Ιούλ 07 2020
0

Με 4,9 δις ευρώ ετησίως ενισχύει η Ελλάδα την συνέχιση της εξάρτησης μας από τα ορυκτά καύσιμα

By | Δράσεις | No Comments

Μία έρευνα που πραγματοποιήθηκε από την ομάδα Investigate Europe διαπιστώνει ότι οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις επιδοτούν φανερά, άμεσα ή έμμεσα τη χρήση ορυκτών καυσίμων με το αστρονομικό ποσό των 137 δις ευρώ ετησίως. Το ποσό αυτό – αν συνεχίσουν οι κυβερνήσεις να το παρέχουν τα επόμενα 5,5 χρόνια – θα φτάσει στο ποσό που θα  διαθέσει με τη μορφή δανείων και ενισχύσεων το Ταμείο Ανάκαμψης που δημιουργεί η ΕΕ για την διάσωση και ανάκαμψη της οικονομίας συνολικά.

Η έκθεση που δημοσιοποιήθηκε πρόσφατα διαπιστώνει ότι “οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες σαμποτάρουν στην πράξη την έξοδο από τα ορυκτά καύσιμα αφού συνεχίζουν να τα επιδοτούν με περισσότερα από 137.000.000.000 ευρώ το χρόνο“, παρά τις φιλόδοξες ανακοινώσεις ότι το 2020 θα είναι το έτος κατά το οποίο θα ανακοινωθεί ο ευρωπαϊκός Νόμος για το Κλίμα καθώς και οι επικαιροποιημένοι στόχοι!

Η έρευνα έχει συνυπολογίσει στα ποσά τις απευθείας επιδοτήσεις, τις μειώσεις φόρων και έμμεσες επιδοτήσεις. Στον πιο κάτω διαδραστικό πίνακα αναλύονται οι συνολικές επιδοτήσεις από κάθε χώρα προς τα ορυκτά καύσιμα αλλά και ο επιμερισμός των ποσών με βάση επίσημα στοιχεία των κυβερνήσεων ή του OΟΣΑ ή άλλων επίσημων πηγών.

Πατήστε Click στον διαδραστικό πίνακα για να δείτε αναλυτικά στοιχεία ανά χώρα:

Οι “κρυφές επιδοτήσεις” των ορυκτών καυσίμων στην Ελλάδα, σύμφωνα με την έρευνα  φτάνουν τα 4,9 δις ευρώ ετησίως και αντιστοιχούν σε 457 ευρώ κατά κεφαλή, από τον πιο υψηλό μέσο όρο σε ευρωπαϊκό επίπεδο.  Αναλυτικά η έρευνα παρουσιάζει τις επιδοτήσεις ή κρυφές ενισχύσεις σε διάφορους τομείς (μείωση φόρων):

– τα πρωτεία κατέχει η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με ορυκτά καύσιμα (κυρίως στα νησιά αλλά και στις λιγνιτικές περιοχές) με 1.122.700.000, από τα οποία 590.000.000 εκατομμύρια αφορούν την μεταφορά 12 χωριών σε άλλες περιοχές για την εξόρυξη λιγνίτη, και 533.000.000 άλλες ενισχύσεις για ευάλωτα νοικοκυριά, διαφορικό κόστος σε σχέση με τα νησιά, κοινωνικό τιμολόγιο κ.ά. (πηγές ΔΕΗ, ΡΑΕ, WWF)

– Επιδότηση του πετρελαίου κίνησης με 781.380.000 ευρώ (πηγή ELSTAT/EAA)
– Επιδότηση πετρελαίου θέρμανσης με 244.350.000 ευρώ (πηγή ΟΟΣΑ)
– Επιδότηση πετρελαίου για τη γεωργία και αλιεία με 173.22ο.000 (πηγή ΟΟΣΑ)
– Μείωση κόστους για τη βαριά βιομηχανία  με 166.200.000 (πηγή ΟΟΣΑ)
– Κόστη για την βιομηχανία παραγωγής ενέργειας και τη νέα λιγνιτική μονάδα Πτολεμαϊδα 5 επιμερισμένα σε 7 χρόνια με 200.000.000 ευρώ ετησίως (πηγή ΔΕΗ)

Σε αυτά τα ποσά, σύμφωνα με την έρευνα, πρέπει να προστεθούν άλλα 1.611.700.000 ευρώ που αφορούν ενισχύσεις για διάφορες άλλες χρήσεις ή έργα μεταφοράς ορυκτών καυσίμων (πχ αγωγοί μεταφοράς, διασυνδέσεις, έργα LPG κ.ά.) κ.ά. (πηγή ΟΟΑΣΑ, Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων)

Για αγορά δικαιωμάτων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου καταβάλλονται ετησίως 341.580.000 ευρώ (πηγή Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2019).

Greece Tax breaks for shipping 8.64
  • Excise Tax Refund for Fuels Used in Domestic Shipping Including Fishing(1.86)
  • Excise Tax Refund for Fuels Used in Tourist Boats (1.39)
 2019 OECD
Greece Tax breaks for energy intensive industry 166.20
  • Excise tax Exemption on the Non-energy Use of Some Fossil Fuels (1.04)
  • Excise Tax Exemption on the Use of Coal and Coke (163.28)
  • Excise Tax Refund for Fuels Used in the Production of Energy Products for Intra-EU Use (1.86)
  • VAT on petroleum products and lubricants produced domestically or within EU (0.00197)
 2019 OECD
Greece Tax breaks for combustion engine vehicles 0.01
  • Gas/Diesel Oil Subsidy for Suppliers of Fuels to Remote Areas (0.006)
  • Motor Gasoline Subsidy for Suppliers of Fuels to Remote Areas (0.007)
 2019 OECD
Greece Tax breaks for aviation 7.40 Excise Tax Exemption on Energy Products for Aircrafts and Vessels 2019 OECD
Greece Subsidies for energy use in agriculture, forestry and fishing 173.22
  • Excise Tax Exemption on the Use of Electricity in Agriculture (8.22)
  • Excise Tax Exemption on the Use of Natural Gas (1.83)
  • Excise Tax Reduction for Fuels Used in Agriculture (78.06)
  • Excise Tax Refund for Fuels Used in Agriculture (2.59)
 2019 OECD
Greece Subsidies for domestic fossil fuel use 244.35
  • Excise Tax on the use of diesel for heating purposes (187.42)
  • Excise Tax on the use of kerosene for heating purposes (0.43)
  • Heating Allowance for Households for Space Heating Purposes (56.50)
 2019 OECD
Greece Subsidies for fossil fuel generated electricity 1122.70
  • Expenses for expropriation and relocation of villages (12 Greek villages had to be relocated so that coal extraction could take place.) (590)
  • Services of General Interest (533)
 1970-201 PPC/WWF;
RAE
Greece State-owned enterprises investment in coal, oil and gas production 200.00 Ptolemaida 5 Power Plant (average annual expenditure: 1,4 billion
euros/7years of construction)		 2018 ; 20 PPC
Greece Petrol/Diesel tax breaks/refunds 781.38 Reduced excise duties for road diesel 2018 ELSTAT/EAA
Greece Other 1611.70
  • Excise Tax Exemption and Other Tax Refunds for Fuel Oil Used by Hospitals and Social Solidarity Institutions (1.55 Million Euro)
  • Excise Tax Exemption and Other Tax Refunds for Fuel Oil Used by Hotels (1.14 Million Euro)
  • PPC Distribution VII (255 Million Euro)
  • DFI for Urban Development & EE (Jessica II) (150 Million Euro)
  • BEH IGB Interconnector (18.09 Million Euro)
  • Trans Adriatic Pipeline (489.98 Million Euro)
  • Deda Gas Distribution Network Develpment (48 Million Euro)
  • Fuel Oil Excise Tax and Other Tax Refunds for Fuel Used by Hospitals, Social Solidarity Institutions and Hotels (3.44 Million Euro)
  • LPG Excise Tax and Other Tax Refunds for Fuel Used by Hospitals, Social Solidarity Institutions and Hotels (3.69 Million Euro)
  • Natural Gas Excise Tax and Other Tax Refunds for Fuel Used by Hospitals, Social Solidarity Institutions and Hotels (8.90 Million Euro)
  • Post-retirement benefits for PPC Group pensioners (336.83)
  • Post-retirement benefits for PPC parent company employees (207.67)
  • Subsidy for electricity consumed by special groups (Social household tarrifs – KOT and large families) (86.37)
 2019;
2020		 OECD;
EIB
Greece EU Emissions Trading System 341.58 Freely allocated allowances (All stationary installations) 2019 European Commission
Greece Capacity payments 229.00
  • Cost Recovery Mechanism (79 Million Euro)
  • Tranistory Flexibility Remuneration Mechanism – TFRM (150 Million Euro)
 2017;
2018; 2019		 ADMIE
(TSO); EC/Greek Government; ADMIE (TSO)/EC
Greece Capacity payments 47.00 Interruptibility Mechanism 2018 EC/Greek Government

Η ενίσχυση άμεση ή έμμεση της χρήσης ορυκτών καυσίμων εμποδίζει ή καθυστερεί την μετάβαση σε ένα νέο ενεργειακό μοντέλο. Μιλώντας για παράδειγμα για την Ελλάδα το “επίδομα πετρελαίου θέρμανσης” ευνοεί σκανδαλωδώς τη χρήση πετρελαίου από τα νοικοκυριά που υποφέρουν από ενεργειακή και εισοδηματική φτώχεια, ενώ θα μπορούσε να έχει την μορφή ενίσχυσης της ενεργειακής και πράσινης αποτελεσματικότητας των κτιρίων με κοινωνικά κριτήρια. Το ίδιο ισχύει για την ενίσχυση της χρήσης πετρελαίου στις μεταφορές, στην ενεργοβόρα βιομηχανία ή στη γεωργία και αλιεία αντί  για στήριξη μέτρων ενεργειακής αποτελεσματικότητας.

Εξάλλου σε μια χώρα με απεριόριστες δυνατότητες ανανεώσιμων πηγών ενέργειας είναι υπερβολική σπατάλη των περιορισμένων οικονομικών πόρων να ξοδεύει ετησίως πάνω από 300.000.000 ευρώ (που μπορεί σύντομα να φτάσουν και το 1 δις ευρώ ετησίως) για αγορά δικαιωμάτων εκπομπών αερίων που αλλάζουν το κλίμα (EU Emissions Trading System)

Η άμεση άρση της επιδότησης των ορυκτών καυσίμων θα συμβάλλει όχι μόνο στην επίτευξη των κλιματικών στόχων αλλά και στην προώθηση με πιο γρήγορους ρυθμούς των αναγκαίων αλλαγών στο παραγωγικό μοντέλο. Ειδικά για τη χώρα μας που έχει πληγεί δραματικά από τη νέα οικονομική κρίση η σπατάλη σε επιδοτήσεις των ορυκτών καυσίμων με αυτά τα τεράστια ποσά, αφαιρούν πόρους από την ενίσχυση της οικονομίας και της εργασίας αλλά και της αναγκαίας πράσινης ανάκαμψης που φαντάζει ως η μόνη ρεαλιστική προοπτική για να σταθεί η κοινωνία και η οικονομία στα πόδια της σε μια πιο υγιή και ανθεκτική βάση. Διαβάστε εδώ και το άρθρο Μετάβαση σε ένα νέο μοντέλο οικονομίας μέσα από μία Νέα Πράσινη Κοινωνική Συμφωνία

Ιούν 24 2020
0

Μετάβαση σε ένα νέο μοντέλο οικονομίας μέσα από μία Νέα Πράσινη Κοινωνική Συμφωνία

By | Βιβλιοθήκη, Δράσεις, ΝΕΑ-ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ | No Comments

Το άρθρο αυτό δημοσιεύθηκε στο πλαίσιο σχετικού αφιερώματος από το Ίδρυμα Χάινριχ Μπελ Ελλάδας σχετικά με τον κοροναϊό, τις επιπτώσεις της πανδημίας και τις πολιτικές ανάκαμψης https://gr.boell.org/el/2020/06/24/metabasi-se-ena-neo-montelo-oikonomias-mesa-apo-mia-nea-prasini-koinoniki-symfonia

Πώς μπορεί να συνδυαστεί η ανάκαμψη με ένα συνολικό πράσινο σχέδιο μετάβασης σε μια νέα οικονομία για το σύνολο της παραγωγικής μας βάσης; Η κρίση πλήττει οριζόντια σχεδόν όλους τους οικονομικούς κλάδους αλλά κάποιοι θα πληγούν περισσότερο και θα συμπαρασύρουν και άλλους με τη βύθισή τους ή θα βρεθούν στο κέντρο εξαγορών σε μεγάλη κλίμακα από επιχειρήσεις με ισχυρότερη οικονομική βάση. Μόνο αν γενναία και στοχευμένα μέτρα διάσωσης συνδυαστούν με μια πράσινη αλλαγή του μοντέλου οικονομικών δραστηριοτήτων και της παραγωγικής βάσης συνολικότερα, υπάρχει η δυνατότητα να διασωθεί μεγάλο τμήμα της οικονομίας. Με άλλα λόγια, η διάσωση και ανάκαμψη πρέπει να στηρίξουν όχι ξεπερασμένα μοντέλα οικονομικών δραστηριοτήτων αλλά γρήγορη και στοχευμένη μετάβαση σε ένα νέο, πράσινο, ανθεκτικό, κοινωνικά υπεύθυνο και βιώσιμο μοντέλο οικονομίας. Σε αυτήν την κατεύθυνση μπορεί να αξιοποιηθεί αποτελεσματικά το σύνολο των ευρωπαϊκών χρηματο-οικονομικών εργαλείων ανάκαμψης που θα είναι διαθέσιμα για τη χώρα με ποσά αδιανόητα – πάνω από 50 δις – χωρίς να υπολογίζουμε τη συνεισφορά του ευρωπαϊκού μακροχρόνιου προϋπολογισμού (υπόλοιπα 2014-2020 και νέο 7ετές σχέδιο 2021-2027).

Η παρούσα κατάσταση προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία σε όλες τις χώρες της ΕΕ και στην Ελλάδα να κινηθούν προς μια πράσινη οικονομική ανάκαμψη μετά την κρίση COVID-19, εφαρμόζοντας τους στόχους που καθορίζονται από την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία / European Green Deal), τα Εθνικά Σχέδια Ενέργειας και Κλίματος (NECPs) ) σε συμφωνία με τον Κανονισμό της ΕΕ 1999/2018, και με άλλες στρατηγικές όπως τη στρατηγική για ένα υγιεινό, ασφαλές και φιλικό στο περιβάλλον αγρο-διατροφικό σύστημα (Farm to Fork) και την αποκατάσταση βιοποικιλότητας (Biodiversity for 2030).  

Προς έναν πράσινο οικονομικό μετασχηματισμό

Πώς μπορεί να συνδυαστεί η ανάκαμψη με ένα συνολικό πράσινο σχέδιο μετάβασης σε μια νέα οικονομία για το σύνολο της παραγωγικής μας βάσης; Η κρίση πλήττει οριζόντια σχεδόν όλους τους οικονομικούς κλάδους αλλά κάποιοι θα πληγούν περισσότερο και θα συμπαρασύρουν και άλλους με τη βύθισή τους ή θα βρεθούν στο κέντρο εξαγορών σε μεγάλη κλίμακα από επιχειρήσεις με ισχυρότερη οικονομική βάση. Μόνο αν γενναία και στοχευμένα μέτρα διάσωσης συνδυαστούν με μια πράσινη αλλαγή του μοντέλου οικονομικών δραστηριοτήτων και της παραγωγικής βάσης συνολικότερα, υπάρχει η δυνατότητα να διασωθεί μεγάλο τμήμα της οικονομίας. Με άλλα λόγια, η διάσωση και ανάκαμψη πρέπει να στηρίξουν όχι ξεπερασμένα μοντέλα οικονομικών δραστηριοτήτων αλλά γρήγορη και στοχευμένη μετάβαση σε ένα νέο, πράσινο, ανθεκτικό, κοινωνικά υπεύθυνο και βιώσιμο μοντέλο οικονομίας. Σε αυτήν την κατεύθυνση μπορεί να αξιοποιηθεί αποτελεσματικά το σύνολο των ευρωπαϊκών χρηματο-οικονομικών εργαλείων ανάκαμψης που θα είναι διαθέσιμα για τη χώρα με ποσά αδιανόητα – πάνω από 50 δις – χωρίς να υπολογίζουμε τη συνεισφορά του ευρωπαϊκού μακροχρόνιου προϋπολογισμού (υπόλοιπα 2014-2020 και νέο 7ετές σχέδιο 2021-2027).

Ποια είναι τα πεδία με σημαντικό δυναμικό πράσινης μετάβασης;

Όπως σε ευρωπαϊκό, έτσι και σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο χρειαζόμαστε μια Πράσινη Κοινωνική Συμφωνία και ένα Πράσινο Σχέδιο Ανάκαμψης που να ανταποκρίνονται στις ανάγκες και δυνατότητές μας. Αστική ανάπλαση, γεωργία, ενέργεια, έρευνα, κοινωνικές υποδομές, μεταφορές-μετακινήσεις, προστασία του φυσικού περιβάλλοντος (παράκτιες ζώνες και βιοποικιλότητα),  στέγαση, τεχνολογία, έχουν μεγάλο δυναμικό για καινοτομία και μια πράσινη μετάβαση. Αυτό με την προϋπόθεση ότι δεν πρόκειται για ένα σύνολο ιδεών «ατάκτως ερριμμένων” χωρίς ιεραρχήσεις, προτεραιότητες και συνοχή.

Με αυτήν την έννοια η Πράσινη Κοινωνική Συμφωνία αφορά τόσο τον μετασχηματισμό βασικών μέχρι σήμερα τομέων της οικονομίας και την επανακατάρτιση των εργαζομένων (π.χ. γεωργία, κατασκευές, τουρισμός) όσο και την ανάδειξη νέων τομέων όπως αποκατάσταση βιοποικιλότητας, πράσινη ενέργεια, τεχνολογική και ψηφιακή αναβάθμιση. Συνεπώς, απαιτείται ένα σχέδιο ανάκαμψης χωρίς εσωτερικές αντιφάσεις με στοχευμένες παρεμβάσεις όπως:

  • Ενεργειακή αναβάθμιση κτιρίων – συμπεριλαμβανομένων των τουριστικών επιχειρήσεων, επανάχρηση ιδιωτικών και δημόσιων κτιρίων για κοινωνικές ανάγκες και προγράμματα κοινωνικής / συνεργατικής στέγασης αντί για ενίσχυση μιας νέας οικοδομικής φούσκας (π.χ. μεγάλα εμπορικά και τουριστικά ακίνητα σε Αφάντου, Ελληνικό) ή πολυδάπανες κι απάνθρωπες κλειστές δομές/μαζικούς καταυλισμούς για πρόσφυγες και μετανάστες. 
  • Οικολογικός επανασχεδιασμός της παραγωγικής δραστηριότητας και των παραγόμενων αγαθών και υπηρεσιών ώστε να μειωθούν οι λειτουργικές δαπάνες και να βελτιωθεί το οικολογικό αποτύπωμα, αντί για ενισχύσεις που υποστηρίζουν σπατάλη ενέργειας και ρύπανση (μειωμένο κόστος ενέργειας στις βιομηχανίες έντασης ενέργειας, επίδομα θέρμανσης, επιδότηση ορυκτών καυσίμων κ.λπ.).
  • Προσέλκυση κατά βάση πράσινων επενδύσεων (π.χ. κυκλική οικονομία σε συνδυασμό με αξιοποίηση αγροτικών υπολειμμάτων) αντί για επενδύσεις σε παραδοσιακούς ξεπερασμένους τομείς (μαζικός τουρισμός, βαριά διαμετακομιστικά κέντρα, επέκταση βαριών λιμενικών εγκαταστάσεων, Χώρους Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων ή/και καύση απορριμμάτων, αγωγούς μεταφοράς ορυκτών καυσίμων, εξορύξεις, εγκαταστάσεις επεξεργασίας και αποθήκευσης ορυκτού φυσικού αερίου ή σχιστολιθικού αερίου και πετρελαίου).
  • Τεχνολογική και ψηφιακή αναβάθμιση στην ιδιωτική-κερδοσκοπική, την κοινωνική οικονομία και το δημόσιο τομέα ώστε μεταξύ άλλων να επιλυθούν και σημαντικά μακροχρόνια κοινωνικά προβλήματα (π.χ. ψηφιακή υγεία σε ορεινές και νησιωτικές περιοχές).
  • Έμφαση σε φυσικές τεχνικές για τη δημιουργία πράσινων υποδομών (nature based solutions) όπως επαναδημιουργία των δρόμων του νερού, προστασία από διάβρωση ακτών και  από πλημμύρες, με στόχο τη βελτίωση της ανθεκτικότητας απέναντι στην κλιματική και άλλες κρίσεις αντί για βαριές και γκρίζες υποδομές. 

Εξειδικεύοντας την Πράσινη Συμφωνία στις μεταφορές, μετακινήσεις και αστικές αναπλάσεις

Είναι γεγονός ότι κεντρικό ζήτημα σε μια Πράσινη Συμφωνία είναι η ποιότητα των πόλεων. Η ενέργεια και οι μεταφορές συνεισφέρουν σημαντικά στην κλιματική κρίση και σε βλάβες στην υγεία, ενώ επιβαρύνουν τον οικογενειακό προϋπολογισμό και τα έξοδα των επιχειρήσεων (καθώς και τα δημοσιονομικά της χώρας). Οι επιστήμονες υπολογίζουν ότι έως και 11.000 λιγότεροι πρόωροι θάνατοι στην Ευρώπη θα μπορούσαν να είναι το αποτέλεσμα της προσωρινής μείωσης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης την περίοδο του κοροναϊού λόγω της μείωσης των μετακινήσεων και της παραγωγικής διαδικασίας. Εξαιτίας της ατμοσφαιρικής ρύπανσης πεθαίνουν πρόωρα στην Ευρώπη 400.000 άτομα κάθε χρόνο, 6.500-13.500 στην Ελλάδα. Εξάλλου, ήδη κάποιες έρευνες συνδέουν την αυξημένη θνησιμότητα από την πανδημία CONVID-19 σε ορισμένες πόλεις με την υψηλή ατμοσφαιρική ρύπανση.

Πράσινη Συμφωνία στις μεταφορές δεν σημαίνει να αγοράσουν όλοι/ες ηλεκτρικά αυτοκίνητα αλλά να αλλάξουμε το μοντέλο μετακινήσεων. Ανακοινώθηκε προσφάτως ένα σχέδιο με επικοινωνιακή χρήση του όρου «Πράσινη Συμφωνία». Αυτό το σχέδιο, όμως, δείχνει προχειρότητα και έλλειψη στρατηγικής. Σε αυτήν τη συγκυρία ενισχύει την αγορά νέων οχημάτων Ιδιωτικής Χρήσης (ΙΧ) έστω και ηλεκτρικών (ενώ δεν υπάρχει ακόμα ένα αξιόπιστο έξυπνο δίκτυο που θα σήκωνε μαζική εισαγωγή ηλεκτρικών οχημάτων) διαθέτοντας μάλιστα επιδοτήσεις 100 εκατομμυρίων ευρώ. Η ενίσχυση της ηλεκτρικής αυτοκίνησης θα έπρεπε να είναι ιεραρχικά το τελευταίο σημείο μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής για πράσινες βιώσιμες μετακινήσεις μέσα στις πόλεις, που πλήττονται από ατμοσφαιρική ρύπανση, μποτιλιάρισμα και την κατάληψη υπερβολικά μεγάλου χώρου από τα ιδιωτικά οχήματα για κίνηση και στάθμευση.

Ένα πράσινο σχέδιο ανάκαμψης με στόχους για τις μεταφορές θα έπρεπε να προβλέπει:

  • Διαμόρφωση εκτεταμένων και συνεχών δικτύων ποδηλατοδρόμων εκατοντάδων χιλιομέτρων μέσα στον αστικό ιστό με απλές και οικονομικές ρυθμίσεις όπως συμβαίνει σε πολλές πόλεις και χώρες. Το περπάτημα και το ποδήλατο μπορούν να βελτιώσουν τις πόλεις και την υγεία μας – την εποχή του κοροναϊού γίνονται εργαλείο για την αντιμετώπισή του – και να μειώσουν την ατμοσφαιρική ρύπανση. Γι’ αυτό, οι πόλεις αναλαμβάνουν μεγάλες πρωτοβουλίες, όχι συμβολικές κινήσεις μερικών χιλιομέτρων, με στόχο τη διευκόλυνση του ποδηλάτου και τον περιορισμό των οχημάτων ΙΧ κατά προτεραιότητα. Τα παραδείγματα αφθονούν. Η Μπολόνια δημιουργεί δίκτυο ποδηλατοδρόμων 493 χιλιομέτρων (από τα οποία το 60% μέσα στο 2020), η βρετανική κυβέρνηση δαπανάει 250.000.000 λίρες για τα ποδήλατα, το Λονδίνο κλείνει μια μεγάλη ζώνη για τα ΙΧ οχήματα ενώ κάθε βρετανικός δήμος θα δαπανήσει εκατομμύρια λίρες για το ποδήλατο (πχ το Μάντσεστερ 5.000.000 λίρες). Το Παρίσι θα διαθέσει 300.000.000 Ευρώ για το ποδήλατο και η γαλλική κυβέρνηση επιπλέον 43.000.000 Ευρώ. Υπάρχουν πόλεις που έχουν ήδη πετύχει το 25% των μετακινήσεων των πολιτών να γίνεται με ποδήλατο.
  • Αναβάθμιση και ηλεκτροκίνηση με ενέργεια από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) των δημόσιων μέσων μεταφοράς (σχολικών λεωφορείων, οχημάτων δημοσίου, σιδηρόδρομου και ταξί) και ενίσχυση των συνδυασμένων μεταφορών. Κάθε νέα παραγγελία οχημάτων πρέπει να είναι μηδενικών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, δηλαδή να μην χρησιμοποιούν πετρέλαιο, βενζίνη, ορυκτό φυσικό αέριο, υγραέριο. Μείωση συνολικά του αριθμού των ΙΧ οχημάτων που κινούνται μέσα στις πόλεις (π.χ. κατά 30-50%) πριν ένα τμήμα των παλιών οχημάτων αντικατασταθεί από ηλεκτρικά. Ενθάρρυνση της δημιουργίας συνεταιρισμών ενοικίασης car–sharing ηλεκτρικών αυτοκινήτων όπως γίνεται σε άλλες χώρες αλλά και συνεταιρισμών παραγωγής, ανταλλαγής, αποθήκευσης και πώλησης ηλεκτρικής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στις γειτονιές αξιοποιώντας τεχνολογίες block chain και έξυπνων δικτύων.
  • Μια τέτοια στρατηγική για τις μεταφορές θα συμβάλλει στην απελευθέρωση χώρου μέσα στις πόλεις (τα ΙΧ καταλαμβάνουν σήμερα το ¼ της έκτασης της πόλης για ανάγκες κίνησης και στάθμευσης) για εκτεταμένες πράσινες ζώνες που θα συνδέουν εκπαιδευτικά και οικονομικά κέντρα, φυσικές περιοχές (πάρκα και ρέματα), πολιτιστικούς χώρους με ενιαία και συνεχόμενα δίκτυα συνολικής κοινωνικής και περιβαλλοντικής αναγέννησης της πόλης. Αυτά τα δίκτυα θα συμβάλλουν στην αποκατάσταση της βιοποικιλότητας και στην επιστροφή της φύσης μέσα στις πόλεις με στόχο τη βιώσιμη αστική ανάπτυξη αλλά και την ενίσχυση των φυσικών υποδομών των πόλεων που μέσα στην πανδημία αναγνωρίσαμε πόσο σημαντικό ρόλο παίζουν για την υγεία μας.
  • Οικολογική αστική αναζωογόνηση των πόλεων σημαίνει κι ενίσχυση των περιβαλλοντικών υποδομών για απορρόφηση των ατμοσφαιρικών ρύπων, επανάχρηση κι ανακύκλωση απορριμμάτων στο πλαίσιο στρατηγικής μηδενικών αποβλήτων καθώς και οικοδόμηση πράσινων κτιρίων και γειτονιών.
  • Ηλεκτροκίνηση των, δημόσιων,ιδιόκτητων και προς ενοικίαση οχημάτων στα νησιά με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας που θα παράγονται από τοπικούς συνεταιρισμούς δημιουργώντας έσοδα για τις νησιωτικές κοινωνίες που θα πληγούν σοβαρά από τη μείωση του μαζικού τουρισμού.
  •  Πιλοτική, έστω, ηλεκτροκίνηση πλοίων (με ΑΠΕ) τα οποία εξυπηρετούν κοντινά νησιά, και αλιευτικών σκαφών και ταυτόχρονα μετασχηματισμό του ναυπηγοεπισκευαστικού τομέα ώστε να παράγει πράσινα σκάφη ή τμήματα της υποδομής για ανεμογεννήτριες.

Αναβαθμίζοντας ενεργειακά τα κτίρια

Βασικό συστατικό της ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και του σχεδίου ανάκαμψης αποτελεί η μαζική ενεργειακή αναβάθμιση ιδιωτικών και δημόσιων κτιρίων. Με περίπου 7.000.000 κτίρια κάθε είδους που αποδεδειγμένα έχουν μεγάλες ενεργειακές απώλειες, η ενεργειακή αναβάθμιση μπορεί να πετύχει σημαντικούς, πολλαπλούς στόχους: αναζωογόνηση της οικονομικής δραστηριότητας σε πράσινη κατεύθυνση, δημιουργία πολλών νέων θέσεων εργασίας για πολλούς επαγγελματικούς κλάδους σε τοπικό επίπεδο, μείωση της ενεργειακής φτώχειας των νοικοκυριών και διασφάλιση μιας προσιτής και ποιοτικής στέγασης ιδιαίτερα για τους πιο αδύναμους, μείωση της ενεργειακής δαπάνης των επιχειρήσεων, μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, μείωση των εκπομπών αερίων που αλλάζουν το κλίμα, προώθηση της καινοτομίας. Πολύ περισσότερα οφέλη προκύπτουν  αν η ενεργειακή αναβάθμιση συνδυαστεί με τη συμμετοχή των πλέον ευάλωτων μετά από κατάλληλη εκπαίδευση σε συνεργατικά σχήματα παραγωγή ενέργειας από ΑΠΕ μετατρέποντας τους πολίτες σε καταναλωτές – παραγωγούς. Δυστυχώς, η κυβέρνηση με την πρόσφατη νομοθετική ρύθμιση μετέθεσε την ημερομηνία εφαρμογής της σχετικής ευρωπαϊκής οδηγίας για την ενεργειακή αποτελεσματικότητα των κτιρίων στον Ιούνιο 2021 υποκύπτοντας σε συντεχνιακά συμφέροντα αντί να θέσει την ενεργειακή αναβάθμιση στις πρώτες προτεραιότητες.

Η ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων ώστε να γίνουν μηδενικών εκπομπών μπορεί να συνδυαστεί κάλλιστα με μαζική προώθηση σχεδίων αξιοποίησης τεχνολογιών φυσικής  θέρμανσης και δροσισμού. Με προσβάσιμη τεχνολογία και με την υφιστάμενη τεχνογνωσία της ελληνικής εξαγωγικής βιομηχανίας, η ενεργειακή αναβάθμιση είναι αδιανόητο να μην είναι στις προτεραιότητες. Η μαζική εφαρμογή θα μπορούσε να στηριχθεί σε ενισχύσεις από το ταμείο ανάκαμψης και γενναία φορολογικά κίνητρα σε όλη την οικονομία (οικιακή κι επιχειρηματική) με έμφαση στις πληττόμενες επιχειρήσεις. Αυτό θα έδινε, επίσης,  ώθηση στην έρευνα και την τεχνολογία για μια Πράσινη Βιομηχανία 4.0. Έχουμε συγκριτικά πλεονεκτήματα: το δυναμικό ανανεώσιμης ενέργειας και το υψηλής ειδίκευσης ανθρώπινο δυναμικό, που δυστυχώς σήμερα λόγω περιορισμένων εφαρμογών, διαρρέει προς άλλες χώρες, αλλά απαιτείται εκπαίδευση του μεσαίου και τεχνικού προσωπικού.

Η συμβολή της γεωργίας και της κυκλικής οικονομίας στην αποκατάσταση της βιοποικιλότητας και την οικολογική ισορροπία

Κεντρικός στόχος της Πράσινης Συμφωνίας σε ευρωπαϊκό επίπεδο είναι η αποκατάσταση της βιοποικιλότητας και η μεταρρύθμιση της γεωργίας, ιδιαίτερα της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ), ώστε η γεωργία να στηρίζει την κλιματική προστασία, την υγεία γεωργών και καταναλωτών, τη βιωσιμότητα της υπαίθρου, τη διατροφική ασφάλεια, την αποκατάσταση και διατήρηση της βιοποικιλότητας, τη διασφάλιση δίκαιου εισοδήματος για τους παραγωγούς και δίκαιων τιμών για τους καταναλωτές. Αντίθετα, η σημερινή ΚΑΠ συμβάλλει με τους σημαντικούς της πόρους στην υποβάθμιση του περιβάλλοντος, της υγείας και της διατροφικής ασφάλειας. Τόσο η επέκταση των πόρων του Ταμείου Αγροτικής Ανάπτυξης στο πλαίσιο του σχεδίου ανάκαμψης της οικονομίας όσο και οι πόροι της επόμενης προγραμματικής περιόδου 2021-2027 συνδέονται με μια στροφή στην ΚΑΠ ιδιαίτερα μέσω οικο-σχημάτων στην γεωργία.

Η αλλαγή του αγροτικού και κτηνοτροφικού μοντέλου είναι στο επίκεντρο της πολιτικής συζήτησης για τη μεταρρύθμιση της ΚΑΠ ιδιαίτερα υπό το πρίσμα της πανδημίας η οποία προκαλεί σημαντικά προβλήματα διατροφικής ασφάλειας σε διάφορες περιοχές.

Εκτός από την (εκ νέου) γεφύρωση της γεωργίας  με την προστασία των οικοσυστημάτων και τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, κεντρικός είναι ο ρόλος που μπορεί να παίξει η βιώσιμη γεωργία τόσο στη διατροφική ασφάλεια από το χωράφι μέχρι το πιρούνι («Farm to Fork» όπως ονομάζεται η νέα ευρωπαϊκή αγροτική πολιτική) όσο και στην ενίσχυση της κυκλικής οικονομίας. Τα οφέλη θα είναι η διατήρηση της υψηλής οικολογικής αξίας της γης, η βελτίωση του εισοδήματος των γεωργών και η προμήθεια της βιομηχανίας με πρώτες ύλες από τα υπολείμματα και τα παραπροϊόντα της γεωργίας και κτηνοτροφίας. Η κυκλική οικονομία με τη βοήθεια της πράσινης χημείας και τη στήριξη ερευνητικών κέντρων θα μπορούσε να είναι win-win-win υπόθεση για περιβάλλον, γεωργία και κοινωνία. Από δασικά και αγροτικά υπολείμματα μπορούν εξάλλου να παράγονται πέλλετς, όπως κάνει η Ενεργειακή Συνεταιριστική Εταιρία Καρδίτσας. Τεράστιες δυνατότητες έχουν και σχήματα οικολογικής κοινωνικά υποστηριζόμενης γεωργίας και κτηνοτροφίας.

Ψηφιακή οικονομία και ενίσχυση της έρευνας

Η ανάκαμψη της οικονομίας απαιτεί ενίσχυση της έρευνας ιδιαίτερα σε πράσινους και κοινωνικά σημαντικούς τομείς και τη σύνδεση των ερευνητικών αποτελεσμάτων με πραγματικές ανάγκες της κοινωνίας και της οικονομίας. Αυτό δεν σημαίνει ότι η  έρευνα στις ανθρωπιστικές και κοινωνικές επιστήμες καθίσταται περιττή και ότι όλη η έρευνα πρέπει να επικεντρωθεί μόνο σε τεχνολογικά και οικονομικά ζητήματα. Απλά αναγνωρίζεται ότι η τεχνολογία, και κυρίως η ψηφιακή, συμβάλλει μέσα στο κατάλληλο πλαίσιο, στην καταπολέμηση των κοινωνικών διακρίσεων και ανισοτήτων, διευκολύνει την πρόσβαση όλων στην υγεία, ενισχύει τη δημοκρατία και διευκολύνει τη μάθηση από απόσταση. Χωρίς πλαίσιο, όμως, θα μπορούσαν τεχνολογικές εφαρμογές να οδηγήσουν σε πιο αυταρχικά καθεστώτα, συγκεντρωτισμό της εξουσίας, έλεγχο των πολιτών, υποβάθμιση της δημοκρατίας, βάθεμα των διακρίσεων κι ανισοτήτων. Είναι πολύ σημαντικό κατά συνέπεια να ελέγχουμε την εφαρμογή της τεχνολογίας.

Η σύγχρονη έρευνα είναι περισσότερο έντασης γνώσης και βασίζεται σε ευέλικτα σχήματα. Ακόμα και μια μικρή χώρα με περιορισμένους πόρους όπως η Ελλάδα θα μπορούσε να είναι, μέσα από συνέργειες και με συμμετοχή σε δίκτυα, σημαντικό κέντρο της έρευνας και διάδοσης ερευνητικών αποτελεσμάτων. Εξάλλου, η χώρα βρίσκεται  πολύ υψηλά σε ευρωπαϊκά ερευνητικά προγράμματα όπως το Horizon 2020, ενώ σημαντικό τμήμα του ανθρώπινου δυναμικού της έχει διαρρεύσει προς άλλες χώρες, απόδειξη ότι υπάρχουν σημαντικές δυνατότητες αρκεί να υπάρχει και μια μακροχρόνια στρατηγική για την έρευνα. Μερικοί κρίσιμοι ερευνητικοί τομείς για το μέλλον αποτελούν οι συνδυασμένες και διεπιστημονικές συνέργειες σε θέματα υγείας (για παράδειγμα συνδυασμός επιστημών υγείας και ψηφιακής τεχνολογίας για αποκωδικοποίηση του εγκεφάλου ή του DNA, όπως και επιστημών οικοσυστημάτων, πληροφορικής και υγείας για την προώθηση μιας νέας στρατηγικής για την υγεία «Εco–health»).

Συνηθίζουμε να μιλάμε για ψηφιακή μεταρρύθμιση στη δημόσια διοίκηση ή τώρα ακόμα περισσότερο μέσα στην κρίση για τηλε-συνδιασκέψεις  ή τηλε-εργασία που σίγουρα θα αλλάξουν τον τρόπο που επικοινωνούμε και εργαζόμαστε. Όμως υπάρχουν και πολλοί άλλοι τομείς όπου η ψηφιακή τεχνολογία παίζει σημαντικό ρόλο στη μείωση των ανισοτήτων και βελτίωση της πρόσβασης όλων σε βασικά δικαιώματα (όπως π.χ. τηλε-ιατρική, από μακριά εξυπηρέτηση των πολιτών από τις αρχές, αντιμετώπιση της φορο-απάτης, ενεργειακή δημοκρατία, αποκέντρωση στην παραγωγή, ανταλλαγή και αποθήκευση ενέργειας από ΑΠΕ, συμμετοχή στη διαδικασία διαμόρφωσης και λήψης αποφάσεων κ.λπ).

 Όμως, η ψηφιοποίηση πρέπει να συνδέεται με μια γενικότερη απλοποίηση της γραφειοκρατίας, όχι να σημαίνει απλώς τη χρήση τεχνολογίας σε ένα γραφειοκρατικό και πολυδαίδαλο σύστημα που τελικώς αφήνει απέξω όσους/ες δεν είναι εκπαιδευμένοι/ες (ψηφιακός αναλφαβητισμός) ενώ δημιουργεί περαιτέρω εμπόδια ελλείψει πολιτικών και εργαλείων που επιλύουν προβλήματα για όσους/ες μένουν πίσω.                                                                                                     

Εκπαίδευση, κατάρτιση και εργασία για μια πράσινη και κοινωνικά δίκαιη μετάβαση

Οι πόροι από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο ή το Ευρωπαϊκό Εργαλείο για προσωρινό μετριασμό των επιπτώσεων της κρίσης στην απασχόληση SURE (Support to mitigate Unemployment Risks in an Emergency) είναι αναγκαίο να κατευθυνθούν, κυρίως, σε συνεργατικά σχήματα, ή σε συνέργειες μεταξύ επιχειρήσεων για να ενισχυθούν οι δυνατότητες δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας σε καινοτόμους τομείς, ένα είδος cluster. Ο ρόλος της κοινωνικής οικονομίας αναγνωρίζεται σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο ως ιδιαίτερα σημαντικός, όπως δείχνει η εμπειρία σε πολλές χώρες, τόσο κατά τη διάρκεια κρίσεων όσο και κατά την ανάκαμψη.

Συνεργατικά σχήματα διαφορετικών οργανωτικών τύπων, κλάδων δραστηριότητας και νομικών μορφών καθώς και οι μεταξύ τους συμπράξεις ή/και με άλλες μικρομεσαίες επιχειρήσεις και φορείς τοπικής αυτοδιοίκησης μπορούν να (επαν)-εντάξουν αποτελεσματικά σε αξιοπρεπή εργασία και σε καινοτόμους τομείς νέους και μακροχρόνια άνεργους, μετανάστες/ριες, εποχιακά εργαζόμενους/ες, εργαζόμενους/ες σε επισφαλείς και άτυπες συνθήκες εργασίας αλλά και να συμβάλλουν στον πράσινο και κοινωνικό μετασχηματισμό με πόρους από το ταμείο ανάκαμψης.

Αυτό συνεπάγεται μία μετάβαση από μια επιδοματική στήριξη των ακραίων μορφών ανεργίας σε ολοκληρωμένες πολιτικές και εργαλεία εργασιακής ένταξης μέσω κοινωνικής επιχειρηματικότητας αξιοποιώντας προγράμματα όπως το «Εγγύηση για τη Νεολαία», προωθώντας την αξιόπιστη εκπαίδευση-κατάρτιση σε νέα κοινωνικά και πράσινα επαγγέλματα, αλλά και την πρακτική εργασία προγραμμάτων «κοινωφελούς εργασίας» προκειμένου να δημιουργηθούν προϋποθέσεις αξιοπρεπούς εργασίας και όχι να καλυφθούν τα κενά του δημοσίου τομέα.

Όπως διαπιστώνουν σε κείμενο τους που κατατέθηκε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή ευρωπαϊκοί και ελληνικοί φορείς, με τίτλο «Πώς μπορούμε να ενεργοποιήσουμε ξανά την Ευρωπαϊκή Πολιτική για την Απασχόληση των Νέων /Youth Employment Policy μέσα από την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία / European Green Deal μετά την κρίση της πανδημίας COVID-19» η εκπαίδευση και η κατάρτιση είναι κρίσιμοι παράγοντες για τη μετάβαση σε ένα πράσινο μοντέλο οικονομίας και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας. Κατά την άποψη των φορέων αυτών, οι πολιτικές για την απασχόληση των νέων γενικά, και ειδικότερα η Ευρωπαϊκή Εγγύηση για τη Νεολαία (European Youth Guarantee), θα πρέπει να προσανατολίζονται στην εντεινόμενη προετοιμασία των νέων για καθήκοντα και επαγγέλματα που είναι σημαντικά, και πραγματικά απαραίτητα, για το βιώσιμο και περιβαλλοντικά συμβατό μέλλον των επιχειρήσεων και της κοινωνίας. Επομένως, η υποστήριξη δεν πρέπει να παρέχεται μόνο για να εντάξει τους νέους και τις νέες στα υπάρχοντα εργασιακά πλαίσια. Ούτε να σπαταλιούνται πόροι για την κατάρτιση ή την απασχόληση χωρίς σαφές αποτέλεσμα. Αντίθετα, η έμφαση πρέπει να δοθεί στην απασχόληση σε καινοτόμα, αναδυόμενα επαγγέλματα που είναι σημαντικά για μια βιώσιμη Ευρώπη και στη δημιουργία θέσεων εργασίας με έμφαση στις «Πράσινες Δεξιότητες» (Green Skills). Δραστηριότητες που συμβάλλουν στην απαλλαγή από τον άνθρακα και επιτυγχάνουν γρήγορα την κλιματική ουδετερότητα είναι κεντρικές σε αυτή την κατεύθυνση. Ωστόσο, στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, η υπάρχουσα κατάρτιση και τα συναφή μέτρα δεν καλύπτουν τη ζήτηση για «Πράσινες Δεξιότητες» και τις ανάγκες των σύγχρονων αγορών εργασίας. Πρέπει να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας και υπηρεσίες που σχετίζονται με ΑΠΕ, κυκλική οικονομία και αειφόρο ανάπτυξη και τα υπάρχοντα επαγγελματικά προφίλ πρέπει να επαναπροσδιοριστούν.

 

Ετικέτες
coronavirus
This post is from the categories:
Θεματικές
Δημοκρατία
Εμβάθυνση της Δημοκρατίας
Οικολογία
Ενεργειακή Μετάβαση
Αειφορία
Κυκλική Οικονομία
Κοινωνική Αλληλέγγυα Οικονομία
Δημόσιες Πολιτικές για την Κοινωνική Αλληλέγγυα Οικονομία
Ενεργειακές Κοινότητες

This post is licensed under:

CC-BY-NC-SA 4.0

 

Ιούν 24 2020
0

Μερικά κρίσιμα ζητήματα για την ανάκαμψη της οικονομίας στην Ελλάδα

By | Βιβλιοθήκη, Δράσεις, ΝΕΑ-ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ | No Comments

Του Νίκου Χρυσόγελου*

Είναι γεγονός ότι η ανάκαμψη στην Ευρωπαϊκή Ένωση συνολικά και στην Ελλάδα ειδικότερα θα εξαρτηθεί από πολλούς παράγοντες. Στην έκθεση για το εαρινό πακέτο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου, διαπιστώνεται ότι:

“η ανάκαμψη το 2021 αναμένεται να διαφέρει σημαντικά μεταξύ των κρατών μελών και θα εξαρτάται όχι μόνο από την εξέλιξη της πανδημίας σε αυτήν τη χώρα, αλλά και από την ανθεκτικότητα και την δομή των οικονομιών τους καθώς και από την ικανότητά τους να ανταποκρίνονται με σταθεροποιητικές πολιτικές. Δεδομένης της αλληλεξάρτησης των οικονομιών, η δυναμική της ανάκαμψης σε κάθε κράτος μέλος θα επηρεάσει επίσης την δύναμη της ανάκαμψης άλλων κρατών μελών”.

Είναι σαφές, λοιπόν, ότι όσον αφορά τη χώρα μας δεν αρκεί η ανάκαμψη στη βάση είτε του παλιού παραγωγικού μοντέλου είτε ενός νέου αποσπασματικού και ευκαιριακού μοντέλου. Δεν βοηθάει ν’ ανακοινώνονται μέτρα που δεν έχουν ιεραρχηθεί και οργανωθεί στο πλαίσιο ενός νέου οικονομικού, παραγωγικού και κοινωνικού σχεδίου, με στόχους και εργαλεία. Χρειάζεται, λοιπόν, ένα συνεκτικό νέο Πράσινο Κοινωνικό Συμβόλαιο, που κινητοποιεί όλες τις κοινωνικές δυνάμεις. έχει συμφωνηθεί με την κοινωνία και αποτελεί κοινή υπόθεση.

Από την άλλη, η Ελλάδα θα λάβει από την ΕΕ και τα διάφορα εργαλεία διάσωσης και ανάκαμψης από την πανδημία που τίθενται σε εφαρμογή πάνω από 50 δις επιπλέον των πόρων από τον μακροχρόνιο προϋπολογισμό της ΕΕ (2014-2020 και 2021-2027):

– 28,5 δις ευρώ από το “ευρωπαϊκό ταμείο” Next Generation EU (2/3 ως ενισχύσεις, 1/3 ως δάνεια)

– οι τράπεζες από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δάνεια 23 δις ευρώ (με σχεδόν 0% επιτόκιο). Η ΕΚΤ θα αγοράσει τα ομόλογά τους στο 100% της ονομαστικής αξίας τους (τα funds τα αγόραζαν στο 10% της αξίας τους μέχρι τώρα)

– 500 εκατομ από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων

–Aδιάθετους πόρους από το ΕΣΠΑ 2014-2020

– Επιπλέον 700.000.000 για προσφυγικό (σε μια 5ετία η Ελλάδα έχει λάβει 2.3 δις συν 0.7 δις =3 δις ευρώ για προσφυγικό)

-1,2 δις από το ταμείο ενίσχυσης της εργασίας (SURE)

Υπάρχουν δυο πυλώνες της διάσωσης και ανάκαμψης που πρέπει να προσεχθούν στη χώρα μας:

  • Πολιτική διάσωσης κι ανακούφισης

  • Πράσινη ανάκαμψη και μετατροπή της παραγωγικής βάσης της χώρας

Στην κατηγορία των πολιτικών διάσωσης και των κοινωνικών μέτρων άμεσης ανακούφισης πρέπει να εντάσσονται:

  • Βασικό εισόδημα καραντίνας για όλους κι όλες έτσι ώστε να μην μένουν απροστάτευτοι πολίτες λόγω των γραφειοκρατικών εμποδίων που ανακύπτουν με τα μέτρα στήριξης με βάση τον Κωδικό Αριθμό Δραστηριότητας (ΚΑΔ). Μεγάλες ομάδες – και κυρίως οι πιο ευάλωτες – έμειναν χωρίς στήριξη μέσα στις δύσκολες συνθήκες που δημιουργήθηκαν από την πανδημία και το lockdown. Τα μέτρα ενίσχυσης του εισοδήματος εργαζομένων, ανέργων και γενικότερα των κοινωνικά ευάλωτων είναι πολύ αδύναμα, εντελώς προσωρινά, χωρίς βάθος κι ανεπαρκή, έτσι κι αλλιώς. Δεν στηρίζουν πραγματικά όσους και όσες έχουν πληγεί βαριά, περιορίζουν τις πολύ ακραίες εκδοχές της φτώχειας.

  • Κοινωνική ασφάλιση ανέργων και ευάλωτων ομάδων με πιθανή δημιουργία κατάλληλων σχημάτων σε ευρωπαϊκό επίπεδο

  • Για κάποιο διάστημα, μικρό ή μεγαλύτερο, τα εισοδήματα και οι αποδόσεις της οικονομίας, ακόμα και αν υπάρχει μεγάλη ρευστότητα για ανάκαμψη, θα παραμείνουν σε χαμηλό επίπεδο. Είναι απαραίτητο το χαμένο εισόδημα να “αναπληρωθεί” μέσα από ένα “κοινωνικό και πράσινο εισόδημα”, δηλαδή παρεμβάσεις που θα βελτιώσουν την ποιότητα ζωής, τις κοινωνικές και περιβαλλοντικές υποδομές που χρειάζονται οι πολίτες για να ζουν καλύτερα, ακόμα και αν έχουν χαμηλότερο εισόδημα. Παρόμοιες επενδύσεις θα περιορίσουν, επίσης, την ανεργία, τη φτώχεια και φαινόμενα κοινωνικού αποκλεισμού πριν εγκατασταθούν ξανά σε μακροχρόνια βάση, ιδιαίτερα σε χώρες όπως η Ελλάδα, η Ισπανία κ.ά. ενώ μπορεί να αξιοποιήσουν πόρους που θα έπρεπε να επενδύονταν έτσι κι αλλιώς για την Πράσινη Συμφωνία. Αυτό προϋποθέτει στοχευμένη αλλά γενναία ρευστότητα προς δήμους, περιφέρειες, μικρομεσαίες και κοινωνικές επιχειρήσεις οι οποίες αναλαμβάνουν επενδύσεις σε δραστηριότητες όπως κοινωνικές δομές αλληλεγγύης, συλλογική/συνεταιριστική και ενεργειακά αποδοτική στέγαση, γειτονιές μηδενικών εκπομπών αερίου του θερμοκηπίου, οικολογική αναζωογόνηση γειτονιών μέσω δικτύων πράσινων ζωνών, ποδηλατοδρόμων και εκτεταμένων πεζοδρομήσεων, ψηφιακές και τεχνολογικές εφαρμογές που απλοποιούν τη ζωή των πολιτών και εξυπηρετούν δυσπρόσιτες περιοχές.

Στην έκθεση του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου (που αποτελεί και τη βάση για διάθεση των ευρωπαϊκών πόρων προς την Ελλάδα από το Next Generation EU) διατυπώνονται σημαντικές συστάσεις ως προς τα κοινωνικά θέματα:

  • “Για να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά η πανδημία COVID-19, πρέπει να βελτιωθεί η ικανότητα, η προσβασιμότητα και η ανθεκτικότητα του συστήματος ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Οι άμεσες πληρωμές για ιδιωτικές υπηρεσίες υγείας και οι άτυπες πληρωμές, στενά συνδεδεμένες με τη μη αποδοτική διαχείριση νοσοκομείων, παραμένουν υψηλές. Το γεγονός αυτό οδηγεί σε ανισότητες. Πρόβλημα παραμένει η πρόσβαση, ενώ οι ανάγκες ιατρο-φαρμακευτικής περίθαλψης που δεν καλύπτονται σύμφωνα με δήλωση των ίδιων των ατόμων είναι από τις υψηλότερες στην ΕΕ, με μεγάλες διαφορές ανά ομάδα εισοδήματος και καθεστώς απασχόλησης. Η συμμετοχή των ασθενών στις πληρωμές δεν είναι επαρκώς βασισμένη σε εισοδηματικά κριτήρια ώστε να προστατεύονται ευπαθείς ομάδες. Η κατάσταση αυτή επιδεινώνεται από την υπερπροσφορά και, κατά συνέπεια, την υπερκατανάλωση συχνά υπερβολικά ακριβών φαρμάκων.

  • Μολονότι πρόσφατα έχουν γίνει ορισμένες ενθαρρυντικές ενέργειες, το σύστημα κεντρικών προμηθειών εξακολουθεί να εμφανίζει αδυναμίες. Το 2018, οι δημόσιες δαπάνες για την υγεία ήταν κάτω του μέσου όρου της ΕΕ, ακόμη και με συνυπολογισμό της αξίας των ανακτήσεων, οι οποίες προσθέτουν περίπου 1 % του ΑΕΠ. Απαιτούνται αύξηση της αποδοτικότητας και πρόσθετοι χρηματοδοτικοί πόροι για να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα, η προσβασιμότητα και η συνολική ανθεκτικότητα του συστήματος υγείας.

  • Για να μετριαστούν οι επιπτώσεις της κρίσης, κρίσιμης σημασίας θα είναι η παροχή επαρκούς αναπλήρωσης εισοδήματος σε όλους τους πληττόμενους εργαζομένους και στους αυτοαπασχολούμενους, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που αντιμετωπίζουν κενά όσον αφορά την πρόσβαση σε κοινωνική προστασία. Σημαντικό θα είναι επίσης να στηριχθούν τα πλέον ευπαθή άτομα, συμπεριλαμβανομένων των οικονομικά μη ενεργών και των αδήλωτων εργαζομένων, ενισχύοντας τα δίχτυα κοινωνικής ασφάλειας. Καθώς περισσότερα άτομα είναι πιθανό να καταφύγουν στα βασικά δίχτυα ασφαλείας, θα είναι σημαντικό να βελτιωθεί η επάρκεια της στήριξης του ελάχιστου εισοδήματος.

  • Η συνολική πρόσβαση σε κοινωνικές υπηρεσίες είναι απαραίτητη για τις πλέον άπορες και ευπαθείς ομάδες, συμπεριλαμβανομένων των ατόμων με αναπηρία, των προσφύγων και των αιτούντων άσυλο. Επιπλέον, οι υπηρεσίες μακροχρόνιας περίθαλψης δεν έχουν αναπτυχθεί επαρκώς. Η Ελλάδα θα πρέπει επίσης να προαγάγει περαιτέρω την πρόσβαση σε οικονομικά προσιτή στέγαση, ιδίως για νοικοκυριά που αντιμετωπίζουν κίνδυνο φτώχειας, για παράδειγμα θεσπίζοντας σύστημα στήριξης ευάλωτων ιδιοκτητών κατοικιών με ενυπόθηκα δάνεια”.

Με ποια μέθοδο θα διαμορφωθεί ένα σχέδιο πράσινης κοινωνικής ανάκαμψης;

Ένα νέο στρατηγικό σχέδιο, μια Πράσινη Κοινωνική Συμφωνία απαιτεί σοβαρό και δομημένο κοινωνικό διάλογο με ευρεία συμμετοχή όχι μόνο παραδοσιακών (και συχνά συντεχνιακών) φορέων αλλά και δυναμικών κοινωνικών, περιβαλλοντικών και ερευνητικών φορέων, διαφάνεια και κοινωνικό έλεγχο για την διάθεση και τα αποτελέσματα των διαφόρων χρηματοδοτήσεων, ενσωμάτωση στον σχεδιασμό των πιο προωθημένων πράσινων σχεδίων, βελτιστοποίηση της διοικητικής αποτελεσματικότητας, αναβάθμιση του συστήματος εκπαίδευσης- κατάρτισης σε νέα βάση (συμπεριλαμβανομένης της εκπαίδευσης σε πραγματικές συνθήκες εργασίας μέσα από ένα δυαδικό σύστημα θεωρητικής κατάρτισης και πρακτικής εκπαίδευσης στην πράσινη και κοινωνική καινοτομία) καθώς και νέα μοντέλα επιχειρηματικότητας, με έμφαση στην κοινωνικά περιβαλλοντικά υπεύθυνη επιχειρηματικότητα και σ’ όλες τις μορφές επιχειρήσεων της κοινωνικής οικονομίας.

Σε αυτόν τον σχεδιασμό πρέπει να αξιοποιήσουμε επιτέλους το συμμετοχικό μοντέλο bottom–up και από την περιφέρεια προς το κέντρο. Η κεντρική διοίκηση θα έπρεπε να θέτει το γενικό πλαίσιο και τους κεντρικούς στόχους, ενώ οι περιφερειακές κοινωνίες και φορείς πρέπει να ιεραρχούν και ορίζουν προτεραιότητες και προγράμματα για την επίτευξή τους. Το γενικό πολιτικό πλαίσιο έχει έτσι κι αλλιώς τεθεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο (πχ κλιματικοί στόχοι, μείωση φτώχειας, απασχόληση κ.ά.), ενώ υποστηρικτικά εργαλεία προσφέρουν και οι εκθέσεις του “Ευρωπαϊκού Εξαμήνου” και αυτές “Για την Ανάπτυξη”. Προϋπόθεση, πάντως για εκταμίευση των πόρων του νέου Ταμείου Ανάκαμψης είναι ο κοινωνικός διάλογος. Εξάλλου αυτό το μοντέλο θα έπρεπε να εφαρμόζεται (αλλά δυστυχώς δεν ακολουθείται) στην διαμόρφωση των πολυετών σχεδίων επενδύσεων και διαρθρωτικών αλλαγών που πρέπει να καταθέτει η χώρα για τους πόρους των λεγόμενων ΕΣΠΑ (Συμφωνίες Εταιρικής Σχέσης Κρατών Μελών και ΕΕ), τα 7ετή ευρωπαϊκά διαρθρωτικά και επενδυτικά προγράμματα 2014-2020 και 2021-2027.

Ευκαιρίες και κίνδυνοι από τα προγράμματα ανάκαμψης

Η πανδημία και τα μέτρα διάσωσης της οικονομίας είναι μια μεγάλη πρόκληση, με κινδύνους αλλά και ευκαιρίες για αλλαγή του ελληνικού οικονομικού και παραγωγικού μοντέλου. Ό,τι δεν καταφέραμε να αλλάξουμε στην διάρκεια της 10ετούς δημοσιονομικής κρίσης, θα πρέπει να το πετύχουμε τώρα μέσα στην υγειονομική κρίση για να προλάβουμε (και) την επερχόμενη κλιματική. Περισσότερο από ποτέ, είναι σήμερα αναγκαίο να ξαναδούμε το ελληνικό παραγωγικό και οικονομικό μοντέλο στη μεγάλη του εικόνα (χρηματοπιστωτικό σύστημα, ο ρόλος μας μέσα στην παγκόσμια κατανομή εργασίας και παραγωγής αγαθών, πρόσβαση σε κεφάλαια, συγκέντρωση πλούτου και κοινωνικές ανισότητες κ.ά.) αλλά και στο πρακτικό επίπεδο (τι αγαθά χρειαζόμαστε, παράγουμε, εισάγουμε).

Η αποτελεσματική επένδυση των σημαντικών πόρων ανάκαμψης είναι μεγάλη πρόκληση. Θα χρησιμοποιηθούν στοχευμένα κι αποτελεσματικά για να συμβάλλουν στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας και της βιωσιμότητας της κοινωνίας ή μεγάλο μέρος τους θα σπαταληθεί μέσα από πελατειακά συστήματα και ξεπερασμένα σχήματα; Ένας κίνδυνος είναι εφαρμόζοντας τυπικά κυρίως τραπεζικά κριτήρια να αποκλειστούν η οικολογική και κοινωνική καινοτομία, να δημιουργηθούν φραγμοί στην πρόσβαση σε αυτά τα δημόσια επενδυτικά κεφάλαια του μεγαλύτερου μέρους των μικρομεσαίων, των επιχειρήσεων κοινωνικής οικονομίας, καθώς και της αυτοδιοίκησης. Θα πρέπει να αποτραπεί η στήριξη με δημόσιο χρήμα ισχυρών πελατειακών και διαπλεκόμενων συστημάτων, μεγάλων ενεργειακών ομίλων ορυκτών καυσίμων, αυτοκινητοβιομηχανιών κ.ά. κάτι που έχει αρχίσει ήδη να διαφαίνεται μέσα από ορισμένα μέτρα στήριξης.

Ποιοι πρέπει να είναι οι όροι ρευστότητας στην οικονομία;

Δάνεια ή ενισχύσεις για παραγωγικές επενδύσεις; Η ΕΕ δεν έθεσε δημοσιονομικά κριτήρια για την ενίσχυση της χώρας. Όμως, τα περισσότερα προγράμματα δανεισμού των μικρομεσαίων επιχειρήσεων από τράπεζες (μέχρι τώρα έχουν αποκλειστεί πλήρως οι διάφορες μορφές κοινωνικής οικονομίας) έχουν σκληρά δημοσιονομικά κριτήρια. Όχι μόνο δεν υπάρχουν ενισχύσεις όπως σε άλλες χώρες αλλά οι πιο πολλές επιχειρήσεις αποκλείονται ακόμα και από δανεισμό.

Η χρηματοδοτική στήριξη για την διάσωση και στη συνέχεια ανάκαμψη της οικονομίας πρέπει όμως να έχει κυρίως χαρακτήρα επένδυσης για να επιτευχθούν κοινωνικοί και περιβαλλοντικοί στόχοι, να μην βασίζεται σε κριτήρια δημοσιονομικού χαρακτήρα αλλά σε κριτήρια επίτευξης αποτελεσμάτων. Σωστά αυτά παρακάμφθηκαν σε ευρωπαϊκό επίπεδο, και ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας καθώς και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα δεν θα συνδέσουν την βοήθεια με δημοσιονομικές προϋποθέσεις. Το ίδιο πρέπει, όμως, να γίνει και ως προς τους όρους παροχής ρευστότητας από τα κράτη – μέλη, και κυρίως τις τράπεζες, προς την οικονομία και τις επιχειρήσεις κάθε είδους.

Μείωση ή διεύρυνση ανισοτήτων; Η πολιτική ανάκαμψης σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο μπορεί να συμβάλλει είτε στην σύγκλιση είτε στην μεγέθυνση των προβλημάτων και ανισοτήτων. Είναι σημαντικό, κατά συνέπεια, να αξιολογούνται με δημόσιο τρόπο και με δημοκρατικό έλεγχο συνεχώς οι πολιτικές και να παρακολουθούνται με συγκεκριμένους δείκτες οι επιπτώσεις και τα αποτελέσματά τους. Επίσης, είναι σημαντικό να αποτραπούν φαινόμενα διαφθοράς, σπατάλης πόρων και πελατειακών σχέσεων.

Έτσι στην νέα εποχή χρειαζόμαστε ενισχυμένους θεσμούς δημοκρατικού έλεγχου αλλά και ενίσχυση του ρόλου της κοινωνίας των πολιτών στην διαμόρφωση των πολιτικών και των μέτρων, όχι μόνο συμμετοχή σε αυτόν επαγγελματικών φορέων που συχνά μεταφέρουν πολύ περιορισμένα και συντεχνιακού χαρακτήρα αιτήματα ή ακόμα και αντι-περιβαλλοντικές οπτικές (πχ επέκταση χρήσης αιγιαλού, άρση περιβαλλοντικής προστασίας κ.ά.).

Η μετάβαση σε ένα νέο πράσινο, κοινωνικά υπεύθυνο και βιώσιμο μοντέλο οικονομίας, παραγωγής και κατανάλωσης, μέσα από το σχέδιο ανάκαμψης, πρέπει να έχει και ένα εκπαιδευτικό – παιδαγωγικό χαρακτήρα αλλαγής αξιών, προτύπων και στάσης ζωής.

Ο Νίκος Χρυσόγελος είναι πρώην ευρωβουλευτής των Πράσινων, πρόεδρος της ΔΕ της κοινωνικής συνεταιριστικής επιχείρησης “Άνεμος Ανανέωσης” και μέλος του ελληνικού Φόρουμ Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας