργασίας με το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων»   ήταν το θέμα που ανέλυσε (μέσω σκαιπ) ο Παναγιώτης Τουρναβίτης, Γενικός Διευθυντής Συνεταιριστικής Τράπεζας Καρδίτσας.

Ο Jan Olsson, εκπρόσωπος REVES – Ευρωπαϊκό δίκτυο πόλεων και περιφερειών για την κοινωνική οικονομία ανέλυσε τον ρόλο της αυτοδιοίκησης στην υποστήριξη της κοινωνικής επιχειρηματικότητας και τι προσφέρει το REVES.

Ο Νίκος Χρυσόγελος, ΚΟΙΝ.Σ.ΕΠ. «Άνεμος Ανανέωσης»  παρουσίασε την πλατφόρμα συνεργασίας Φόρουμ Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας και τις δυνατότητες συνεργασίας και ανάπτυξης στη βάση αξιών, αρχών και κανόνων κι ανέπτυξε σύντομα τον Κώδικα Δεοντολογίας Κοινωνικών Επιχειρήσεων.

Στην ημερίδα παρουσίασαν τις δραστηριότητές τους οι τοπικοί φορείς:

– ΑΣΕΠΟΠ Βελβεντού –Velvita

– Αναγκαστικός Συνεταιρισμός Κροκοπαραγωγών Κοζάνης

– Συνεταιρισμός Αρωματικών φυτών Βοϊου Κοζάνης

– ΚΟΙΝΣΕΠ «Κρατήρας»

Εργαστήριο Κοινωνικά θέματα                      Εργαστήριο ενέργεια                                       Εργαστήριο πρωτογενής παραγωγή

Στο 2ο Μέρος έγιναν εργαστήρια, όπου συμμετείχαν περίπου 50 άτομα:
Εργαστήριο 1: «Κοινωνική Επιχειρηματικότητα στον πρωτογενή τομέα και στα δίκτυα μεταποίησης και διακίνησης προϊόντων», με συντονιστές τον Γιάννη Αποστολίδη, Οικονομολόγο και τον Δημήτρης Μάλκα, Αγροτικός Συνεταιρισμός Οσπρίων Καρδίτσας

Εργαστήριο 2: «Κοινωνική Επιχειρηματικότητα στον τομέα της ενέργειας. Παραγωγή ΑΠΕ, εξοικονόμηση, αποδοτικότητα», με συντονιστή τον
Μπέλλη Βασίλη, Αναπτυξιακή Καρδίτσας Α.Ε. – ΑΝΚΑ

Εργαστήριο 3: «Κοινωνική Επιχειρηματικότητα στους κοινωνικούς τομείς (υγεία, φροντίδα, εκπαίδευση κ.α.)», με συντονιστές τον Κούτσιανο Βασίλη, Περιφερειακή Ομοσπονδία ΑμεΑ, τον Νίκο Χρυσόγελο, ΚοινΣΕπ Άνεμος Ανανέωσης και την Ελένη Παπαθεοδοσίου, πρόεδρο Δικτύου ΚοινΣΕπ Κ. Μακεδονίας.

Η ημερίδα έκλεισε με την παρουσίαση των αποτελεσμάτων και προτάσεων των εργαστηρίων, με τον συντονισμό του Λευτέρη Ιωαννίδη, Δήμαρχου Κοζάνης.