COVID-19: Μια προειδοποίηση και ένα κάλεσμα προς μία νέα στρατηγική για την υγεία

By | Βιβλιοθήκη, Δράσεις | No Comments

To ΑΡΘΡΟ αυτό γράφτηκε και είναι μέρος του αφιερώματος COVID-19 Αίτια, συνέπειες και προτάσεις για το μέλλον στην Ελλάδα και την Ευρώπη του Ιδρύματος Χάινριχ Μπελ Ελλάδας και δημοσιεύθηκε στην ιστοσελίδα του εδώ 

Ένα από τα μαθήματα που πρέπει να πάρουμε από την υγειονομική κρίση είναι ότι η καθυστερημένη αντίδραση σε διεθνές, ευρωπαϊκό κι εθνικό επίπεδο, η απουσία συνεργασίας μπροστά σε υπαρκτές απειλές, η αδιαφορία απέναντι στις προειδοποιήσεις των επιστημόνων να κινηθούμε προληπτικά, εγκαίρως και αποτελεσματικά, οι εθνικοί εγωισμοί και η απουσία αλληλεγγύης επιδεινώνουν τα προβλήματα και προκαλούν ανυπολόγιστη καταστροφή.

Υπήρξαν στον κόσμο τόσες πανούκλες όσοι και οι πόλεμοι. Και παρόλα αυτά οι πανούκλες και οι πόλεμοι πάντα βρίσκουν τους ανθρώπους το ίδιο απροετοίμαστους», Αλμπέρ Καμύ, “Η πανούκλα”

Η πανδημία και το lockdown ανέτρεψαν μέσα σε ελάχιστους μήνες πολλές από τις βεβαιότητες (αλλά και τους μύθους) που κυριαρχούσαν μέσα στις κοινωνίες, προκάλεσαν μεγάλο σοκ και δημιούργησαν μια νέα πραγματικότητα. Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους πρόωρα, πολλοί/ες εισήχθησαν στο νοσοκομείο και χρειάστηκαν εντατική θεραπεία, αναδεικνύοντας με τραγικό τρόπο τη σημασία ενός ισχυρού κι αποτελεσματικού δημόσιου τομέα στην υγεία

Δεν ξέρουμε, ακόμα, πώς θα εξελιχθεί η υγειονομική κρίση, αλλά το πιθανότερο είναι ότι τα σοβαρά κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα θα είναι μπροστά μας γι’ αρκετά μεγάλο διάστημα. Η κρίση επέτεινε υπάρχοντα κοινωνικά προβλήματα και διεύρυνε κοινωνικές ανισότητες. Αν επιβεβαιωθούν οι πιο δυσοίωνες προβλέψεις που συγκρίνουν την σημερινή παγκόσμια κρίση με την ύφεση του 1929 στις ΗΠΑ και με αυτήν μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στην Ευρώπη, τότε οι προκλήσεις θα είναι πολύ μεγάλες.

Ένα από τα μαθήματα που πρέπει να πάρουμε από την υγειονομική κρίση είναι ότι η καθυστερημένη αντίδραση σε διεθνές, ευρωπαϊκό κι εθνικό επίπεδο, η απουσία συνεργασίας μπροστά σε υπαρκτές απειλές, η αδιαφορία απέναντι στις προειδοποιήσεις των επιστημόνων να κινηθούμε προληπτικά, εγκαίρως και αποτελεσματικά, οι εθνικοί εγωισμοί και η απουσία αλληλεγγύης επιδεινώνουν τα προβλήματα και προκαλούν ανυπολόγιστη καταστροφή.

Η μαζική απώλεια ανθρώπινων ζωών προκαλεί φόβο. Όμως, μια τέτοια υγειονομική κρίση δεν είναι πρωτόγνωρη. Πολλές επιδημίες ακόμα και στο πρόσφατο παρελθόν, όχι μόνο σε προηγούμενους αιώνες, ήταν εξίσου ή και περισσότερο επικίνδυνες και θανατηφόρες. Είναι, όμως, η πρώτη την εποχή της παγκοσμιοποίησης της οικονομίας και των μετακινήσεων, της ενημέρωσης και επικοινωνίας, η πρώτη φορά που μια πανδημία καλύπτεται εκτενώς από όλα τα ΜΜΕ και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ολόκληρο το 24ωρο και με απευθείας συνδέσεις. Επίσης, η ανθρώπινη ζωή στις πλούσιες χώρες φαίνεται να έχει πιο μεγάλη αξία από την ανθρώπινη ζωή στον υπόλοιπο κόσμο, αφού δεν υπήρχε μέχρι σήμερα αντίστοιχη ευαισθητοποίηση και κινητοποίηση για ασθένειες που εξοντώνουν εκατομμύρια ανθρώπους στον υπόλοιπο πλανήτη, αν και πολλές από αυτές μπορούσαν να έχουν αντιμετωπιστεί.

Η πανδημία δεν ήταν, όμως, απρόβλεπτη. Γνωρίζαμε εδώ και καιρό ότι νέες ασθένειες εμφανίζονται (οι οποίες συχνά έχουν να κάνουν με αλλαγές στο περιβάλλον) και κάποιες από αυτές μπορεί να επεκταθούν σε πολλές περιοχές του κόσμου ή/και να μετατραπούν σε πανδημία. Οι ειδικοί έχουν προειδοποιήσει ότι οι μολυσματικές ασθένειες αναδύονται ή επανέρχονται πολύ ταχύτερα από ό,τι συνέβαινε στο παρελθόν. Μολυσματικές νεοεμφανιζόμενες ασθένειες από ιούς όπως πρόσφατα ο Zika, ο MERS-CoV, ο SARS-CoV, ο Ebola, ή ασθένειες με μεγάλη ιστορία”, όπως η χολέρα, η γρίπη, η μαλάρια, η φυματίωση, ο τύφος σκοτώνουν συνολικά εκατομμύρια άτομα κάθε χρόνο. Στο πιο μακρινό παρελθόν, εξάρσεις επιδημιών, όπως η πανώλη, κατέστρεψαν οικονομίες, ενώ άλλες, όπως η ισπανική γρίπη του 1918, έσπειραν τον πανικό παγκοσμίως.

Η καθυστερημένη συνεργασία σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο

Απέναντι σε μια επιδημία που εξαπλώνονταν πέρα από σύνορα, οι αποφάσεις – τουλάχιστον για ένα μεγάλο διάστημα – παρέμειναν αποκλειστικά στο επίπεδο των εθνών – κρατών. Υπήρξε περιορισμένη ανταλλαγή κρίσιμων πληροφοριών και συνεργασία σε παγκόσμιο επίπεδο για συντονισμό πολιτικών, έγκαιρο έλεγχο της διάδοσης ή από κοινού διαχείριση αναγκών σε υλικά και μέσα προστασίας.

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο υπάρχουν, μέχρι σήμερα, δύο φάσεις στον τρόπο αντιμετώπισης της πανδημίας.

Η πρώτη φάση χαρακτηρίζεται από αμηχανία που κυριαρχεί στους ευρωπαϊκούς θεσμούς και σπασμωδικές κινήσεις από τα περισσότερα κράτη μέλη με συνέπεια τη δημιουργία περισσότερων προβλημάτων από την επίλυσή τους. Η ευθύνη για την έλλειψη συντονισμού κι αλληλεγγύης στην πρώτη φάση της υγειονομικής κρίσης επιμερίζεται μεταξύ Ευρωπαϊκής Επιτροπής (ΕΕ) και Κρατών Μελών. Τα θέματα υγείας είναι στην αρμοδιότητα των Κρατών Μελών και η ΕΕ έχει επικουρικό, μόνο, ρόλο σε αυτά. Η απουσία, όμως, κοινής ευρωπαϊκής απάντησης είχε ως αποτέλεσμα τα κράτη να λάβουν μέτρα εντός των εθνικών συνόρων για να αντιμετωπίσουν μια επιδημία που δεν περιορίζεται στα σύνορα κάθε χώρας: μονομερές κλείσιμο συνόρων , κυνικός ανταγωνισμός για εξασφάλιση υγειονομικού υλικού, απουσία κοινού σχεδίου για τον περιορισμό της επιδημίας και την από κοινού αντιμετώπιση των υγειονομικών, κοινωνικών και οικονομικών προκλήσεων. Οι πιο ντροπιαστικές εκφάνσεις αυτής της φάσης ήταν:

  • Η Ιταλία και η Ισπανία αφήνονται στην πρώτη φάση να τα βγάλουν πέρα μόνες τους, κάτι που εκμεταλλεύονται ορισμένες δυνάμεις για να δημιουργήσουν αντι-ευρωπαϊκό κλίμα.

  • Κρίσιμες αποφάσεις λαμβάνονται αργά, με διακρατική μέθοδο, προκαλούνται έτσι προβλήματα, τα οποία οι Ευρωπαίοι πολίτες αντιλαμβάνονται ως αποτέλεσμα ευρωπαϊκών πολιτικών και όχι ως συνέπεια επιλογών συγκεκριμένων κυβερνήσεων.

  • Πολιτικές και μέσα προστασίας του υγειονομικού προσωπικού απουσιάζουν για μεγάλο διάστημα με αποτέλεσμα να μολύνεται σημαντικό ποσοστό του προσωπικού τον πρώτο καιρό. Σε αυτό συμβάλλει και η παρεμπόδιση, στη βάση γραφειοκρατικών ρυθμίσεων και για εβδομάδες, της εξαγωγής ιατρο-νοσηλευτικού υλικού και μέσων προστασίας από τη μια χώρα μέλος σε μια άλλη, η οποία ίσως τα χρειάζεται περισσότερο.

  • Τεράστιες ουρές και χάος στα σύνορα προκαλούν μεγάλες καθυστερήσεις ακόμα και στην μεταφορά κρίσιμων υλικών και μέσων για τα νοσοκομεία ή την προστασία των πολιτών.

  • Περιορισμός της δημοκρατίας και του δημοκρατικού ελέγχου στην Ουγγαρία και σε άλλες χώρες του Βίσεγκραντ, ενώ αποφάσεις από πολιτικούς, περιφέρειες και δήμους παρακάμπτουν ορισμένες φορές τις δημοκρατικές διαδικασίας, την ανάγκη διαφάνειας στη λήψη μέτρων, στη διανομή ευεργετημάτων ακόμα και στην ελευθερία του λόγου στο όνομα του “επείγοντος” της πανδημίας.

Τα προβλήματα που δημιουργούνται δεν αφορούν μόνο τομείς στους οποίους η ΕΕ έχει επικουρικό ρόλο (υγεία, κοινωνικές πολιτικές, εργασία, κοινωνική ασφάλιση, παιδεία κ.ά.) αλλά και κρίσιμους τομείς στους οποίους η ΕΕ έχει αποφασιστικό ρόλο (μετακινήσεις, ελεύθερη κυκλοφορία, σεβασμός του κράτους δικαίου και των δημοκρατικών κανόνων). Η δεύτερη φάση σηματοδοτείται από την προσπάθεια συντονισμού και επίδειξης αλληλεγγύης μέσα στην κρίση όπως μέσα από:

  • Μεταφορά ασθενών από Γαλλία, Ιταλία και Ολλανδία σε γειτονικές χώρες, κυρίως Γερμανία κι Αυστρία.

  • Προσφορά υλικού και μέσων σε κράτος μέλος με μεγαλύτερες ανάγκες.

  • Προμήθεια από την Επιτροπή για λογαριασμό των κρατών-μελών ιατρο-φαρμακευτικού υλικού και εξοπλισμού (π.χ. 10.000.000 ιατρικές μάσκες και διανομή τους σε 20 κράτη μέλη και στη Βρετανία)

  • Ενίσχυση του Ευρωπαϊκού Κέντρου Έρευνας καθώς και της έρευνας και Χρηματοδότηση με 1 δις ευρώ μέσω του Horizon 2020 ερευνητικών και καινοτόμων προγραμμάτων στο πλαίσιο του σχεδίου Coronavirus Global Response

  • Υποστήριξη της διεθνούς συνεργασίας μεταξύ επιχειρήσεων για φαρμακευτικές θεραπείες και εμβόλιο.

  • Δημιουργία λωρίδων ταχείας κυκλοφορίας και επιτάχυνση της διασυνοριακής κυκλοφορίας για μεταφορά κρίσιμου εξοπλισμού και μέσων

  • Ενίσχυση χωρών που πλήττονται, ιδιαίτερα μέσω του ευρωπαϊκού μηχανισμού πολιτικής προστασίας RESCeu, όπως με τη μεταφορά ιατρικού – νοσηλευτικού προσωπικού από τη Ρουμανία στα νοσοκομεία της Β. Ιταλίας

  • Ενεργή συμμετοχή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου στην ενίσχυση της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης, τόσο σε νομοθετικό όσο και σε πρακτικό επίπεδο, με παροχή γευμάτων και παραχώρηση χρήσης υποδομών σε όσους/ες έχουν ανάγκη, όπως άστεγοι ή ιατρο-νοσηλευτικό προσωπικό κ.ά.

  • Ευελιξία αναφορικά με τις κρατικές ενισχύσεις αλλά και τη μεταφορά πόρων για ενίσχυση των συστημάτων υγείας.

Είναι σημαντικό ότι, έτσι, ανακόπτεται η αρχική φάση σπασμωδικών και εθνικών εγωισμών και δεν μετατρέπονται σε κυρίαρχη τάση, κάτι που θα μπορούσε να οδηγήσει σε γρήγορη κατάρρευση του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Παραμένουν, όμως, σε επίπεδο κρατών-μελών πολλές αποφάσεις αναφορικά με το τις πολιτικές αντιμετώπισης ενός δεύτερου κύματος επιδημίας ή τα μέτρα ανάκαμψης έτσι ώστε να μην διογκωθούν ανισότητες, διακρίσεις και ευρύτερα κοινωνικά προβλήματα. Πολλές επιλογές είναι αδύνατο να υλοποιηθούν χωρίς από κοινού μέτρα. Για παράδειγμα, οι αποφάσεις για μετακινήσεις και τουρισμό δεν είναι δυνατόν να ληφθούν μόνο σε εθνικό επίπεδο. Αδύνατη είναι εξάλλου και η διάσωση εύθραυστων οικονομιών αν αφεθούν μόνες τους.

Η διαχείριση της υγειονομικής κρίσης στην Ελλάδα

Στην Ελλάδα, οι ανεπάρκειες του συστήματος υγείας έχουν αναδειχτεί από παλιά. Η μεγάλη έμφαση στον τομέα της νοσοκομειακής περίθαλψης που συχνά έπαιζε και ρόλο πρωτοβάθμιας φροντίδας και η υπερβολική, συχνά ανεξέλεγκτη, χρήση φαρμάκων, συνέβαλαν σε σπατάλη πόρων, ενίσχυση της διαφθοράς και των πελατειακών σχέσεων, και υπερβολική ανάπτυξη του ιδιωτικού τομέα. Οι πολιτικές πρόληψης, η δημιουργία πρωτοβάθμιων κοινοτικών δομών, η τηλε-ιατρική παρέμειναν σχέδια ή ασυνεχείς απόπειρες οι οποίες κυρίως αναδείχθηκαν μέσα από πρωτοβουλίες της κοινωνίας των πολιτών. Στη συνέχεια, η 10ετής πολιτική οριζόντιας λιτότητας και περικοπών συνέβαλε μεν στο συμμάζεμα δαπανών και στην προώθηση ορισμένων βελτιώσεων και μεταρρυθμίσεων (πχ ηλεκτρονική συνταγογράφηση), αλλά προκάλεσε σοβαρές ελλείψεις σε κρίσιμους τομείς και κυρίως μαζική έξοδο και μετανάστευση σημαντικού αριθμού έμπειρου ιατρικού και νοσηλευτικού προσωπικού αφήνοντας σημαντικά κενά όχι μόνο σε περιφερειακές αλλά και σε κεντρικές δομές.

Ακριβώς λόγω της ανεπαρκούς κατάστασης του δημόσιου συστήματος περίθαλψης, του αδύναμου συστήματος κοινωνικής προστασίας και μπροστά στον κίνδυνο γρήγορης μετάδοσης της ασθένειας, σε συνδυασμό με τον γηρασμένο πληθυσμό σε πολλές περιοχές της χώρας αλλά και έναν στρεβλό τρόπο προσέγγισης της υγείας και της ασθένειας, ήταν μονόδρομος η πολιτική αυστηρού lockdown που υιοθετήθηκε. Το εθνικό σύστημα υγείας κινδύνευε να καταρρεύσει πολύ γρήγορα σε περίπτωση εξάπλωσης της ασθένειας και να προκαλέσει ευρύτερη κοινωνική και οικονομική κρίση.

Η στρατηγική της ελληνικής κυβέρνησης – ακολουθώντας την εισήγηση κυρίως επιστημόνων που συνυπολόγισαν την κατάσταση του συστήματος περίθαλψης – επικεντρώθηκε κυρίως στην ατομική υπευθυνότητα μέσα από την ανάδειξη του κινδύνου και τη συνακόλουθη δημιουργία φόβου, δηλαδή ένα αυστηρό “Μένουμε Σπίτι”, κοινωνική αποστασιοποίηση, καθαριότητα και υγιεινή.

Σε κοινωνικό επίπεδο επιλέχθηκε το γενικό lockdown, με αποτέλεσμα να “κλείσουν” απότομα οι περισσότεροι οικονομικοί τομείς, τα σχολεία, οι δημόσιοι χώροι και να επιβληθεί αυστηρός έλεγχος.

Διακηρυγμένος επιστημονικός στόχος ήταν να “κερδηθεί χρόνος” για να αναπτυχθούν υποδομές και να αναδιοργανωθεί το σύστημα υγείας τουλάχιστον στο επίπεδο των Μονάδων Εντατικής Θεραπείας. Ωστόσο, οι βελτιώσεις κατά το χρόνο που κερδήθηκε ήταν οριακές ως προς τα μέσα προστασίας του υγειονομικού προσωπικού, τον εξοπλισμό των νοσοκομείων, την αύξηση των Μονάδων Εντατικής Θεραπείας και γενικότερα την ενίσχυση του συστήματος περίθαλψης.

Τώρα, ενόψει της επόμενης μέρας, χρειάζεται να κάνουμε με ψυχραιμία έναν απολογισμό των θετικών αλλά και των αρνητικών σημείων αυτής της στρατηγικής με τη σκέψη στραμμένη στο μέλλον. Σε παγκόσμιο επίπεδο εφαρμόστηκαν 5-6 διαφορετικά μοντέλα μέτρων για την πανδημία, ως συνέπεια διαφορετικών χαρακτηριστικών κάθε χώρας και πολιτικών επιλογών, αλλά ακόμα και διαφορετικών μοντέλων δεδομένων ή και deep learning algorithms. Μπορεί να ήταν, υπό τις παρούσες συνθήκες, αδύνατον να εφαρμοστεί στην Ελλάδα, με τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά, μια συνολικά διαφορετική στρατηγική, αλλά αυτό που έγινε από ανάγκη δεν μπορεί να είναι το μοντέλο αντιμετώπισης κρίσεων και στο μέλλον. Επομένως, πρέπει να κρατήσουμε τα θετικά, να συζητήσουμε τις αδυναμίες και να επιλύσουμε τα προβλήματα.

Στα θετικά: Αυτή η στρατηγική περιόρισε σημαντικά τον αριθμό όσων πέθαναν πρόωρα στο πρώτο, αιφνιδιαστικό κύμα της επιδημίας. Συνέβαλε στο να αντέξουν οι δομές περίθαλψης, αφού δεν κατακλύστηκαν. Οι πολίτες πείστηκαν να τηρήσουν, σε γενικές γραμμές, τα μέτρα με υπευθυνότητα. Το ιατρικο-νοσηλευτικό προσωπικό μπόρεσε να ανταποκριθεί στις ανάγκες, χωρίς να βρεθεί μπροστά σε μεγάλη πίεση κι ακραία διλήμματα επιλογής αυτών που θα διασωθούν. Αναγνωρίστηκε ευρύτατα η αναγκαιότητα ισχυρού κι αποτελεσματικού δημόσιου συστήματος υγείας κι αναδείχθηκε το υψηλό επιστημονικό επίπεδο του ιατρικο-νοσηλευτικού προσωπικού, ο επαγγελματισμός και ο ανθρωπισμός του.

Στις αδυναμίες: Σημαντική παρενέργεια, αυτού του μοντέλου είναι το γεγονός ότι ένα πολύ μικρό, μόνο, ποσοστό του πληθυσμού (1-5%) φαίνεται να έχει επιμολυνθεί και σε κάθε περίπτωση έχουμε περιορισμένη εικόνα για το πόσοι/ες τελικά ασθένησαν ελαφριά ή χωρίς συμπτώματα. Κατά συνέπεια, επικρατεί αβεβαιότητα ως προς την ανοσία, με πιθανό σενάριο ότι η ανοσία μέσα στην κοινότητα είναι περιορισμένη. Αυτό είναι, όμως, κρίσιμο για μια ασφαλή επιστροφή στην κοινωνικότητα, την επαναλειτουργία των οικονομικών δραστηριοτήτων και κυρίως το άνοιγμα των συνόρων καθώς δεν μπορούν να μεταφερθούν όλες οι δραστηριότητες εσαεί στον ψηφιακό κόσμο.

Μια σημαντική έλλειψη του συγκεκριμένου μοντέλου “κοινωνικής αποστασιοποίησης” είναι ότι δεν εκπαιδεύει τους πολίτες να έχουν ενεργό ρόλο στην αντιμετώπιση παρόμοιων κρίσεων, είτε τώρα είτε στο μέλλον. Η ενημέρωση στόχευε στο τι δεν κάνουμε και όχι στο τι πρέπει και μπορούμε να κάνουμε. Είναι ζητούμενο, όμως, για την επόμενη μέρα η ενεργή συμμετοχή των πολιτών, γιατί χωρίς αυτήν δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί πραγματικά κάποια επιδημία ή κρίση.

Το #ΜένουμεΣπίτι δεν μπορεί να είναι κατάλληλο για την αντιμετώπιση ενός νέου κύματος του SARSCoV-2 ή άλλων επιδημιών στο μέλλον ή διαφορετικών κρίσεων (κλιματική, οικονομική, κοινωνική κ.ά.). Υπήρξαν ορισμένες πρωτοβουλίες σε ατομικό επίπεδο ή από οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, αλλά σε γενικές γραμμές παρέμεινε σχετικά χαμηλά ο βαθμός αυτο-οργάνωσης στην Ελλάδα. Ακόμα και ο χώρος της κοινωνικής αλληλέγγυας οικονομίας (Κ.ΑΛ.Ο) δεν είχε τα μέσα, τα εργαλεία, ίσως και το εκπαιδευμένο προσωπικό για να αναλάβει ρόλους που με επιτυχία διεκπεραίωσε σε άλλες χώρες (π.χ, Ιταλία, Ισπανία, Γαλλία), όπως διανομή φαγητού σε μεγάλο αριθμό ανθρώπων που είχαν ανάγκη, οικονομική στήριξη νοικοκυριών, δημιουργία πλατφόρμας συνεργασίας μεταξύ διαφόρων μορφών επιχειρήσεων μέσα στο lockdown, φιλοξενία σε συνεταιριστικά ξενοδοχεία ιατρικο-νοσηλευτικού προσωπικο κ.ά.

Τέλος, και το πλέον σημαντικό, η πολιτική που εφαρμόστηκε δεν έλαβε υπόψη, δεν προώθησε συνεργασίες και δεν προέβλεψε εξειδικευμένα μέτρα για τους/τις περισσότερο ευάλωτους/ες: ηλικιωμένους χωρίς βοήθεια στο σπίτι, κατοίκους μικρών νησιωτικών και ορεινών περιοχών, πρόσφυγες σε μεγάλους καταυλισμούς, κοινότητες Ρομά, άστεγους, ανθρώπους που συγκατοικούν πολλοί/ες μαζί σε περιορισμένους και συνήθως υποβαθμισμένους χώρους, άτομα με αναπηρία. Στην πραγματικότητα, ένα μεγάλο τμήμα της κοινωνίας έμεινε απροστάτευτο στο πλαίσιο των μέτρων, καθώς λόγω αντικειμενικών συνθηκών δεν μπορούσε να τηρήσει τους κανόνες κοινωνικής αποστασιοποίησης, υγιεινής και καθαριότητας, και βίωσε με έντονο τρόπο τον κοινωνικό αποκλεισμό και την έλλειψη υποστήριξης. Ειδικά στο θέμα των μεγάλων καταυλισμών προσφύγων στα νησιά, η πολιτική απομόνωσης και εγκλωβισμού των προσφύγων μέσα στους χώρους όπου δεν μπορούσαν εκ των πραγμάτων να διασφαλίσουν την τήρηση των κανόνων υγιεινής ήταν επιλογή υψηλού ρίσκου, η οποία εκθέτει σε κίνδυνο την υγεία των συγκεκριμένων κοινωνικών ομάδων, των κατοίκων των τοπικών κοινωνιών, και το δημόσιο σύστημα υγείας, ιδιαίτερα σε περίπτωση ανεξέλεγκτης διάδοσης της ασθένειας υπό τις απάνθρωπες συνθήκες που επικρατούν. Παρά τις αυθόρμητες πρωτοβουλίες υποστήριξης (π.χ. γείτονες που ψώνιζαν για ηλικιωμένους, ομάδες αυτο-οργάνωσης που δημιουργήθηκαν μέσα σε hotspots, πρωτοβουλίες ΜΚΟ για εκπαίδευση διαπολιτισμικών μεσολαβητών σε κοινότητες Ρομά, υπηρεσίες εξ αποστάσεως για ευάλωτες ομάδες, μεταφορά από ορισμένους Δήμους προσωπικού δημοτικών υπηρεσιών σε δομές “βοήθειας στο σπίτι” ή αύξηση αποστολών στο σπίτι με courier), απουσίασαν στην πραγματικότητα κοινωνικές δομές κι εργαλεία που θα επέτρεπαν την αποτελεσματική και στοχευμένη υποστήριξη των πιο ευάλωτων.

Μαθήματα για την επόμενη μέρα

Πολύ συχνά κάτω από την πίεση των άμεσων προβλημάτων, όπως τώρα με την πανδημία, οι πολιτικές επικεντρώνουν μόνο στο θέμα του συστήματος περίθαλψης χωρίς να αναπτύσσουν μία στρατηγική η οποία συμβάλλει στην ανθεκτικότητα των ατόμων και της κοινωνίας μέσα από πιο ολοκληρωμένες παρεμβάσεις. Για παράδειγμα, στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων της πανδημίας, κρίσιμος παράγοντας είναι η συνολική κατάσταση υγείας των ατόμων καθώς και περιβαλλοντικοί και κοινωνικοί παράγοντες, όπως και σε κάθε άλλη ασθένεια.

Σωστά δίνεται, στην παρούσα φάση, έμφαση στην “κοινωνική αποστασιοποίηση” και την ενίσχυση του δημόσιου συστήματος υγείας, της ιατρικής φροντίδας και της νοσοκομειακής περίθαλψης, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να συνεχίσουμε να αγνοούμε άλλες εξίσου σημαντικές πολιτικές και πρακτικές που παίζουν καθοριστικό ρόλο στην ανθεκτικότητα απέναντι στην ασθένεια. Τα πρώτα δεδομένα δείχνουν ότι η θνητότητα εξαρτάται σε σημαντικό βαθμό από κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες, όπως η υψηλή ατμοσφαιρική ρύπανση, η κακή ποιότητα κατοικίας, η συγκατοίκηση πολλών ανθρώπων σε περιορισμένο χώρο υπό μη ασφαλείς συνθήκες, η απουσία στέγης, η έλλειψη πρόσβασης σε υπηρεσίες κοινωνικής βοήθειας κ.ά.

Με δεδομένο ότι η επιδημία θα είναι εδώ για κάποια χρόνια και δεν είναι δυνατόν να επιβάλλεται κάθε φορά lockdown, αλλά και ότι εκτός από τον νέο κοροναϊό υπάρχουν και πολλοί άλλοι παράγοντες νοσηρότητας αλλά και θνησιμότητας, είναι ευκαιρία να δούμε την κρίση ως σήμα κινδύνου για να αναδιαμορφώσουμε τις πολιτικές μας ώστε όλες να ενσωματώνουν ταυτόχρονα την κοινωνική, οικολογική, κλιματική και υγειονομική διάσταση.

Μια νέα στρατηγική για την υγεία ενισχύει γενικότερα την πρόληψη και την ανθεκτικότητα απέναντι στην συγκεκριμένη ή άλλη ασθένεια με:

Στενή παρακολούθηση σε διεθνές επίπεδο των παραγόντων εκείνων που επιτρέπουν την εμφάνιση και γρήγορη διάδοση ασθενειών, ενισχυμένη συνεργασία με διεθνείς οργανισμούς (WHO, UN) αλλά και μεταξύ των διεθνών και ευρωπαϊκών ερευνητικών κέντρων καθώς και των Κέντρων Πρόληψης και Αντιμετώπισης των Ασθενειών, ώστε να υπάρχει άμεση, μαζική και ολοκληρωμένη προετοιμασία, πρόληψη κι αντιμετώπιση. Κρίσιμος παράγοντας για την διάσωση ζωών και τη λήψη των σωστών αποφάσεων είναι η πρόσβαση σε επιστημονικά δεδομένα και η έγκαιρη ανταλλαγή τους, η προετοιμασία και από κοινού αντιμετώπιση.

– Διεπιστημονική συμμετοχή (ενδεικτικά: υγειονομικό προσωπικό διαφόρων ειδικοτήτων, ψυχολόγοι, κοινωνικοί επιστήμονες, περιβαλλοντολόγοι κ.ά.) στις ομάδες που συμβουλεύουν τις κυβερνήσεις για τις πολιτικές υγείας αλλά και για την αντιμετώπιση πολυ-παραγοντικών κρίσεων, με δεδομένο ότι παρόμοιες προκλήσεις έχουν διεπιστημονικό χαρακτήρα και οι λύσεις δεν μπορεί να περιορίζονται στις προτάσεις ορισμένων μόνο ειδικοτήτων. Σημαντικές εξελίξεις στις κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιστήμες συμβάλλουν στην ενσωμάτωση αυτής της γνώσης στους σχεδιασμούς και στα μοντέλα προετοιμασίας κι αντιμετώπισης ασθενειών κι επιδημιών.

Υιοθέτηση νέων μοντέλων ολοκληρωμένης πολιτικής για Μία Υγεία (ΟΝΕ HEALTH): πρόληψη της ασθένειας και η διατήρηση της υγείας με οριζόντια ενσωμάτωση των πολιτικών για την υγεία σε όλες τις άλλες πολιτικές, μελέτη και κατανόηση της σύγχρονης επιστημονικής γνώσης και των καινοτόμων κοινοτικών πρακτικών όπως εκφράζονται σε διαφορετικές κουλτούρες. Οι πολιτικές για την υγεία πρέπει να προσεγγίζουν το θέμα ολοκληρωμένα, να αναγνωρίζουν ότι η υγεία μας εξαρτάται από κοινωνικούς, πολιτιστικούς και οικολογικούς παράγοντες (“οικολογία της ασθένειας“). Για να διασφαλιστεί η δημόσια υγεία πρέπει να αντιμετωπίζονται από κοινού τα θέματα της ανθρώπινης υγείας, της υγείας των οικοσυστημάτων και του περιβάλλοντος σε όλα τα επίπεδα συμπεριλαμβανομένης και της έρευνας.

– Ποιοτική ενίσχυση με προσωπικό και πόρους του δημόσιου συστήματος υγείας σε μόνιμη βάση, με τον πολίτη στο κέντρο του μοντέλου: πρωτοβάθμια φροντίδα, οργάνωση ολοκληρωμένου δικτύου για περίθαλψη με μονάδες και υποδομές που δεν καθορίζονται μόνο με οικονομικά (ή πολύ περισσότερο πελατειακά ή εκλογικά) κριτήρια, ευέλικτες υπηρεσίες, κοινοτικά μοντέλα, συμμετοχή πολιτών και εκπροσώπηση ασθενών, κατάλληλη τυπική και μη τυπική εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση. Σε αυτήν την προσπάθεια πρέπει να δοθεί έμφαση και στην κατάλληλη ένταξη τόσο στο σύστημα υγείας όσο και σε δομές για πρόσφυγες, νεο-εισερχόμενων γιατρών και νοσηλευτών με προσφυγικό και μεταναστευτικό προφίλ, με την αξιοποίηση ιατρο-νοσηλευτικού προσωπικού που έχει ήδη ενταχθεί στο σύστημα υγείας για την εκπαίδευσή τους.

Ενίσχυση της κοινωνικής αλληλέγγυας οικονομίας κι αξιοποίηση καλών πρακτικών που αναπτύχθηκαν μέσα στην κρίση, μέσα από συνεργασίες σε κρίσιμους τομείς, ώστε να καλυφθούν με ευελιξία κι αποτελεσματικότητα υπαρκτές κοινωνικές ανάγκες και ελλείψεις στην αντιμετώπιση αυτής ή άλλης επιδημίας, να ανακάμψει η οικονομία κι η εργασία και να ενισχυθεί η κοινωνική συνοχή.

Μακροχρόνιες στρατηγικές πρόληψης και ολοκληρωμένης διαχείρισης κρίσεων – στο πλαίσιο της πολιτικής προστασίας αλλά και του εκπαιδευτικού συστήματος – με τρόπο που να ενισχύεται η η ενεργός συμμετοχή των πολιτών και η ανθεκτικότητα των κοινωνιών απέναντι σε πολλαπλές προκλήσεις.

Τα μέτρα γενικού χαρακτήρα πρέπει να συνοδεύονται κι από εξειδικευμένα μέτρα που λαμβάνουν υπόψη τις διαφορετικές πολιτισμικές και κοινωνικές πραγματικότητες και δίνουν ρόλο στους/ις επηρεαζόμενους/ες ώστε να συν-διαμορφώνουν τις πολιτικές και τα μέτρα που τους/τις αφορούν (για παράδειγμα: οργανώσεις ασθενών, Ρομά, πρόσφυγες, ηλικιωμένοι, μικροί. ορεινοί και νησιωτικοί Δήμοι, γυναίκες, νέοι κ.ά.).

Σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση ασθενειών μπορεί να έχουν:

– η δημόσια χρηματοδότηση στην διεπιστημονική έρευνα για την “οικολογία της ασθένειας” καθώς και στην έρευνα για παραγωγή φαρμάκων κι εμβολίων, με προϋπόθεση την δίκαιη πρόσβαση σε αυτά όλων των χωρών και των ανθρώπων,

– η ενίσχυση συμμαχιών μεταξύ δημοσίων, ιδιωτικών, ερευνητικών, φιλανθρωπικών και κοινωνικών φορέων όπως το CEPI,

η ενίσχυση της τεχνολογικής έρευνας και των εφαρμογών της στην προσπάθεια αντιμετώπισης των ασθενειών με ταυτόχρονη υιοθέτηση κοινών ευρωπαϊκών κανόνων και σε σεβασμό στα ανθρώπινα και κοινωνικά δικαιώματα, δηλαδή λαμβάνοντας υπόψη τόσο τη βοήθεια που μπορούν να προσφέρουν (π.χ. χρήση ρομπότ σε νοσοκομεία ή τεστ γρήγορης ανάλυσης) όσο και τα ηθικά και κοινωνικά αποτελέσματα που μπορεί να έχει μια λανθασμένη ή άκριτη αποδοχή τους (π.χ. καταγραφή κινήσεων νοσούντων, στιγματισμός, πρόσβαση σε προσωπικά δεδομένα εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων κ.ά.),

Το βασικό ερώτημα είναι πώς θέλουμε να είναι ο κόσμος στον οποίο επιστρέφουμε. Θα είναι ο ίδιος ή θα είναι ένας εντελώς διαφορετικός κόσμος; Και πώς θα τον συνδιαμορφώσουμε για να είναι πιο ανθεκτικός, δίκαιος, περιεκτικός και βιώσιμος;

This post is licensed under:  CC-BY-NC-SA 4.0

* Ο Νίκος Χρυσόγελος είναι πρώην ευρωβουλευτής των Πράσινων, πρόεδρος της ΔΕ της κοινωνικής συνεταιριστικής επιχείρησης “Άνεμος Ανανέωσης” και μέλος του ελληνικού Φόρουμ Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας

Διεθνής Οργάνωση Εργασίας: καθοριστικός ο ρόλος συνεταιρισμών και ΚΑΛΟ στην ανάκαμψη

By | Βιβλιοθήκη, Δράσεις, ΝΕΑ-ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ | No Comments

Μήνυμα αλληλεγγύης από το Τμήμα Συνεταιρισμών της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ILO) στη Γενεύη.

Αυτή είναι μια στιγμή μεγάλης αναστάτωσης. Τα πλήρη ή μερικά μέτρα lockdown έχουν επηρεάσει περισσότερα από 5 δις άτομα σε όλο τον κόσμο. Πρόσφατες εκτιμήσεις της ΔΟΕ δείχνουν ότι κινδυνεύουν περισσότερες από 436.000.000 επιχειρήσειςΕκατομμύρια εργαζόμενοι σε όλο τον κόσμο δεν έχουν δουλειά και δεν μπορούν να συντηρήσουν τον εαυτό τους και τις οικογένειές τους. Το να πεθάνεις από την πείνα ή από τον ιό είναι ένα πολύ πραγματικό δίλημμα που αντιμετωπίζουν 1,6 δισεκατομμύρια εργαζόμενοι στην άτυπη οικονομίατο μισό συνολικό παγκόσμιο εργατικό δυναμικό των 3,3 δισεκατομμυρίων. Οι αξίες της αλληλεγγύης και της συνεργασίας απαιτούνται σήμερα περισσότερο από ποτέ.

Ιστορικά, βλέπουμε αύξηση της δημοτικότητας παρόμοιων αξιών κατά την διάρκεια τέτοιων περιόδων κρίσης, συμπεριλαμβανομένων των οικονομικών, των φυσικών καταστροφών και συγκρούσεων. Αυτό ήταν εμφανές κατά την διάρκεια της οικονομικής κρίσης  στην Αργεντινή, της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης  και της  κρίσης χρέους της Ελλάδας Παρομοίως, συνεταιρισμοί και ευρύτερα οργανισμοί της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας (Κ.ΑΛ.Ο / SSE) έχουν γίνει κρίσιμοι παράγοντες της κοινότητας για την αντιμετώπιση επιδημιών δημόσιας υγείας όπως το AIDS (Swaziland, Vietnam), τις προσπάθειες ανακούφισης και ανάκαμψης μετά από φυσικές καταστροφές (Ιαπωνία, Αυστραλία) και τις εξελίξεις μετά από συγκρούσεις  (Sri Lanka, Rwanda).

Αντιμέτωποι με την πανδημία και τις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες μετά από αυτή, πολλοί συνεταιρισμοί και ευρύτεροι οργανισμοί ΚΑΛΟ / SSE έχουν υποφέρει σε διάφορους τομείς. Ενώ ορισμένοι τομείς, όπως το λιανικό εμπόριο τροφίμων, μπορεί να έχουν σημειώσει αύξηση της δραστηριότητας, οι περισσότεροι άλλοι τομείς έχουν δει μια ολική διακοπή ή μείωση των δραστηριοτήτων τους. Για να εξυπηρετήσουν τα μέλη και τις κοινότητές τους, πολλοί από τους συνεταιρισμούς στις αγροτικές και άτυπες οικονομίες πρέπει να προσαρμοστούν και να καινοτομήσουν στην αντιμετώπιση των αναγκών που δημιουργεί η πανδημία και των συνεπειών της. Άλλοι αγωνίζονται να βρουν πώς να αποκτήσουν πρόσβαση σε κυβερνητικά μέτρα αρωγής σε χώρες όπου υπάρχουν τέτοια μέτρα.

Οι συνεταιρισμοί και οι ευρύτερες οργανώσεις της κοινωνικής κι αλληλέγγυας οικονομίας κινητοποιούνται, επίσης, για να παρέχουν ανακούφιση στους εργαζομένους, τα μέλη και τις κοινότητές τους σε διάφορες πτυχές των κρίσεων, άμεσα και βραχυπρόθεσμα. Η υποστήριξή τους κυμαίνεται από την ασφάλεια στο χώρο εργασίας και στις συνθήκες εργασίας ή την διασφάλιση της σταθερότητας των αλυσίδων εφοδιασμού έως τη μετατόπιση της παραγωγής προς πιο απαραίτητες προμήθειες, τη διεύρυνση της πρόσβασης σε σχετικές πληροφορίες για την ασθένεια COVID-19 και την επικοινωνία με τις κυβερνήσεις ώστε να επηρεάσουν τις πολιτικές τους για υποστήριξη των μελών και των κοινοτήτων τους.

Τα πιστωτικά ιδρύματα και οι χρηματοοικονομικοί συνεταιρισμοί παρέχουν υποστήριξη ρευστότητας σε επηρεαζόμενες πολύ μικρές, μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις σε χώρες όπως η Κένυα, η Γαλλία, η Αιθιοπία, η Ιταλία, η Ουγκάντα ​​και ο Καναδάς. Δημιουργούν ταμεία αλληλεγγύης και πρωτοβουλίες crowdfunding για την υποστήριξη τοπικών επιχειρήσεων και ευάλωτων ατόμων.

Ορισμένοι συνεταιρισμοί έχουν τροποποιήσει τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους για να καλύψουν επείγουσες τοπικές ανάγκες σε προστατευτικό εξοπλισμό, προμήθειες τροφίμων και υποστήριξη φροντίδας. Τροποποίησαν την παραγωγή σε πολύ αναγκαίες προμήθειες, όπως απολυμαντικά χεριών και μάσκες προσώπου που διανέμουν σε πληθυσμούς υψηλού κινδύνου και εργαζόμενους πρώτης γραμμής. Οι συνεταιρισμοί υγείας, συμπεριλαμβανομένων των συνεταιρισμών φαρμακοποιών, δημιουργούν ταμεία στήριξης και διανέμουν προστατευτικά μέσα για τα μέλη τους, τους εργαζομένους σε βασικές επιχειρήσεις και τους εργαζόμενους στον τομέα της υγείας που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της υγειονομικής κρίσης.

Οι συνεταιρισμοί παραγωγών και καταναλωτών συγκαταλέγονται μεταξύ των βασικών παραγόντων διασφάλισης των αλυσίδων εφοδιασμού βασικών τροφίμων και αγαθών ενώ ταυτόχρονα επανατοπικοποιούν την παραγωγή, ιδίως όταν μπλοκάρονται προϊόντα που προέρχονται από αλλού. Οι γεωργικοί συνεταιρισμοί και οι καταναλωτικοί συνεταιρισμοί έχουν δημιουργήσει άμεσες αλυσίδες εφοδιασμού στην Ιαπωνία. Το έργο του συνεταιρισμού Savannah της Δανίας προάγει το άμεσο εμπόριο με τους συνεταιρισμούς παραγωγών καφέ της Κένυας, συντομεύοντας την αλυσίδα αξίας, βελτιώνοντας την ποιότητα των προϊόντων και ενισχύοντας τις εξαγωγικές ικανότητες για παραγωγικούς συνεταιρισμούς στη διαδικασία.

Οι συνεταιρισμοί και οι οργανισμοί ΚΑΛΟ / SSE με ισχυρή παρουσία στις κοινότητές τους εκπληρώνουν μια σειρά λειτουργιών υποστήριξης της κοινότητας. Οι συνεταιρισμοί στην Ιταλία βοηθούν τα ευάλωτα άτομα που δεν μπορούν να πάνε για ψώνια από μόνα τους, συμπεριλαμβανομένης της συνεργασίας τους με δήμους. Εκείνοι στην Ιαπωνία και την Κορέα παρέχουν κουτιά με φαγητό για μειονεκτούντα παιδιά δημοτικού σχολείου κατά το κλείσιμο του σχολείου. Στη Γαλλία προσφέρουν κουπόνια υπηρεσιών για ευάλωτους πληθυσμούς, όπως άστεγοι, για χρήση σε συνεργαζόμενα σχήματα που προσφέρουν είδη υγιεινής και τροφίμων.

Είναι η φύση των κρίσεων που αναδεικνύει νέα σφάλματα σε ένα σύστημα ή διευρύνει τα υπάρχοντα. Μερικοί στοχαστές προβλέπουν μια νέα παγκόσμια τάξη. Δείχνουν προς μια επιστροφή στην αξία του κοινωνικού κράτους, ειδικά όσον αφορά την υγεία, την εκπαίδευση, την κοινωνική βοήθεια. Αυτή είναι, επίσης, μια εποχή κατά την οποία πολλοί άνθρωποι συνειδητοποιούν την ανάγκη για μετασχηματισμό των επιχειρηματικών πρακτικών ώστε να μην ενδιαφέρονται μόνο για την οικονομική διάσταση, αλλά και για την κοινωνική και περιβαλλοντική.

Η αξία των συνεταιρισμών αναγνωρίζεται στην άμεση αντιμετώπιση κρίσεων. Σε ορισμένες χώρες, όπως η Ιταλία και η Νότια Κορέα, περιλαμβάνονται τόσο στις διαδικασίες διαβούλευσης όσο και στις διαδικασίες εφαρμογής κυβερνητικών μέτρων στήριξης. Η υπάρχουσα υποδομή και τα δίκτυά τους βοηθούν στην κατανόηση των αναδυόμενων αναγκών και στην εφαρμογή αποτελεσματικών μέτρων υποστήριξης.

Αυτό που είναι σημαντικό είναι ότι αναγνωρίζεται ο ρόλος του πέρα ​​από την άμεση, αντιμετώπιση της κρίσης, ακόμη και μετά την κρίση, στην ανάκαμψη και τον μετασχηματισμό των κοινωνιών και των οικονομιών μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Για το σκοπό αυτό, είναι σημαντικό για τις συνεταιριστικές οργανώσεις να διαδώσουν τις γνώσεις και την εμπειρία τους σχετικά με τον τρόπο με τον οποίο οι συνεταιρισμοί μπορούν να βοηθήσουν στον μετασχηματισμό των επιχειρήσεων, για παράδειγμα σε περίπτωση πτώχευσης, η υποστήριξη της εξαγοράς των επιχειρήσεων μέσω εργατικών συνεταιρισμών μπορεί να συμβάλει στη διατήρηση θέσεων εργασίας.

Οι υποστηρικτές των συνεταιρισμών μπορούν επίσης να μοιράζονται παραδείγματα για το πώς λειτουργούν οι συνεταιρισμοί πλατφόρμας. Οι οικιακοί και οι οικιακοί βοηθοί στις ΗΠΑ ιδρύουν τους συνεταιρισμούς τους χρησιμοποιώντας διαδικτυακές εφαρμογές. Είναι βασικοί εργαζόμενοι για τις κοινωνίες που γερνούν αλλά αντιμετωπίζουν έλλειμμα οικονομικά προσιτών, προσβάσιμων υπηρεσιών φροντίδας.

Σε αυτές τις δύσκολες στιγμές, εμείς από το Τμήμα Συνεταιρισμών της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας θα θέλαμε να επιβεβαιώσουμε την αλληλεγγύη μας προς τα συνεταιριστικά και ευρύτερα κινήματα κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας. Είμαστε πεπεισμένοι/ες ότι οι συνεταιρισμοί και άλλοι οργανισμοί κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας θα βοηθήσουν πέρα ​​από τη φάση της έκτακτης ανάγκης και θα συμβάλλουν στη μεσοπρόθεσμη έως μακροπρόθεσμη ανάκαμψη στις πληγείσες χώρες, όπως έχουμε δει σε πολλές άλλες κρίσεις σε όλη την ιστορία. Έχουμε εμπιστοσύνη ότι οι αξίες και οι αρχές τους μπορούν να καθοδηγήσουν τη μετάβαση προς όχι μόνο προς μια νέα κανονικότητα αλλά προς μια καλύτερη κανονικότητα.

NEXT GENERATION EU: Ευρωπαϊκή απάντηση, 750 δις επιπλέον ευρωπαϊκοί πόροι για ανάκαμψη και μεταρρύθμιση

By | Δράσεις | No Comments

“Next Generation” EU instrument

του Νίκου Χρυσόγελουπρώην ευρωβουλευτή, 

προέδρου της Κοινωνικής Συνεταιριστικής Επιχείρησης ΑΝΕΜΟΣ ΑΝΑΝΕΩΣΗΣ

H πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ursula von der Leyen παρουσίασε στην Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου την αναλυτική πρόταση της Κομισιόν για το Σχέδιο Ανάκαμψης για την Ευρώπη, #RecoveryEU. To Σχέδιο βασίζεται σε δύο οικονομικούς πυλώνες:

  • Το “Νext Generation EU” χρηματο-οικονομικό εργαλείο ύψους 750 δις Ευρώ
  • Τον μακροχρόνια Ευρωπαϊκό Προϋπολογισμό ύψους 1,1 τρις Ευρώ για την περίοδο 20121-2027

Η ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής θεωρεί την κοινωνική οικονομία ως έναν από τους τομείς που άγγιξε περισσότερο η τρέχουσα κρίση, μαζί με τον τομέα του πολιτισμού και του τουρισμού. Ταυτόχρονα, η κοινωνική οικονομία θεωρείται ένα σημαντικό μέσο που βοηθά ιδιαίτερα τα πιο ευάλωτα άτομα να βρουν το δρόμο τους για να βγουν από την κρίση και να έχουν εργασία. Επίσης, η Επιτροπή υπογραμμίζει την αλληλεγγύη μεταξύ ανθρώπων, γενεών, περιφερειών και χωρών ως βασικό στοιχείο και αρχή για την ανάκαμψη.

Η ανακοίνωση της Επιτροπής παρουσιάζει προτάσεις με κατάλογο συγκεκριμένων εργαλείων και μέτρων για τη στήριξη της ανάκαμψης και των μεταρρυθμίσεων στην Ευρώπη:

Βοήθεια στα κράτη μέλη για επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις

  • Το Recovery and Resilience Facility, ένα Εργαλείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, με 560 δις Ευρώ, που θα εφαρμοστεί στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού εξαμήνου και βάσει εθνικών σχεδίων ανάκαμψης. Θα παρέχει δάνεια και επιχορηγήσεις
  • Το νέο πρόγραμμα REACT-EU (‘Recovery assistance for cohesion and the territories of Europe” / Βοήθεια ανάκτησης για τη συνοχή και τα εδάφη της Ευρώπης»), με 55 δις. Η Επιτροπή προτείνει να τροφοδοτήσει, έως το 2022, με τα επιπλέον αυτά χρήματα τα προγράμματα της πολιτικής Συνοχής. Κύριο κριτήριο για την κατανομή αυτής της χρηματοδότησης είναι ο κοινωνικο-οικονομικός αντίκτυπος της κρίσης στις διάφορες περιοχές, συμπεριλαμβανομένων στοιχείων όπως η ανεργία των νέων. Θα ληφθεί επίσης υπόψη η σχετική ευημερία των κρατών μελών.
  • Η πράσινη μετάβαση θα ενισχυθεί, για παράδειγμα μέσω του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης (Just Transition Fund) με 32,5 δις Ευρώ και ενός ενισχυμένου Ευρωπαϊκού Ταμείου Αγροτικής Ανάπτυξης, με 15 δις
  • Δίνεται έμφαση στην κυκλική οικονομία, την ασφαλή και βιώσιμη τροφή και τη βιοποικιλότητα

Ενισχύσεις για εγγυήσεις που θα διευκολύνουν τις επενδύσεις

Σύμφωνα με την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, πρωτοβουλίες όπως το Εργαλείο Υποστήριξης της ΦερεγγυότηταςSolvency Support Instrument με 31 δις καθώς και μια ενισχυμένη πρωτοβουλία InvestEU initiative (και το Strategic Investment Facility, με 15 δις που δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του InvestEU Initiative) θα βοηθήσουν τις εταιρείες να ξεπεράσουν την κρίση μέσω της κινητοποίησης πρόσθετων ιδιωτικών επενδύσεων.

Μαθήματα που πήραμε από την κρίση

  • EU4Health Program, με 9,4 δις ευρώ, είναι ένα νέο πρόγραμμα για την υγεία με στόχο την ενίσχυση της πρόληψης και της προετοιμασίας απέναντι σε μελλοντικές υγειονομικές κρίσεις καθώς και την προμήθεια βασικών μέσων προστασίας και κρίσιμων ιατρο-φαρμακευτικών υλικών.
  • Θα ενισχυθούν επίσης άλλα προγράμματα, όπως το Horizon Europe, το Humanitarian Aid Instrument ή το Digital Europe.
  • Υποστήριξη στους παγκόσμιους εταίρους και σε διεθνείς οργανισμούς, ενίσχυση των χωρών που γειτονεύουν με την ΕΕ με στόχο την ανάπτυξη και παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας προς αυτές

Το προσαρμοσμένο πρόγραμμα εργασίας 2020 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προβλέπει τη συνέχιση και επέκταση διαφορετικών πρωτοβουλιών που έχουν παρθεί προσφάτως για ενίσχυση των επιχειρήσεων και της εργασίας. Το πρόγραμμα SURE (Support Mitigating Unemployment Risks in Emergency), ενεργοποιεί μέτρα ενάντια στην ανεργία των νέων, την προώθηση δίκαιου ελάχιστου εισοδήματος ή πρωτοβουλίες για ενδυνάμωση των ίσων ευκαιριών. ενώ περιλαμβάνει και μέτρα διαφάνειας στις αμοιβές.

Νέοι πόροι, από κοινού δανεισμός από τις αγορές, αυξημένος ευρωπαϊκός προϋπολογισμός 2021-2028

Για να συγκεντρωθεί αυτό το ποσό των 750 δις ευρώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα προσφύγει για πρώτη φορά σε δανεισμό από τις οικονομικές αγορές. Το χρέος αυτό θα αποπληρωθεί σταδιακά από τον Ευρωπαϊκό Προϋπολογισμό μεταξύ 2028 και 2058. Θα εξεταστούν, επίσης, νέες πηγές εσόδων χωρίς να επιβαρυνθούν οι πολίτες, όπως φόρος σε μεγάλους ψηφιακούς και άλλους κολοσσούς, ή έσοδα από το Πρόγραμμα Εμπορίας Εκπομπών αερίων θερμοκηπίου (Emissions Trading Scheme). Επίσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δηλώνει έτοιμη να βοηθήσει τα Κράτη Μέλη να αντιμετωπίσουν την φορο-αποφυγή.

Τι θα λάβουν από το Next Generation EU τα κράτη μέλη

Από τα 750 δις του Next Generation EU, οι χώρες θα λάβουν ποσά ως εξής:

  • Η Ιταλία θα λάβει το μεγαλύτερο ποσό, 81.807.000.000 ευρώ,
  • η Ισπανία 77.324.000.000,
  • η Γαλλία 38.772.000.000,
  • η Πολωνία 37.693.000.000,
  • η Γερμανία 28.804.000.000
  • η Ελλάδα 28.804.000.000
  • η Ρουμανία 19.626.000.000
  • η Πορτογαλία 15.526.000.000 και
  • η Βουλγαρία 9.218.000.000.
  • Οι υπόλοιπες χώρες της ΕΕ θα λάβουν ποσά μικρότερα από 9.000.000.000

Τα δύο τρίτα του ποσού θα είναι με την μορφή ενίσχυσης και το ένα τρίτο με την μορφή δανείου

Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο – Ευρωπαϊκός Προϋπολογισμός 2021-2028 – Multi-Annual Financial Framework (EU Budget 2021-2027)

Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο – Ευρωπαϊκό Προϋπολογισμό 2021-2028 – Multi-Annual Financial Framework (EU Budget 2021-2027) είναι 1,1 τρις ευρώ. Προτείνει αύξηση του ανώτατου ορίου ιδίων πόρων στο 2% του Ακαθάριστου Εθνικού Εισοδήματος της ΕΕ κι αναθεώρηση του Ευρωπαϊκού προϋπολογισμού που τρέχει (2014-2020). Στην τελική διαμόρφωση της πρότασης θα συμμετάσχει το Ευρωκοινοβούλιο και το Συμβούλιο (κυβερνήσεις) . Αναμένεται να υιοθετηθεί το νέο αναθεωρημένο ΠΔΠ 2014-2020 το φθινόπωρο του 2020, ενώ ο νέος ευρωπαϊκός προϋπολογισμός MFF / ΠΔΠ 2021-2028 και μια ειδική Απόφαση Ιδίων Πόρων (Own Resources Decision), μέχρι τον Δεκέμβρη 2020, εφόσον υπάρξει συμφωνία με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο που ζητάει πάντως πιο φιλόδοξο ευρωπαϊκό προϋπολογισμό 2021-2028.

Η υγειονομική και οικονομική κρίση που αντιμετωπίζουμε είναι πρωτοφανής στην ιστορία της ΕΕ. Η λύση που προτείνει η Κομισιόν να δανειστεί χρήματα για λογαριασμό των κρατών μελών από τις οικονομικές αγορές και να αποπληρωθεί το χρέος από κοινού, μέσω του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού και με την αξιοποίηση νέων πηγών εσόδων (ιδίων πόρων) είναι μια ιστορική στιγμή, είναι μια ευρωπαϊκή λύση για ένα κοινό Ευρωπαϊκό Πρόβλημα. Η κρίση αλλάζει το παιχνίδι.