Ιούν 24 2020
0

COVID-19: Ευρωπαϊκή πολιτική για τη διάσωση κι ανάκαμψη της οικονομίας και εργασίας

By | Βιβλιοθήκη, Δράσεις, ΝΕΑ-ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ | No Comments

του Νίκου Χρυσόγελου

Η κρίση θα είναι βαθιά και η αντιμετώπισή της απαιτεί πρωτοφανή μέτρα και πόρους. Ποια είναι η μέχρι σήμερα, όμως, ευρωπαϊκή πολιτική για διάσωση και ανάκαμψη της οικονομίας και εργασίας; Ποιες πολιτικές και μέτρα χρειάζονται και είναι διαθέσιμα για την ανάκαμψη σε ευρωπαϊκό επίπεδο;

Μια δίκαιη, ισορροπημένη, βιώσιμη στρατηγική διάσωσης κι ανάκαμψης σε ευρωπαϊκό επίπεδο πρέπει να βασίζεται στα ακόλουθα χαρακτηριστικά.

  • Τόλμη, ώστε να προστατευθούν άμεσα, αποτελεσματικά και υλικά οι άνθρωποι, ιδιαίτερα στις περιοχές που έχουν πληγεί περισσότερο από την πανδημία. To “business as usual” δεν θα βοηθήσει στην έξοδο από την κρίση

  • Σύγκλιση και αλληλεγγύη, ώστε να υποστηριχθεί το ευρωπαϊκό οικοδόμημα, να προστατευθούν οι δημοκρατικές αξίες, να αναδειχθούν οι δράσεις συντονισμένης αλληλεγγύης που ευτυχώς προέκυψαν μέσα στην πανδημία και να μετατραπούν σε μόνιμους μηχανισμούς αλληλο-υποστήριξης.

  • Πράσινη Κοινωνική Συμφωνία, δηλαδή ανάκαμψη με ταυτόχρονη ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και της τεχνολογικής, κοινωνικής και πράσινης καινοτομίας, στο πλαίσιο της Συμφωνίας για το Κλίμα και με έμφαση στην δίκαιη ενεργειακή μετάβαση.

  • Άμεση ανακούφιση για όλη τη διάρκεια του 2020 του συνόλου των πολιτών, ιδιαίτερα βέβαια εκείνων που αναμένεται να πληγούν περισσότερο από ανεργία και φτώχεια (πολιτισμός, μεταφορές, τουρισμός, και ευρύτερα μικρομεσαίας επιχειρήσεις με προβλήματα ρευστότητας, άτυποι εργαζόμενοι, μακροχρόνια άνεργοι, εργαζόμενοι κάτω από τα όρια φτώχειας, νοικοκυριά σε ενεργειακή και εισοδηματική φτώχεια κ.α).

  • Παραγωγική αναδιάρθρωση με στοχευμένη ενίσχυση των κλάδων που προωθούν μια πράσινη, βιώσιμη, κοινωνικά υπεύθυνη και ανθεκτική οικονομία, ενισχύουν την απασχόληση σε τομείς με μέλλον και αναβαθμίζουν κοινωνικές και περιβαλλοντικές υποδομές.

  • Ενίσχυση της κοινωνικής οικονομίας, με δεδομένο ότι αναγνωρίζεται σε παγκόσμιο (πχ ILO) και ευρωπαϊκό επίπεδο (Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Κομισιόν) ο ρόλος της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας, πέρα από την άμεση αντιμετώπιση της κρίσης, και μετά την κρίση, στην ανάκαμψη και στον μετασχηματισμό των κοινωνιών και των οικονομιών μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα.

  • Ενδυνάμωση της διαφάνειας και του κοινωνικού ελέγχου: Η αντιμετώπιση της υγειονομικής κρίσης και η ανάκαμψη μπορεί να οδηγήσουν όχι σε ένα καλύτερο μέλλον αλλά σε μια μεγαλύτερη διαπλοκή και σπατάλη πόρων, αν δεν ενισχυθεί ο κοινωνικός έλεγχος και η διαφάνεια. Η πολιτική πρέπει να στηρίξει με δίκαιο και διαφανή τρόπο όλους και όλες, χωρίς να αφήνει τους πιο αδύναμους πίσω, όχι να πριμοδοτήσει μόνο τις μεγάλες ή και διαπλεκόμενες επιχειρήσεις. Μέσα στην κρίση πολλοί προσπαθούν να κερδίσουν μέχρι και αρκετά δις δολάρια, ακόμα και αν δεν έχουν προϊόντα, πουλώντας υποσχέσεις (πχ παραγωγή γρήγορα εμβολίου) ή ελπίδα ή αξιοποιώντας τις δημόσιες σχέσεις τους.

Ποια είναι τα ευρωπαϊκά χρηματο-οικονομικά εργαλεία στο πλαίσιο της ανάκαμψης;

H αλληλεγγύη μεταξύ ανθρώπων, γενεών, περιφερειών και χωρών είναι βασικό στοιχείο και αρχή για την ανάκαμψη. Η υγειονομική και η κοινωνικό-οικονομική κρίση εξαναγκάζουν εκ των πραγμάτων σε (α) επανασχεδιασμό του νέου Ευρωπαϊκού Προϋπολογισμού 2021-2027 καθώς και του τρέχοντος προϋπολογισμού 2014-2020 καθώς και των αδιάθετων πόρων του, (β) εξεύρεση επιπλέον πόρων μέσω του Next Generation EU (“Ταμείο Ανάκαμψης”) ή της παροχής μεγάλης ρευστότητας από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα για την ανάκαμψη της οικονομίας και της εργασίας. Πιο συγκεκριμένα:

  • Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (Ε.Κ.Τ.) θα διαθέσει μέσω του έκτακτου προγράμματος αγοράς στοιχείων ενεργητικού λόγω της πανδημίας (Pandemic Emergency Purchase Programme – PEPP) €1,350 τρις Ευρώ συνολικά “υποστηρίζοντας τις χρηματοδοτικές συνθήκες στην πραγματική οικονομία, ιδιαίτερα για τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά.” Οι αγορές ομολόγων και γενικότερα στοιχείων ενεργητικού στο πλαίσιο του PEPP θα παραταθούν έως τουλάχιστον το τέλος Ιουνίου του 2021. Σε κάθε περίπτωση, “το Δ.Σ. θα διενεργεί τις αγορές υπό το PEPP μέχρι να κρίνει ότι η φάση της κρίσης του κοροναϊού έχει λήξει“. H EKT παρέχει ρευστότητα στις τράπεζες μέσω αγοράς ομολόγων στην ονομαστική και όχι πραγματική τους αξία, κάτι που θα συμβάλει στην ενίσχυση της ρευστότητας των ελληνικών τραπεζών μέχρι 23 δις ευρώ.

  • Ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ESM) που δημιουργήθηκε μέσα στην δημοσιονομική κρίση με στόχο να συμβάλει στην αντιμετώπιση δημοσιονομικών προβλημάτων, τροποποίησε το ρόλο του ώστε να μπορεί να αξιοποιηθεί σε περιόδους κρίσεων, όπως η σημερινή. Οι πόροι και οι εγγυήσεις που θα αξιοποιηθούν από τον ESM θα είναι μέχρι 500 δις. Είναι σημαντικό ότι το μεγαλύτερο ποσοστό των πόρων του θα χρησιμοποιηθεί χωρίς δημοσιονομικά προαπαιτούμενα.

Πρόσφατα η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ursula von der Leyen παρουσίασε στην Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου την αναλυτική πρόταση της Κομισιόν για το Σχέδιο Ανάκαμψης για την Ευρώπη, #RecoveryEU. To Σχέδιο βασίζεται σε δύο οικονομικούς πυλώνες:

  • Το “Νext Generation EU” χρηματο-οικονομικό εργαλείο ύψους 750 δις Ευρώ

  • Τον μακροχρόνια Ευρωπαϊκό Προϋπολογισμό ύψους 1,1 τρις Ευρώ για την περίοδο 2021-2027

Η ανακοίνωση της Επιτροπής παρουσιάζει προτάσεις με κατάλογο συγκεκριμένων εργαλείων και μέτρων για τη στήριξη της ανάκαμψης και των μεταρρυθμίσεων στην Ευρώπη:

Βοήθεια στα κράτη μέλη για επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις

  • Το Recovery and Resilience Facility, ένα Εργαλείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, με 560 δις Ευρώ, που θα εφαρμοστεί στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου (με βάση τις Συστάσεις για την οικονομική και κοινωνική κατάσταση κάθε χώρας) και βάσει Εθνικών Σχεδίων Ανάκαμψης τα οποία πρέπει να σχεδιασθούν συμμετοχικά και μέσα από κοινωνικό διάλογο και να υποβληθούν στην ΕΕ μέχρι το αργότερο τον Οκτώβρη 2020. Θα παρέχει δάνεια (1/3) και επιχορηγήσεις (2/3).

  • Το νέο πρόγραμμα REACT-EU (“Recovery assistance for cohesion and the territories of Europe” / Βοήθεια ανάκτησης για τη συνοχή και τα εδάφη της Ευρώπης”), με 55 δις. Η Επιτροπή προτείνει να τροφοδοτήσει, έως το 2022, με τα επιπλέον αυτά χρήματα τα προγράμματα της πολιτικής Συνοχής. Κύριο κριτήριο για την κατανομή αυτής της χρηματοδότησης είναι ο κοινωνικο-οικονομικός αντίκτυπος της κρίσης στις διάφορες περιοχές, συμπεριλαμβανομένων στοιχείων όπως η ανεργία των νέων. Θα ληφθεί, επίσης, υπόψη η σχετική ευημερία των κρατών μελών.

  • Η πράσινη μετάβαση θα ενισχυθεί, για παράδειγμα, μέσω του Ταμείου Δίκαιης Μετάβασης (Just Transition Fund) με 32,5 δις Ευρώ και ενός ενισχυμένου Ευρωπαϊκού Ταμείου Αγροτικής Ανάπτυξης, με 15 δις. Δίνεται έμφαση στην κυκλική οικονομία, την ασφαλή και βιώσιμη τροφή και τη βιοποικιλότητα.

Ενισχύσεις για εγγυήσεις που θα διευκολύνουν τις επενδύσεις

Σύμφωνα με την πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, πρωτοβουλίες όπως το Εργαλείο Υποστήριξης της Φερεγγυότητας/ Solvency Support Instrument με 31 δις καθώς και μια ενισχυμένη πρωτοβουλία InvestEU initiative (και το Strategic Investment Facility, με 15 δις που δημιουργήθηκε στο πλαίσιο του InvestEU Initiative) θα βοηθήσουν τις εταιρείες να ξεπεράσουν την κρίση μέσω της κινητοποίησης πρόσθετων ιδιωτικών επενδύσεων.

Μαθήματα που πήραμε από την κρίση

  • EU4Health Program, με 9,4 δις ευρώ, είναι ένα νέο πρόγραμμα για την υγεία με στόχο την ενίσχυση της πρόληψης και της προετοιμασίας απέναντι σε μελλοντικές υγειονομικές κρίσεις καθώς και για την προμήθεια βασικών μέσων προστασίας και κρίσιμων ιατρο-φαρμακευτικών υλικών.

  • Θα ενισχυθούν, επίσης, άλλα προγράμματα, όπως το Horizon Europe, το Humanitarian Aid Instrument ή το Digital Europe.

  • Η ΕΕ δεσμεύεται για υποστήριξη στους παγκόσμιους εταίρους και σε διεθνείς οργανισμούς, ενίσχυση των χωρών που γειτονεύουν με την ΕΕ με στόχο την ανάπτυξη και παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας προς αυτές.

Το προσαρμοσμένο πρόγραμμα εργασίας 2020 της Ευρωπαϊκής Επιτροπής προβλέπει τη συνέχιση και επέκταση διαφορετικών πρωτοβουλιών που έχουν παρθεί προσφάτως για ενίσχυση των επιχειρήσεων και της εργασίας. Το πρόγραμμα SURE (Support Mitigating Unemployment Risks in Emergency), ενεργοποιεί μέτρα ενάντια στην ανεργία των νέων, την προώθηση δίκαιου ελάχιστου εισοδήματος ή πρωτοβουλίες για ενδυνάμωση των ίσων ευκαιριών. ενώ περιλαμβάνει και μέτρα διαφάνειας στις αμοιβές

Τι θα λάβουν από το Next Generation EU τα κράτη μέλη

Από τα 750 δις του Next Generation EU, οι χώρες θα λάβουν – σύμφωνα με την πρόταση της Κομισιόν – ποσά ως εξής:

  • Η Ιταλία θα λάβει το μεγαλύτερο ποσό, 81.807.000.000 ευρώ,

  • Η Ισπανία 77.324.000.000,

  • Η Γαλλία 38.772.000.000,

  • Η Πολωνία 37.693.000.000,

  • Η Γερμανία 28.804.000.000

  • Η Ελλάδα 28.804.000.000

  • Η Ρουμανία 19.626.000.000

  • Η Πορτογαλία 15.526.000.000 και

  • Η Βουλγαρία 9.218.000.000.

  • Οι υπόλοιπες χώρες της ΕΕ θα λάβουν ποσά μικρότερα από 9.000.000.000

Τα δύο τρίτα του ποσού θα είναι με την μορφή ενίσχυσης και το ένα τρίτο με την μορφή δανείου

Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο – Ευρωπαϊκός Προϋπολογισμός 2021-2027 – Multi-Annual Financial Framework (EU Budget 2021-2027)

Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο – Ευρωπαϊκό Προϋπολογισμό 2021-2027 – Multi-Annual Financial Framework (EU Budget 2021-2027) είναι 1,1 τρις ευρώ. Προτείνει αύξηση του ανώτατου ορίου ιδίων πόρων στο 2% του Ακαθάριστου Εθνικού Εισοδήματος της ΕΕ κι αναθεώρηση του Ευρωπαϊκού προϋπολογισμού που τρέχει (2014-2020). Στην τελική διαμόρφωση της πρότασης θα συμμετάσχει το Ευρωκοινοβούλιο και το Συμβούλιο (κυβερνήσεις). Αναμένεται να υιοθετηθεί το νέο αναθεωρημένο ΠΔΠ 2014-2020 το φθινόπωρο του 2020, ενώ ο νέος ευρωπαϊκός προϋπολογισμός MFF / ΠΔΠ 2021-2027 και μια ειδική Απόφαση Ιδίων Πόρων (Own Resources Decision), μέχρι τον Δεκέμβρη 2020, εφόσον υπάρξει συμφωνία Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζητάει πάντως πιο φιλόδοξο ευρωπαϊκό προϋπολογισμό 2021-2027.

Νέοι πόροι, από κοινού δανεισμός από τις αγορές, αυξημένος ευρωπαϊκός προϋπολογισμός 2021-2027

Για να συγκεντρωθεί το ποσό των 750 δις ευρώ για τις ανάγκες του Next Generation EU, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα προσφύγει για πρώτη φορά στην ιστορία της σε δανεισμό από τις οικονομικές αγορές. Το χρέος αυτό θα αποπληρωθεί σταδιακά από τον Ευρωπαϊκό Προϋπολογισμό μεταξύ 2028 και 2058. Θα εξεταστούν, επίσης, για αποπληρωμή του δανείου νέες πηγές εσόδων χωρίς να επιβαρυνθούν οι πολίτες, όπως φόρος σε μεγάλους ψηφιακούς και άλλους κολοσσούς, ή έσοδα από το Πρόγραμμα Εμπορίας Εκπομπών Αερίων θερμοκηπίου (Emissions Trading Scheme). Επίσης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δηλώνει έτοιμη να βοηθήσει τα Κράτη Μέλη να αντιμετωπίσουν την φορο-αποφυγή.

Μερικά ενδιαφέροντα νέα στοιχεία στην Ευρωπαϊκή πολιτική

Η υγειονομική και οικονομική κρίση που αντιμετωπίζουμε είναι πρωτοφανής στην ιστορία της ΕΕ. Η λύση που προτείνει η Κομισιόν να δανειστεί χρήματα για λογαριασμό των κρατών μελών από τις οικονομικές αγορές και να αποπληρωθεί το χρέος από κοινού, μέσω του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού και με την αξιοποίηση νέων πηγών εσόδων (ιδίων πόρων) είναι μια ιστορική στιγμή, είναι μια ευρωπαϊκή λύση για ένα κοινό Ευρωπαϊκό Πρόβλημα. Η κρίση αλλάζει το παιχνίδι.

Επιπλέον, η ΕΕ κινείται ίσως για πρώτη φορά στην ιστορία της γρήγορα, με μεγαλύτερη ευελιξία, και με σημαντικά εργαλεία, κάποια από τα οποία προσάρμοσε σχετικά γρήγορα στις νέες συνθήκες και κάποια τα θέτει σε εφαρμογή από την αρχή.

Εργαλεία, για παράδειγμα, όπως ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας δημιουργήθηκαν στο πλαίσιο μιας πολιτικής διάσωσης σε περιπτώσεις δημοσιονομικών κρίσεων και περιλάμβανε όρους και προϋποθέσεις δημοσιονομικής αυστηρότητας, στο πλαίσιο του Συμφώνου Ανάπτυξης και Σταθερότητας. Η πρόσβαση στον ESM σήμαινε μέχρι τώρα μια πολιτική αυστηρού ελέγχου και δημοσιονομικών προϋποθέσεων.

Εργαλεία προώθησης πολιτικών συνοχής

Είναι αναγκαίο, όμως, να συντονιστούν οι πολιτικές ανάκαμψης σε ευρωπαϊκό επίπεδο έτσι ώστε να αμβλυνθούν οι υπάρχουσες και εντεινόμενες ανισότητες σε διακλαδικό και ενδοκλαδικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο. Διαφορετικά, οι προσπάθειες πολλών χρόνων για σύγκλιση θα εξατμιστούν. Είναι πιθανόν – σε συνέχεια των προβλημάτων που προκάλεσε η δημοσιονομική κρίση – να βαθύνουν περισσότερο οι ανισότητες ως συνέπεια της πανδημίας, των μέτρων περιορισμού της διάδοσης της ασθένειας αλλά και των μέτρων περιορισμού των επιπτώσεων της κρίσης στην οικονομία.

Χώρες με μεγάλη οικονομική δυνατότητα ήδη ενισχύουν με την μορφή κρατικών ενισχύσεων και με τεράστια ποσά επιχειρήσεις και θέσεις εργασίας, ενώ θέτουν ένα σύνολο εργαλείων στην διάθεσή τους. Αντιθέτως, χώρες όπως η Ελλάδα με περιορισμένες οικονομικές δυνατότητες στις οποίες μάλιστα η οικονομία θα πληγεί με ιδιαίτερα βιαιότητα ή και λόγω πολιτικών επιλογών υιοθετούν πολιτικές που βασίζονται σε παροχή δανείων, συχνά με αυστηρά τραπεζικά κριτήρια, που αποκλείουν από αυτά πολλές κατηγορίες επιχειρήσεων (μικρών, μεσαίων, οικογενειακών, κοινωνικών – συνεταιριστικών, νέων, νέο-εισερχόμενων αυτών με χρέη κ.ά.). Είναι προφανές ότι ο δανεισμός μεταθέτει το πρόβλημα για λίγο αργότερα, αλλά με δεδομένη την βαθιά κρίση μεγάλο ποσοστό των δανείων δεν θα μπορεί να αποπληρωθεί. Ενώ αφήνει τελικά πάρα πολλούς/ες ανυπεράσπιστους/ες και κατεστραμμένους/ες αφού με βάση τα μέχρι σήμερα τραπεζικά κριτήρια αποκλείονται πολλές επιχειρήσεις και αυτο-απασχολούμενοι / ελεύθεροι επαγγελματίες, ιδιαίτερα αν έχουν χαρακτηριστεί ως “προβληματικές”. 

Οι διαφορετικές πολιτικές – αλλού ισχυρή ρευστότητα και μάλιστα με τη μορφή κρατικών ενισχύσεων και αλλού περιορισμένη ρευστότητα με την μορφή κυρίως δανείων και με αποκλεισμό πολλών – θα προκαλέσουν βίαιη αναδιάρθρωση της οικονομίας στο εσωτερικό της Ευρωπαϊκής Ένωσης, πολύ πιο βίαιη από αυτήν που προκάλεσε η δημοσιονομική κρίση.

Για να αποφευχθεί κάτι τέτοιο χρειάζονται αλληλο-συμπληρούμενα ευρωπαϊκά οικονομικά εργαλεία προς τις χώρες που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη και πλήττονται ήδη περισσότερο. Η ρευστότητα προς τις πληττόμενες χώρες και τους πληττόμενους κλάδους θα έχει τελικά – με βάση τις ευρωπαϊκές αποφάσεις για το next Generation EU (το ταμείο ανάκαμψης) – μικρό ποσοστό με τη μορφή δανείων μηδενικού ή σχεδόν μηδενικού επιτοκίου και το μεγαλύτερο ποσοστό με τη μορφή δημόσιας χρηματοδότησης / ενισχύσεων. Αλλά η ΕΕ πρέπει να παρακολουθήσει το πώς «μεταφράζονται» σε κάθε χώρα οι κανόνες χαλάρωσης που επικρατούν σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

Ενώ για παράδειγμα σε ευρωπαϊκό επίπεδο

  • έγινε προσωρινή τουλάχιστον άρση της απαγόρευσης κρατικών ενισχύσεων

  • δεν εφαρμόζονται οι αυστηροί δημοσιονομικοί κανόνες του Συμφώνου Σταθερότητας

  • αναθεωρείται ο έλεγχος στις τράπεζες ώστε να παρέχουν ρευστότητα στις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά

στην Ελλάδα οι τράπεζες αξιολογούν τις αιτήσεις κεφαλαίων κίνησης – ακόμα και αν είναι διασφαλισμένα σε ποσοστό 80% – με αυστηρά τραπεζικά δημοσιονομικά κριτήρια, αποκλείουν επιχειρήσεις που θεωρούνται “προβληματικές” (δηλαδή οι ζημιές τους είναι πάνω από το 50% του εγεγραμμένου κεφαλαίου) κι επιβάλλουν επιτόκια 6-8% ενώ δανείζονται με 0%. Κάτι τέτοιο, όμως, δημιουργεί τεράστια προβλήματα ισότιμης συμμετοχής κι αντιμετώπισης ακόμα και παρόμοιων επιχειρήσεων που βρίσκονται, όμως, σε διαφορετικές χώρες.

Αλλά και στο εσωτερικό κάθε κλάδου υπάρχουν διαφοροποιήσεις με βάση τα χαρακτηριστικά κάθε επιχείρησης, το μέγεθος, την κεφαλαιακή επάρκεια, την καινοτομία της κ.ά. Τα μέτρα διάσωσης κι ανάκαμψης ενδέχεται να εντείνουν τις ανισότητες, αν δεν υπάρχει μια συνεκτική πολιτική μείωσης των ανισοτήτων μεταξύ των περιφερειών αλλά και μεταξύ των οικονομικών δραστηριοτήτων. Μεγάλο όμιλοι έχουν σημαντικές δυνατότητες να εξασφαλίσουν νέα κεφάλαια ή πρόσβαση σε χαμηλότοκα δάνεια ή/και κρατικές ενισχύσεις. Μικρές, οικογενειακές και κοινωνικές επιχειρήσεις σε χώρες όπως η Ελλάδα δύσκολα έχουν δυνατότητα πρόσβασης σε επαρκή κεφάλαια ή σε δανεισμό με λογικά επιτόκια, ή έστω πρόσβαση σε χρηματο-οικονομικά εργαλεία από εναλλακτικές πηγές (social financing). Αν δεν υπάρξουν ευρωπαϊκές πολιτικές σύγκλισης, επαρκείς πόροι και αποτελεσματικά εργαλεία, θα ενισχυθούν οι ανισότητες μεταξύ κρατών – μελών, ιδιαίτερα μεταξύ Βορρά και Νότου αλλά και μεταξύ περιφερειών της ΕΕ. Ορισμένες χώρες ενισχύουν, επίσης, με τεράστια κεφάλαια κρίσιμους κλάδους. Οι επιχειρήσεις αυτών των χωρών θα έχουν πλεονεκτική θέση σε σχέση με αντίστοιχους κλάδους και δραστηριότητες σε χώρες με περιορισμένες δυνατότητες ενίσχυσης των επιχειρήσεων ή όπου αυτές θα έχουν δυσκολία πρόσβασής τους σε δανεισμό με χαμηλό κόστος για κεφάλαια κίνησης ή επενδύσεις.

Ορισμένες χώρες στήριξαν πολλές από τις πρωτοβουλίες της κοινωνικής οικονομίας μέσα στην κρίση. Συνεργατικά ξενοδοχεία χρησιμοποιήθηκαν για φιλοξενία αστέγων, ιατρικο-νοσηλευτικού προσωπικού ή προσφύγων. Αλλά ο χώρος αυτός ανέπτυξε και δικά του εργαλεία διάσωσης ή είχε πρόσβαση σε ήδη υπάρχοντα εργαλεία κατάλληλα για την κοινωνική αλληλέγγυα οικονομία. Δυστυχώς, ο χώρος της κοινωνικής οικονομίας στην Ελλάδα αποκλείστηκε σχεδόν από άλλα τα γενικά μέτρα λόγω COVID-19. Από την άλλη, λόγω αδυναμίας, δεν έχει μπορέσει να δημιουργήσει δικά του εργαλεία, Ταμεία Αλληλεγγύης, όπως αυτά που δημιουργήθηκαν στην Καταλονία, τη Βρετανία,, τη Γαλλία, την Ιταλία, τη ή να αξιοποιήσει δίκτυα εναλλακτικών και ηθικών τραπεζών κι οργανισμών χρηματοδότησης.

Ο Νίκος Χρυσόγελος είναι πρώην ευρωβουλευτής των Πράσινων, πρόεδρος της ΔΕ της κοινωνικής συνεταιριστικής επιχείρησης “Άνεμος Ανανέωσης” και μέλος του ελληνικού Φόρουμ Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας

Ιούν 24 2020
0

COVID-19 και lockdown θα έχουν επιπτώσεις μεγαλύτερες από την δημοσιονομική κρίση του 2008

By | Δράσεις, ΝΕΑ-ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΕΙΣ | No Comments

 του Νίκου Χρυσόγελου

Η υγειονομική κρίση, αν και δεν ήταν απρόβλεπτη, αιφνιδίασε τους ευρωπαϊκούς και εθνικούς θεσμούς όσο και τις κοινωνίες. Η αρχική αμηχανία και έλλειψη συντονισμού σε ευρωπαϊκό επίπεδο άφησε πίσω ένα κενό, με αποτέλεσμα οι αποφάσεις που ελήφθησαν σε πρώτη φάση να είναι ασυντόνιστες και μονομερείς. Αφορούσαν τα εθνικά όρια, ενώ η πανδημία ξεπερνούσε τα σύνορα. Η διακρατική μέθοδος λήψης αποφάσεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο θύμισε, επίσης, σε πολλούς τα προβλήματα και τις καθυστερήσεις κατά την δημοσιονομική κρίση.

Στην πορεία όμως, έστω και με κάποιες δυσκολίες, υιοθετήθηκαν πιο ευέλικτες διαδικασίες, ενώ εργαλεία που αναπτύχθηκαν εξαιτίας της δημοσιονομικής κρίσης απέκτησαν νέο ρόλο στην υγειονομική. Μέσα στον Μάιο υιοθετήθηκε ένα σαφώς μεγάλο πακέτο για να στηριχθεί η οικονομία και η εργασία και να μετριαστούν, οι έτσι κι αλλιώς σημαντικές, κοινωνικές επιπτώσεις της κρίσης.

Στα σημαντικά καταγράφεται το γεγονός ότι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συνέχισε να αποφασίζει και να συν-νομοθετεί υιοθετώντας ψηφιακή λειτουργία, καθώς και να συνδιαμορφώνει πολιτικές και εργαλεία με ταχύτητα κι ευελιξία, ακόμα και σε συνθήκες κοινωνικής αποστασιοποίησης και περιορισμού μετακινήσεων, υπερασπιζόμενο εμπράκτως την δημοκρατική λειτουργία ακόμα και σε περιόδους κρίσης.

Σε τι κόσμο θέλουμε να επιστρέψουμε;

Από την κοινωνική αποστασιοποίηση οι κοινωνίες περνάνε σταδιακά στην κανονικότητα η οποία, ωστόσο, παραμένει άγνωστη. Η πανδημία ανέδειξε αδυναμίες, στρεβλώσεις και ανισότητες στην οικονομία, στο παραγωγικό μοντέλο και στην κοινωνική οργάνωση. Δεν μπορούμε να αγνοήσουμε προβλήματα που ήρθαν στην επιφάνεια ή μεγεθύνθηκαν λόγω κρίσης. Σε κάθε περίπτωση, πολλοί κλάδοι και δραστηριότητες δεν θα επιστρέψουν στο σημείο που βρίσκονταν πριν από την πανδημία είτε επειδή θα πληγούν σοβαρά από την κρίση και δεν θα μπορέσουν να ανακάμψουν είτε γιατί συνειδητοποιούνται προβλήματα που υπάρχουν και αναζητούνται αλλαγές.

Ούτε o κόσμος μας και η οικονομία μπορούν να επιστρέψουν στο προηγούμενο μοντέλο. Επίσης, η Ευρώπη δεν μπορεί και δεν θα είναι ίδια αλλά και κάθε χώρα ξεχωριστά πρέπει να ξαναδεί το μέλλον της μέσα από νέες ιδέες και νέο τρόπο σκέψης, αξιοποιώντας και τις εμπειρίες της περιόδου σε καραντίνα. Αυτό ισχύει φυσικά και για την Ελλάδα, που παρά ορισμένες βελτιώσεις και αλλαγές που προωθήθηκαν μέσα στην 10ετή κρίση, δεν κατάφερε να αλλάξει ουσιαστικά το παραγωγικό της μοντέλο.

Η πανδημία έχει επιταχύνει θετικές αλλαγές σε πολλούς τομείς: έκρηξη τεχνολογικής καινοτομίας, εντυπωσιακές πρωτοβουλίες από την κοινωνική οικονομία, ψηφιακός εκσυγχρονισμός, τηλε-εκπαίδευση και τηλε-εργασία, επανασύνδεση με τους δημόσιους και τους φυσικούς χώρους, εκτίμηση των μικρών απολαύσεων της καθημερινότητας, (προσωρινή) μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και εκπομπών αερίων θερμοκηπίου, ανάκτηση χώρου για το ποδήλατο μέσα στις πόλεις, διάθεση τεράστιων ποσών για τις πραγματικές ανάγκες της κοινωνίας και όχι μόνο για μια οικονομία φούσκα.

Αν και δεν γνωρίζουμε ποια θα είναι η επόμενη μέρα από επιδημιολογική άποψη, το ενδιαφέρον στρέφεται πλέον στην διάσωση και ανάκαμψη της οικονομίας, της εργασίας, των συστημάτων υγείας, και της κοινωνικής συνοχής. Είναι σημαντικό ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και διεθνείς οργανισμοί επισημαίνουν ότι η ανάκαμψη πρέπει να συμπεριλάβει όλους κι όλες, να μην αφήσει κανέναν και καμία μόνη. Αυτή η προσέγγιση, όμως, πρέπει να ενσωματωθεί και στα εθνικά προγράμματα με πρακτικό τρόπο, αλλιώς θα μείνει στα λόγια. Οι αβεβαιότητες είναι πολλές, όπως και οι αστάθμητοι παράγοντες. Την ίδια στιγμή, παραμένει ανοικτό το θέμα της σύνδεσης της ανάκαμψης με την υλοποίηση των δεσμεύσεων για την προστασία του κλίματος και τη μετάβαση (transition) σε μια νέα οικονομία μέσω μιας Πράσινης Συμφωνίας (Green Deal).

Η κρίση θα είναι ιδιαίτερα βαθιά

Παρά την παροδική άνθηση ορισμένων τομέων της οικονομίας (υγεία, τεχνολογία, μεταφορές, προϊόντα καθαριότητας και προστασίας), η συνολική οικονομία σε παγκόσμιο, εθνικό και περιφερειακό επίπεδο βρίσκεται ήδη μπροστά σε σοβαρά προβλήματα. Το μέγεθος της κρίσης μπορεί να είναι συγκρίσιμο με αυτό της μεγάλης ύφεσης του 1929 ή με την κατάσταση που διαμορφώθηκε μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Επίσης, η κρίση, θα διαρκέσει πολλά χρόνια, δεν θα είναι για μερικούς μήνες. Δεν είναι τυχαίο ότι τα ποσά που συζητιόνται σήμερα – πάνω από 5 τρις δολάρια- για τις ανάγκες διάσωσης της οικονομίας ήταν αδιανόητα μερικούς μόλις μήνες πριν.

Η επιστροφή στην οικονομία και στην “υπό όρους” κοινωνική δραστηριότητα δημιουργεί μεγάλα άγχη σε σημαντικό τμήμα της κοινωνίας, ιδιαίτερα σε όσους/ες είχαν ήδη πληγεί από την δημοσιονομική κρίση. Η νέα κρίση θα πλήξει δυσανάλογα χώρες που:

  • δεν έχουν ισχυρή οικονομική και παραγωγική βάση, και το ΑΕΠ τους εξαρτιέται υπερβολικά από την κατανάλωση και τις εισαγωγές,

  • δεν έχουν επαρκείς πόρους ή δεν κάνουν αποτελεσματική και δίκαιη αξιοποίηση των υπαρχόντων πόρων για να ενισχύσουν την οικονομία, τις επιχειρήσεις και τους/τις εργαζόμενους/ες με σημαντική αλλά στοχευμένη ρευστότητα,

  • έχουν μείνει πίσω στην κοινωνική, τεχνολογική και πράσινη καινοτομία, στην κατάλληλη εκπαίδευση, καθώς και στις δομές κοινωνικής οικονομίας, δεν θα μπορέσουν να μεταβούν γρήγορα σε νέα οικονομικά και παραγωγικά μοντέλα, να ενισχύσουν την κοινωνική συνοχή και να επιταχύνουν την πράσινη μετάβαση

  • είχαν μεγάλο αριθμό θυμάτων και υψηλές δαπάνες του συστήματος περίθαλψης

  • εντάθηκε η ανεπάρκεια των κοινωνικών υποδομών τους.

Η ανάκαμψη κάθε χώρας, όμως, εξαρτάται και από την συνολική προσπάθεια ανάκαμψης, καθώς και από χώρες με τις οποίες είναι ιδιαίτερα συνδεδεμένη (πχ εξαγωγές, τουρισμός, μετανάστες κ.ά.). Η παγκόσμια κρίση επηρεάζει ακόμα και τις οικονομικά πιο ισχυρές χώρες ως συνέπεια των επιπτώσεων από ενδογενείς όσο και εξωγενείς παράγοντες.

Η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας εκτιμάει ότι σε παγκόσμιο επίπεδο

– κινδυνεύουν περισσότερες από 436.000.000 επιχειρήσεις,

– τα πλήρη ή μερικά μέτρα lockdown έχουν επηρεάσει περισσότερα από 5 δις άτομα
– εκατομμύρια εργαζόμενοι δεν έχουν δουλειά και δεν μπορούν να συντηρήσουν τον εαυτό τους και τις οικογένειές τους. Το να πεθάνεις από την πείνα ή από τον ιό είναι ένα πολύ πραγματικό δίλημμα που αντιμετωπίζουν 1,6 δισεκατομμύρια εργαζόμενοι στην άτυπη οικονομία, το μισό συνολικό παγκόσμιο εργατικό δυναμικό των 3,3 δισεκατομμυρίων.

Οι ευρωπαϊκές εκτιμήσεις για τις επιπτώσεις της κρίσης στην ΕΕ

Σύμφωνα με τις προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2020 (Communication on the 2020 Country Specific Recommendations – CSRs) , “η οικονομία της ΕΕ θα συρρικνωθεί κατά 7,5% το 2020 πριν ανακάμψει κατά 6% το 2021, περίπου εννέα ποσοστιαίες μονάδες χαμηλότερες σε σύγκριση με την οικονομική πρόβλεψη του φθινοπώρου 2019. Η πανδημία και τα μέτρα περιορισμού έχουν επηρεάσει σοβαρά καταναλωτικές δαπάνες, βιομηχανική παραγωγή, επενδύσεις, εμπόριο, ροές κεφαλαίου και αλυσίδες εφοδιασμού. η ανεργία σε ευρωπαϊκό επίπεδο θα ανέβει από το 6,7% το 2019 στο 9% το 2020 κι αναμένεται να πέσει στο 8% το 2021”.

“Η χαλάρωση των μέτρων περιορισμού τους επόμενους μήνες”, σύμφωνα με την ίδια έκθεση, “θα πρέπει να θέσει το έδαφος για μια σταθερή ανάκτηση. Ωστόσο, η οικονομία της ΕΕ δεν προβλέπεται επί του παρόντος να καλύψει πλήρως τις απώλειες του έτους έως το τέλος του 2021, ενώ οι αβεβαιότητες και οι κίνδυνοι για τις οικονομικές προοπτικές είναι πολύ υψηλοί. Αν και η πανδημία έχει πλήξει όλα τα κράτη μέλη, οι οικονομικές συνέπειες διαφέρουν όπως και η μείωση της παραγωγής το 2020 (από -4,2% στην Πολωνία σε –9,7% στην Ελλάδα).

Οι ευρωπαϊκές εκτιμήσεις για τις επιπτώσεις της κρίσης στην Ελλάδα

Ιταλία, Ισπανία, Ελλάδα θα αντιμετωπίσουν τα πιο σοβαρά οικονομικά προβλήματα. Οι επιπτώσεις στην Ελληνική οικονομία θα είναι από πολύ σοβαρές μέχρι δραματικές. Η υγειονομική κρίση πλήττει σχεδόν το σύνολο της ελληνικής οικονομίας ακόμα και καινοτόμους τομείς ή τομείς που δεν είχαν πληγεί από την προηγούμενη δημοσιονομική κρίση (τουρισμός, εξαγωγές κ.ά.). Σύμφωνα με τις “εαρινές προβλέψεις” στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου του 2020, η ανεργία στην Ελλάδα αναμένεται να ανέλθει στο 19,9 % το 2020 και να υποχωρήσει στο 16,8 % το 2021.

Με βάση τις “εαρινές προβλέψεις” στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου του 2020, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προβλέπει ότι το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης της Ελλάδας θα είναι 6,4 % του ΑΕΠ το 2020 και 2,1 % το 2021. Ο δείκτης χρέους της γενικής κυβέρνησης προβλέπεται να ανέλθει στο 196,4 % του ΑΕΠ το 2020 και στο 182,6 % το 2021.

Σύμφωνα με την έκθεση, “οι οικονομικές επιπτώσεις της κρίσης στην Ελλάδα λόγω της νόσου COVID-19 αναμένεται να είναι σοβαρές, διότι συγκριτικά με άλλα κράτη μέλη η χώρα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τους τομείς του τουρισμού και των μεταφορών. Στον τομέα του τουρισμού, η Ελλάδα ενδέχεται να χάσει μεγάλο μέρος των εσόδων σε σύγκριση με το 2019. Ο τουρισμός είναι ο σημαντικότερος εξαγωγικός κλάδος υπηρεσιών της ελληνικής οικονομίας και αντιστοιχούσε στο 45 % των εξαγωγών υπηρεσιών. Επιπλέον, ο τομέας της ναυτιλίας, ο οποίος αντιστοιχεί στο 40 % των εξαγωγών υπηρεσιών, αναμένεται επίσης να πληγεί από πτώση της ζήτησης, καθώς το παγκόσμιο εμπόριο επιβραδύνεται λόγω της πανδημίας. Λόγω των μέτρων εγκλεισμού, της μείωσης των διαθέσιμων εισοδημάτων και της αύξησης της ανεργίας, αναμένεται σημαντική συρρίκνωση της εγχώριας ζήτησης”.

Επίσης, διαπιστώνεται ότι: “Η κρίση λόγω της COVID-19 ενδέχεται να επιδεινώσει και πάλι την κοινωνική κατάσταση μεγάλων τμημάτων του πληθυσμού και να αυξήσει την εισοδηματική ανισότητα. Πριν από την έξαρση της πανδημίας, το ποσοστό του ελληνικού πληθυσμού που αντιμετώπιζε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού εξακολουθούσε να είναι από τα υψηλότερα στην ΕΕ, ενώ τα παιδιά και τα άτομα σε ηλικία εργασίας αντιμετώπιζαν μεγαλύτερο κίνδυνο από ό,τι οι ηλικιωμένοι. Σημαντικές πηγές ανησυχίας αποτελούσαν επίσης η φτώχεια των εργαζομένων, η πρόσβαση σε οικονομικά προσιτή στέγαση και η ενεργειακή φτώχεια.”

Εκτιμήσεις κυβέρνησης και ελληνικών φορέων για επιπτώσεις στην Ελλάδα

Οι μερικώς αισιόδοξες προβλέψεις πριν την πανδημία για ανάπτυξη το 2020 στην Ελλάδα κατά +2,3% και, στη συνέχεια, διόρθωση στο +1,8%, αντικαταστάθηκαν από εκτιμήσεις για ύφεση λόγω κοροναϊού η οποία σύμφωνα με το αισιόδοξο σενάριο θα περιορίζονταν από το -0,5 έως το -1,5%, ενώ πλέον η ύφεση εκτιμάται στο -9,7% χωρίς να υπολογίζονται τα μέτρα ενίσχυσης και μετάθεσης αποπληρωμής υποχρεώσεων σε βάθος χρόνου.

To Υπουργείο Οικονομικών (ΥΠΟΙΚ) και ο Σύνδεσμος Βιομηχανιών Ελλάδος (ΣΕΒ) υιοθετούν την λογική του V στην προσπάθεια πρόβλεψης των εξελίξεων στην οικονομία, δηλαδή μεγάλη ύφεση / κάμψη το 2020 κι απότομη εκτίναξη/ανάκαμψη της οικονομικής δραστηριότητας που θα φτάσει στο προηγούμενο επίπεδο ή θα το ξεπεράσει (θετικό πρόσημο ανάπτυξης) μέσα στο 2021. Άλλοι προβλέπουν μεγαλύτερη διάρκεια παραμονής στην ύφεση ή πολύ πιο αργές διαδικασίες και ρυθμούς ανάκαμψης. Βέβαια, υπάρχουν πολλοί αστάθμητοι παράγοντες: ποια θα είναι η επίπτωση στην διεθνή οικονομία, θα επανέλθει ή όχι η επιδημία, σε τι βάθος χρόνου θα επηρεαστεί ο τουρισμός, τι ποσοστό επιχειρήσεων θα μπορέσουν να ανακάμψουν τελικά κ.ά.

Εκτιμήσεις άλλων φορέων για επιπτώσεις στην Ελλάδα

Υπάρχουν, πάντως, κι άλλες πολύ πιο απαισιόδοξες προβλέψεις για μεγάλη ύφεση (μεγαλύτερη του -10% για το 2020 και -13,2% για το 2021). Η έκθεση του ΟΟΣΑ για τις επιπτώσεις της πανδημίας και των μέτρων που ελήφθησαν υπολογίζει μεγαλύτερη εκτιμώμενη ύφεση της τάξης του -35% για την Ελλάδα υπό συγκεκριμένες παραδοχές (3% μείωση για κάθε μήνα lockdown). Επίσης, υπάρχουν εκτιμήσεις για αύξηση του δημόσιου χρέους στο 194-218%.

* Ο Νίκος Χρυσόγελος είναι πρώην ευρωβουλευτής των Πράσινων, πρόεδρος της ΔΕ της κοινωνικής συνεταιριστικής επιχείρησης “Άνεμος Ανανέωσης” και μέλος του ελληνικού Φόρουμ Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας

Ιούν 07 2020
0

Ενίσχυση της Ευρωπαϊκής Πολιτικής για την Απασχόληση των Νέων μέσω της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας (Green Deal)

By | Δράσεις | No Comments

Πώς μπορούμε να ενεργοποιήσουμε ξανά την Ευρωπαϊκή Πολιτική για την Απασχόληση των Νέων /Youth Employment Policy μέσα από την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία / European Green Deal μετά την κρίση της πανδημίας COVID-19? Μια αναλυτική πρόταση που κατατέθηκε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή από το World Future Council, τους εταίρους του προγράμματος EUKI_YESclima project (μεταξύ άλλων και τον WindofRenewal/Άνεμο Ανανέωσης καθώς και του χρηματοδοτούμενο από BMBF προγράμματος GRÆDUCATION (μεταξύ άλλων και του F.I.A.P.)

Ενίσχυση της Ευρωπαϊκής Πολιτικής για την Απασχόληση των Νέων μέσω της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας (Green Deal)

Ο Άνεμος Ανανέωσης συμμετέχει στο Μνημόνιο που υποβλήθηκε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή από το Παγκόσμιο Συμβούλιο για το Μέλλον1 ( World Future Council), το έργο YESclima της Ευρωπαϊκής Πρωτοβουλίας για το Κλίμα «EUKI»2 και το έργο GRÆDUCATION3 που χρηματοδοτείται από το BMBF. 

Η ακόλουθη πρόταση αναφέρεται στα καθήκοντα που έχουν τα κράτη μέλη να επεξεργαστούν προγράμματα σχετικά με τον τρόπο εφαρμογής της “Ευρωπαϊκής Εγγύησης για τη Νεολαία” (European Youth Guarantee) και τις χρηματοδοτήσεις που προβλέπονται για αυτά στις χώρες τους. Στόχος της πρότασης είναι να συσχετίσει το πρόγραμμα με τις πολιτικές πράσινης ανάκαμψης και τις προκλήσεις προστασίας του κλίματος στην Ευρώπη τα επόμενα χρόνια.

I. Εισαγωγικές παρατηρήσεις

Οι υπογράφοντες/ουσες χαιρετίζουν θερμά την πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής να «ενισχύσει εκ νέου την Εγγύηση για τη Νεολαία (the Youth Guarantee)» στο πλαίσιο του Προγράμματος Εργασίας της Επιτροπής για το 2020 και να αναδιαμορφώσει αυτό το μέσο ώστε να στηρίξει τους νέους στην απόκτηση εργασιακής εμπειρίας και στην ανάπτυξη δεξιοτήτων που σχετίζονται ιδιαίτερα με μια πράσινη και μια ψηφιακή μετάβαση (transition), καθώς και για να ενισχύσει την απασχολησιμότητα στην πράσινη οικονομία.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η απρόβλεπτη κρίση της πανδημίας COVID-19, η οποία επηρέασε καθοριστικά τον κόσμο από τις αρχές του 2020, θα τον βυθίσει σε βαθιά ύφεση. Υπάρχει ο φόβος ότι η ανεργία θα αυξηθεί μαζικά σε όλες τις πληγείσες περιοχές της Ευρώπης. Δεδομένου του ήδη υψηλού ποσοστού ανεργίας μεταξύ νέων γυναικών και ανδρών στην Ευρώπη και ως συνέπεια της οικονομικής ύφεσης από και μετά την κρίση COVID-19, θα αυξηθεί ο αποκλεισμός των Ευρωπαίων νέων (και όχι μόνο αυτών) από τις οικονομικές δραστηριότητες.

Η αγορά εργασίας για τους νέους είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη στους οικονομικούς κύκλους και σε περιόδους οικονομικών κρίσεων, η απασχόληση των νέων πλήττεται περισσότερο από οικονομικά σοκ, σε σχέση με την απασχόληση των ενηλίκων. Οι νέοι εργαζόμενοι είναι συχνά «οι πρώτοι που αποκλείονται» (“first out”). Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ (OECD), «περίπου 1 στις 10 θέσεις εργασίας που κατείχαν εργαζόμενοι κάτω των 30 ετών καταστράφηκαν στην διάρκεια της κρίσης (του 2008). Στην Ισπανία, την Ελλάδα και την Ιρλανδία, ο αριθμός των απασχολούμενων νέων μειώθηκε στο μισό μεταξύ 2007 και 20144». Μια δεκαετία αργότερα, η απασχόληση των νέων δεν έχει ακόμη ανακάμψει στα προ κρίσης 2008 επίπεδα5. Οι χώρες της Νότιας και Ανατολικής Ευρώπης πλήττονται περισσότερο από την ανεργία των νέων6 και η κρίση COVID-19 πιθανότατα θα επιδεινώσει αυτήν την κατάσταση σε αυτές τις περιοχές. Θα θέλαμε επίσης να τονίσουμε ότι στις οικονομικές κρίσεις, ιδιαίτερα οι νέες γυναίκες αποκλείονται συχνότερα από την αγορά εργασίας και από τις οικονομικές δραστηριότητες.

Η παρούσα κατάσταση προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία για όλες τις χώρες της ΕΕ να αναδιαμορφώσουν την οικονομική ανάκαμψη μετά την κρίση COVID-19 σε μια πράσινη ανάκαμψη, εφαρμόζοντας τους στόχους που καθορίζονται στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (European Green Deal – EGD) και στα Εθνικά Σχέδια Ενέργειας και Κλίματος (National Energy and Climate Plans – NECPs) ), σύμφωνα με τον Κανονισμό της ΕΕ 1999/2018. Η ΕΕ έχει θέσει έναν φιλόδοξο στόχο για το 2050: την επίτευξη καθαρών μηδενικών εκπομπών αερίων θερμοκηπίου. Δυστυχώς, απέχουμε ακόμη πολύ από την επίτευξη αυτού του στόχου, κάτι που καθιστά πιο αναγκαίο από ποτέ το να διπλασιάσουμε τις προσπάθειες των κρατών μελών να εργαστούν προς αυτήν την κατεύθυνση. Η κοινωνία θα πρέπει να μειώσει σημαντικά τα τρέχοντα επίπεδα κατανάλωσης ενέργειας χωρίς να υποβαθμίσει το βιοτικό επίπεδο. Ταυτόχρονα, αυτή η ενέργεια πρέπει να παράγεται κυρίως από ανανεώσιμες πηγές. Η Ευρώπη, ως ήπειρος με μεγάλη ακτογραμμή, θα πρέπει να αρχίσει να εκμεταλλεύεται σε μεγαλύτερο βαθμό την καθαρή θαλάσσια ενέργεια. Αυτό θα δημιουργήσει νέες ευκαιρίες για επιχειρήσεις και υπηρεσίες για τις οποίες οι σημερινοί νέοι θα πρέπει να προετοιμαστούν. Για την επίτευξη αυτών των στόχων, απαιτείται ένα καλά εξοπλισμένο, δημιουργικό νέο εργατικό δυναμικό.

Κατά την άποψή μας, οι πολιτικές για την απασχόληση των νέων γενικά, και ειδικότερα η Ευρωπαϊκή Εγγύηση για τη Νεολαία (European Youth Guarantee), θα πρέπει να προσανατολίζονται στην εντεινόμενη προετοιμασία των νέων ειδικότερα για καθήκοντα και επαγγέλματα που είναι σημαντικά, και πραγματικά απαραίτητα, για το βιώσιμο και περιβαλλοντικά συμβατό μέλλον των επιχειρήσεων και της κοινωνίας. Επομένως, η υποστήριξη δεν πρέπει να παρέχεται μόνο για να εντάξει τους νέους και τις νέες στα υπάρχοντα εργασιακά πλαίσια. Αντίθετα, η έμφαση πρέπει να δοθεί στην απασχόληση σε καινοτόμα, αναδυόμενα επαγγέλματα που είναι σημαντικά για μια βιώσιμη Ευρώπη και στη δημιουργία θέσεων εργασίας με έμφαση στις «πράσινες δεξιότητες». Δραστηριότητες που συμβάλλουν στην απαλλαγή από τον άνθρακα και επιτυγχάνουν γρήγορα την κλιματική ουδετερότητα είναι κεντρικές σε αυτή την κατεύθυνση. Ωστόσο, στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, η υπάρχουσα κατάρτιση και άλλα μέτρα δεν καλύπτουν τη ζήτηση για «πράσινες δεξιότητες» (Green Skills) και τις ανάγκες των σύγχρονων αγορών εργασίας. Πρέπει να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας και υπηρεσίες που σχετίζονται με ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, κυκλική οικονομία και αειφόρο ανάπτυξη και υπάρχοντα επαγγελματικά προφίλ πρέπει να επαναπροσδιοριστούν.

ΙΙ. Ενίσχυση της Εγγύησης για τη Νεολαία (Youth Guarantee)

Ως οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που εργάζονται στον τομέα της απασχόλησης των νέων, της βιωσιμότητας και των καλών πολιτικών, θα θέλαμε να δομήσουμε τις ιδέες μας σε 5 ενότητες που σχετίζονται με ζητήματα που έθεσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για συζήτηση με την κοινωνία των πολιτών για έναν επανασχεδιασμό της “Ευρωπαϊκής Εγγύησης για τη Νεολαία” (European Youth Guarantee).

1. Ποιες είναι οι σημαντικότερες προκλήσεις για τους νέους ανθρώπους κατά τις πρώτες μεταβάσεις τους στην αγορά εργασίας και σε ποιους τομείς θα μπορούσε να ενισχυθεί η “Εγγύηση για τη Νεολαία “ (Youth Guarantee);

Γενικά, συμφωνούμε με την ανάλυση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αλλά τονίζουμε τη σημασία της σύνδεσης του προβλήματος της ανεργίας των νέων με την τρέχουσα κατάσταση αποδόμησης που προκαλείται από την πανδημία, ως συνέπεια της οποίας η ανεργία των νέων θα εκτιναχθεί στα ύψη. Δεδομένης της επερχόμενης ύφεσης, καλούμε την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τις χώρες της ΕΕ να παροτρύνουν στην εφαρμογή των Εθνικών Σχεδίων Εφαρμογής της “Εγγύησης για τη Νεολαία” (National Youth Guarantee Implementation Plans) και να τα προσαρμόσουν στην τρέχουσα κατάσταση.

2. Πώς θα μπορούσε η “Εγγύηση για τη Νεολαία” να υποστηρίξει καλύτερα την απασχολησιμότητα των νέων σε ευάλωτες καταστάσεις, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που ζουν σε αγροτικές / απομακρυσμένες περιοχές;

Εκτός από τη βελτίωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας ώστε να παρέχει σε κάθε νεαρό άτομο πρόσβαση σε αξιοπρεπείς και πράσινες θέσεις εργασίας, ανεξάρτητα από το ιστορικό του κάθε νέου και της κάθε νέας, πιστεύουμε ακράδαντα, επίσης, ότι η επαγγελματική κατάρτιση παρέχει καλύτερη απασχολησιμότητα. Για τη βελτίωση της επαγγελματικής εκπαίδευσης απαιτούνται οι ακόλουθες προϋποθέσεις.

Α) Η επαγγελματική προετοιμασία θα πρέπει ήδη να έχει συνδεθεί στενά με την επαγγελματική πρακτική για την ευαισθητοποίηση σχετικά με τις ανάγκες και τις ευκαιρίες των αγορών εργασίας.

Β) Η μεγάλη πλειονότητα των νέων με λιγότερα προσόντα είναι λιγότερο εξοπλισμένη στα μαθηματικά, τις ψηφιακές τεχνολογίες και την ικανότητά τους να χειρίζονται κείμενα. Έτσι, οι βασικές δεξιότητες σε αυτούς τους τομείς, πρέπει να ενταχθούν στο εκπαιδευτικό υπόβαθρο, για να ενδυναμώσουν τους νέους και τις νέες στη χρήση καινοτόμων, πράσινων τεχνολογιών.

Γ) Η ενίσχυση των λεγόμενων “μαλακών δεξιοτήτων” (soft skills) θα πρέπει να αποτελεί κρίσιμο τμήμα της επαγγελματικής προετοιμασίας προκειμένου να δημιουργηθεί το θεμέλιο που απαιτείται για επαγγελματική κατάρτιση. Οι δεξιότητες που μπορούν να συνοψιστούν με τον όρο επιχειρηματικές δεξιότητες (entrepreneurial skills) πρέπει επίσης να ληφθούν υπόψη7.

Δ) Η επαγγελματική προετοιμασία είναι μια εξαιρετική μέθοδος για την ευαισθητοποίηση και την ανάπτυξη κινήτρων για την απόκτηση των απαραίτητων πράσινων δεξιοτήτων, που χρειάζεται η πράσινη αγορά εργασίας.

Ε) Η φάση της επαγγελματικής προετοιμασίας πρέπει να περιορίζεται σε ένα σαφές χρονικό πλαίσιο.

Δεδομένων αυτών των συνθηκών και λαμβάνοντας υπόψη την “Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία” (European Green Deal – EGD), πιστεύουμε ότι τα ακόλουθα πεδία δραστηριοτήτων θα έχουν όλο και περισσότερη ζήτηση τα επόμενα χρόνια. Η στοχευμένη επαγγελματική προετοιμασία στο πλαίσιο της “Ευρωπαϊκής Εγγύησης για τη Νεολαία” (European Youth Guarantee) ή άλλων προγραμμάτων όπως το “Ατζέντα Νέων Δεξιοτήτων” (NEW Skills Agenda) υποστηρίζει αυτήν την εξέλιξη.

1. European Green Deal / EGD 2.1.2: εστιάζει, μεταξύ άλλων, στην καταπολέμηση της ενεργειακής φτώχειας. Για να στηριχθούν συγκεκριμένα τα νοικοκυριά που πάσχουν από ενεργειακή φτώχεια, προτείνουμε οι νέοι και οι νέες από το ίδιο κοινωνικό περιβάλλον να ειδικεύονται και να προσλαμβάνονται ως κοινοτικοί σύμβουλοι ενέργειας. Η δουλειά των θα μπορούσε να επικεντρώνει στην εξοικονόμηση ενέργειας και κόστους στην καθημερινή ζωή και να παρέχει επαφές με δημόσιες προσφορές (όπως μικρο-πιστώσεις και επιχορηγήσεις για συσκευές παραγωγής και χρήσης ενέργειας). Αυτό απαιτεί χρηματοδότηση από δημόσιους προϋπολογισμούς. Σε αυτόν τον τομέα θα υπάρξει αυξανόμενη ανάγκη νέων υπηρεσιών τα επόμενα χρόνια. Οι νέοι πρέπει να εκπαιδευτούν για να αναπτύξουν ιδέες για νέες υπηρεσίες που σχετίζονται με την εξοικονόμηση ενέργειας και την υποστήριξη των χρηστών σε επιδόσεις προσανατολισμένες στη βιωσιμότητα.

2. European Green Deal / EGD 2.1.4: Η κατασκευή και η ανακαίνιση, βασισμένες σε εξοικονόμηση ενέργειας και πόρων, δημιουργούν επίσης ευκαιρίες απασχόλησης στον οικοδομικό τομέα σε περιοχές για τις οποίες απαιτείται επαγγελματική προετοιμασία από χαμηλό γνωστικό κατώφλι (low-threshold). Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να είναι ελκυστικό για νέους και νέες από αγροτικές περιοχές, ειδικά εάν είχαν ήδη ασχοληθεί συχνά με πρακτικές κατασκευαστικές εργασίες, για παράδειγμα σε οικογενειακά και συνοικιακά περιβάλλοντα. Επιπλέον, υπάρχει μια αυξανόμενη σημασία των κατασκευαστικών δραστηριοτήτων που βασίζονται σε και μεθόδους κατασκευής και υλικά που είναι τοπικά διαθέσιμα, εξοικονομούν πόρους, συμβάλλουν στην προσαρμογή στο κλίμα και προάγουν την υγεία. Παραδείγματα αυτού είναι η κατασκευή με άχυρο, ξύλο και πηλό, τα οποία, ιδίως σε αγροτικές περιοχές, μπορούν να βασιστούν σε πολιτιστικές παραδόσεις που έχουν χαθεί σε μεγάλο βαθμό. Η κατάλληλη επαγγελματική προετοιμασία με στενή πρακτική εφαρμογή φαίνεται ότι είναι πολλά υποσχόμενη. Οι εταιρείες πρέπει να συμμετέχουν στενά στα προγράμματα, ιδίως όσον αφορά την αειφόρο κατασκευή. Αυτό αποτελεί κίνητρο για τους νέους και τις νέες, και δίνει στις εταιρείες την ευκαιρία να αποκτήσουν πρόσβαση και να διατηρήσουν ειδικευμένους εργαζόμενους/ες.

3. European Green Deal – EGD 2.1.5: Η φιλική προς το κλίμα και βιώσιμη κινητικότητα θα γίνεται όλο και πιο σημαντική. Τα ποδήλατα και οι ηλεκτρικές λύσεις μικρο-κίνησης πρέπει να θεωρούνται τακτικά μέσα μετακίνησης και μεταφοράς, ειδικά σε αστικές περιοχές. Αυτό θα αυξήσει επίσης σημαντικά τη ζήτηση για εργαστήρια ποδηλάτων και ειδικούς για ηλεκτρικά σκούτερ και συσκευές μικρο-κινητικότητας. Η επισκευή και συντήρηση λύσεων κινητικότητας απαιτεί υψηλή πρακτική εκπαίδευση λόγω της χρήσης σύνθετης αλλά συγκριτικά διαφανούς τεχνολογίας.

4. European Green Deal – EGD 2.1.6: (“Farm to Fork“) προβλέπει αναδιάρθρωση της γεωργίας που υποστηρίζει τη βιοποικιλότητα και αποτρέπει την υποβάθμιση του εδάφους λόγω διάβρωσης και διαταραχής στο υδατικό ισοζύγιο. Αυτό απαιτεί ένα ευρύ φάσμα δραστηριοτήτων που ξεπερνούν τη συμβατική γεωργία όπως γίνεται σήμερα. Η στοχευμένη επαγγελματική προετοιμασία μπορεί να παρακινήσει ιδιαίτερα τους νέους σε αγροτικές περιοχές να ασχοληθούν με διαφορετικούς τομείς, π.χ. στην αποκατάσταση ζωνών με πλούσια βιοποικιλότητα (πρβλ. EGD, σελ. 16), στην δημιουργία (οικολογικών) καταφυγίων στη γεωργική εργασία (στις άκρες των αγρών, φράκτες κ.λπ.), στη δημιουργία λιβαδιών με αγριολούλουδα ως ενδιαιτημάτων για έντομα και πουλιά ή στην αγροδασoκομία (EGD, σελ. 16). Αυτά τα καθήκοντα θα μπορούσαν να χρηματοδοτηθούν από τα γεωργικά προγράμματα της ΕΕ, η αντίστοιχη αναδιάρθρωση των οποίων είναι επιτακτική για το «Farm to Fork» (“από το χωράφι στο πιρούνι”).

5. Ο τομέας της προσαρμογής στα νέα κλιματικά δεδομένα (climate adaptation), ο οποίος θα γίνεται ολοένα και πιο σημαντικός στο μέλλον, ιδίως σε πυκνοκατοικημένες αστικές περιοχές, δεν έχει εξεταστεί μέχρι τώρα στην Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (European Green Deal). Κάτι τέτοιο απαιτεί ένα ευρύ πεδίο επαγγελματικής προετοιμασίας και μετέπειτα πεδία δραστηριότητας, όπως πρασίνισμα και συντήρηση αστικών περιοχών, πρασίνισμα (greening) κτιρίων, συλλογή και διαχείριση του νερού της βροχής καθώς και φυσικές τεχνικές για τη θέρμανση και την ψύξη των κτιρίων γενικά.

6. European Green Deal– EGD 2.1.7 (διατήρηση κι αποκατάσταση των οικοσυστημάτων και της βιοποικιλότητας): Εκτός από τις προτάσεις μας για το “Farm to Fork” (σημείο 4 παραπάνω), κάτι τέτοιο ανοίγει τις προοπτικές εργασίας και σταδιοδρομίας στην αποκατάσταση πολύτιμων φυσικών περιοχών γενικά, αλλά και σε ολοκληρωμένα και μεγάλης κλίμακας προγράμματα αναδάσωσης σε μεγάλα τμήματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στην προστασία και βελτίωση των δασικών οικοσυστημάτων, σε προληπτικά μέτρα κατά του αυξανόμενου κινδύνου δασικών πυρκαγιών και στην επαναφορά των φυσικών χαρακτηριστικών των υδάτινων σωμάτων, των ποταμών και των υγροτόπων.

7. Η προαναφερθείσα κατάσταση κατά τη διάρκεια και μετά το COVID-19 θα ενθαρρύνει την τηλεργασία. Εδώ, έχουμε την ευκαιρία να δημιουργήσουμε νέες θέσεις εργασίας σε αγροτικές ή απομακρυσμένες περιοχές. Οι νέες τεχνολογίες (π.χ. εφαρμογές εικονικής πραγματικότητας) παρέχουν την ευκαιρία πειραματισμών με καινοτόμες τεχνολογίες ακόμη και αν η υποδομή λείπει σε τοπικά περιβάλλοντα.

3. Πώς θα μπορούσε να βελτιωθεί περαιτέρω η ποιότητα των παρεμβάσεων της “Εγγύησης για τη Νεολαία” (Youth Guarantee) – τόσο άμεσα όσο και έμμεσα;

Για να μην αφεθεί κανένας και καμία πίσω και να προσεγγιστούν νέοι και νέες που είναι σε ευάλωτες καταστάσεις, απαιτείται εκτός από παρεμβάσεις όπως η “Ευρωπαϊκή Εγγύηση για τη Νεολαία“ (European Youth Guarantee), ένα βελτιωμένο εκπαιδευτικό σύστημα με προοδευτικές παιδαγωγικές, και τεχνική και επαγγελματική κατάρτιση που παρέχουν δεξιότητες του 21ου αιώνα. Η ποιοτική εκπαίδευση και η εκπαίδευση για την αειφορία αποτελούν βασικά συστατικά της καινοτομίας για να βοηθήσουν τους εκπαιδευόμενους να αναπτύξουν θεμελιώδεις δεξιότητες, γνώσεις και ικανότητες, όπως η κριτική σκέψη, το STEM,8 ο σχεδιασμός σεναρίων και η συλλογική λήψη αποφάσεων και η επίλυση προβλημάτων. Επομένως, η βελτίωση της ποιότητας των παρεμβάσεων της “Ευρωπαϊκής Εγγύησης για τη Νεολαία“ (Youth Guarantee) απαιτεί επίσης τη μετατροπή (μεταρρύθμιση) των εκπαιδευτικών συστημάτων.

Υπάρχουν εμπνευσμένες πολιτικές σε ολόκληρη την ΕΕ, όπως η στρατηγική για τη απασχόληση των νέων στη Σκωτία «Ανάπτυξη του Εργατικού Δυναμικού Νέων» (Developing the Young Workforce)9. Αυτή η στρατηγική φέρνει μαζί το εκπαιδευτικό σύστημα που βασίζεται στη μάθηση για τη βιωσιμότητα, τους εργοδότες, την κοινωνία των πολιτών, τις οργανώσεις νέων και τις τοπικές αρχές, προκειμένου να μειωθεί η ανεργία των νέων και να προωθηθούν διαδικασίες για τη συμμετοχή των νέων στις τρέχουσες και μελλοντικές ευκαιρίες εργασίας.

Όσον αφορά το θέμα της επιχειρηματικότητας, η Ουαλική Στρατηγική Επιχειρηματικότητας Νέων (YES Strategy) είναι μια άλλη εμπνευσμένη πολιτική που ενισχύει την επιχειρηματικότητα των νέων.10 Αναπτύχθηκε μέσω ευρείας διαβούλευσης με τους ενδιαφερόμενους, και η ‘’YES strategy’’ βασίζεται στο όραμα να αναπτυχθούν και να καλλιεργηθούν αυτάρκεις,με επιχειρηματικό μυαλό νέοι και νέες σε όλες τις κοινότητες σε όλη την Ουαλία. Το σχήμα απευθύνεται σε νέους και νέες μέχρι την ηλικία των 25 ετών, χρηματοδοτείται από την Ουαλική κυβέρνηση και περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα τοπικών ενδιαφερομένων, από οργανώσεις νεολαίας, έως επιχειρήσεις και σχολεία ή Ιδρύματα Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης. Όσον αφορά τον αντίκτυπο, η ‘’Yes Strategy’’πέτυχε μια σημαντική αλλαγή στις στάσεις των νέων και στην επιχειρηματική τους δραστηριότητα από το αρχικό στάδιο.

Η διερεύνηση του πραγματικού αντίκτυπου προηγούμενων παρεμβάσεων “Εγγυήσεων για τη Νεολαία” είναι ζωτικής σημασίας για να εντοπιστούν μέτρα που ήταν επιτυχημένα. Οι μελλοντικές παρεμβάσεις θα πρέπει να επικεντρώνονται κυρίως σε τέτοιες αποδεδειγμένα αποτελεσματικές παρεμβάσεις και σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να παρακολουθούνται αναλυτικά τα αποτελέσματα.

Μια προσέγγιση για τη βελτίωση της ποιότητας των παρεμβάσεων θα μπορούσε να είναι η εκπαίδευση των παρόχων εκπαίδευσης σε αυτο-αξιολόγηση και βελτιστοποίηση. Θα πρέπει να ευαισθητοποιηθούν για τη λειτουργία της αυτο-αξιολόγησης και πρέπει να είναι εξοπλισμένοι με εργαλεία αξιολόγησης. Οι βασικές δεξιότητες για αυτοαξιολόγηση μπορούν να βελτιώσουν σημαντικά την ποιότητα των μέτρων.

4. Με ποιους τρόπους θα συμβάλει η κοινωνία των πολιτών και θα υποστηρίξει την αποτελεσματική εφαρμογή της ενισχυμένης “Εγγύησης για τη Νεολαία”;

Είναι σημαντικό η κοινωνία των πολιτών καθώς και τα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης να αναγνωρίσουν την αξία του προγράμματος «Εγγύηση για τη Νεολαία / Youth Guarantee». Ειδικότερα, είναι επιθυμητό οι νέοι και οι νέες να μπορούν να διαδραματίσουν πολύτιμο ρόλο δημιουργώντας μια βιώσιμη οικονομία και κοινωνία, ενώ ταυτόχρονα αναπτύσσουν τις ικανότητές τους, αποκτούν ανεξαρτησία και βρίσκουν απασχόληση. Η πρότασή μας έχει ως στόχο να βοηθήσει στην προετοιμασία των νέων για θέσεις εργασίας που σχετίζονται με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (European Green Deal), συμπεριλαμβανομένης ιδίως της προώθησης της εξοικονόμησης ενέργειας (στη βιομηχανία, τις μεταφορές και τις κατασκευές) και κατά συνέπεια της μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα (CO2) που συμβάλλει στην κλιματική αλλαγή.

Η εστίαση στην προστασία του κλίματος και τη βιωσιμότητα σε έναν επανασχεδιασμό της “Εγγύησης για τη Νεολαία” (European Youth Guarantee) συμβάλλει στη βελτίωση της ευαισθητοποίησης σχετικά με τη σημασία της μείωσης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων μέσω της αλλαγής στην κατανάλωση ενέργειας και στις συνήθειες μετακίνησης και μεταφοράς. Αυτή η συνειδητοποίηση θα οδηγήσει σε μια νέα βιώσιμη και κοινωνική νοοτροπία στην κοινωνία των πολιτών και στα ιδρύματα τριτοβάθμιας εκπαίδευσης που συμβάλλει στην επιτυχή εφαρμογή του προγράμματος.

Ο βιώσιμος επανασχεδιασμός της “Ευρωπαϊκής Εγγύησης για τη Νεολαία” (European Youth Guarantee) απαιτεί νέες “πράσινες” ευκαιρίες κατάρτισης για τους νέους και τις νέες καθώς και την ανάπτυξη καινοτόμων προφίλ εργασίας. Η επιτυχία αυτού του μέτρου θα εξαρτηθεί από τη ζήτηση της κοινωνίας των πολιτών για αυτές τις νέες προσφορές. Ένα από τα πολλά παραδείγματα είναι τα έργα ενεργειακής αποκατάστασης κτιρίων που πρέπει να ενθαρρυνθούν και που χρειάζονται νέες μορφές υπηρεσιών. Αυτές οι παρεμβάσεις πρέπει να προωθούνται από τις δημόσιες διοικήσεις, προκειμένου να διασφαλιστεί:

– η κατάλληλη εκπαίδευση των νέων που θα μπορούσαν να διενεργούν ενεργειακούς ελέγχους ·

– η λεπτομερής μελέτη των ενεργειακών ελέγχων, οι οποίοι πρέπει να περιλαμβάνουν μέτρα για τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και της χρήσης ανανεώσιμων πηγών ενέργειας ·

– η σωστή εφαρμογή των προτεινόμενων μέτρων.

Για όλα τα παραπάνω, είναι απαραίτητο να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας τις οποίες πρέπει να προωθήσουν οι δημόσιες διοικήσεις. Η Εγγύηση για τη Νεολαία είναι ένα κατάλληλο πρόγραμμα για την επίτευξη αυτού του στόχου.

5. Ποιοι είναι ή θα ήταν οι πιο χρήσιμοι τρόποι για να υποστηρίξει η Επιτροπή την εφαρμογή της ενισχυμένης “Εγγύηση για τη Νεολαία”;

Η άποψή μας είναι ότι η καλύτερη επένδυση που μπορεί να πραγματοποιήσει η ΕΕ μέσω του προγράμματος “Εγγύηση για τη Νεολαία” είναι η κατάλληλη κατάρτιση των νέων για τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας που ευθυγραμμίζονται με την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία (European Green Deal). Όσον αφορά τις τεχνικές ικανότητες, υπάρχει έλλειψη προσπαθειών για την ενσωμάτωση των πράσινων δεξιοτήτων και των ψηφιακών δεξιοτήτων στα υπάρχοντα προσόντα (πρασίνισμα των εκπαιδεύσεων). Δυστυχώς, τα παραδοσιακά επαγγελματικά προσόντα δεν απαιτούν απαραίτητα την ανάπτυξη ικανοτήτων για την υποστήριξη της απασχολησιμότητας του ατόμου, για να ενεργεί ανεξάρτητα και δημιουργικά, για την επίλυση δύσκολων καταστάσεων και συνεργασία με τα άτομα σε επαγγελματικές δραστηριότητες. Σε χώρες με υψηλή ανεργία των νέων, θα πρέπει να διαμορφωθούν προτάσεις για τη βελτίωση των προ-επαγγελματικών και των επαγγελματικών προσόντων και για το σχεδιασμό αντίστοιχων μέτρων. Αυτά πρέπει να αποτελούν μέρος του εκπαιδευτικού συστήματος. Επιπλέον, σε πολλές χώρες της Νότιας Ευρώπης και ιδίως στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, η καταπολέμηση της ανεργίας των νέων πρέπει να επανασχεδιαστεί για να αντιμετωπίσει και να προσαρμοστεί στις μελλοντικές προκλήσεις. Για παράδειγμα, τα τρέχοντα μέτρα για την καταπολέμηση της ανεργίας των νέων σχετίζονται συχνά με επαγγελματικούς τομείς που δεν θα ισχύουν πλέον σε λίγα χρόνια. Επομένως, είναι απαραίτητο να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση σχετικά με το οικονομικό δυναμικό μιας πράσινης ανάκαμψης (green recovery). Οι συν-δημιουργικές ιδέες και στρατηγικές πρέπει να αναπτυχθούν και να δοκιμαστούν σε διεπιστημονικά, διεθνή πιλοτικά έργα. Μαζί με τους τοπικούς πολιτικούς και θεσμικούς εταίρους, αυτές οι δραστηριότητες και τα μέτρα πρέπει να εφαρμοστούν. Θα πρέπει να υπόκεινται σε συμμετοχική παρακολούθηση και αξιολόγηση και να βελτιστοποιούνται συνεχώς.

World Future Council

https://www.worldfuturecouncil.org

Samia Kassid, Senior Programme Manager, Rights of Children and Youth

samia.kassid@worldfuturecouncil.org

YESclima

https://www.euki.de/euki-projects/yesclima/

Francisco José Sánchez de la Flor, Profesor Titular de Universidad de Cádiz

francisco.flor@uca.es

(responsible for YESclima on behalf of University of Cádiz)

Pablo Quero García, Agencia Provincial de la Energía de Cádiz

pablo.quero.garcia@dipucadiz.es

Άνεμος Ανανέωσης / Wind of Renewal, Greece

https://anemosananeosis.gr

Νίκος Χρυσόγελος / Nikos Chrysogelos

nikos.chrysogelos@gmail.com

Sekretariat für Zukunftsforschung Berlin

http://www.sfz-berlin.eu/

Hartwig Berger

hartwig.berger@t-online.de

Forschungsinstitut für innovative Arbeitsgestaltung und Prävention e.V. im Wissenschaftspark Gelsenkirchen

https://fiap-ev.org/

Silke Steinberg, Head of Institute
s.steinberg@fiap-ev.org

1 Το Παγκόσμιο Συμβούλιο για το Μέλλον εργάζεται για λύσεις σε μερικές από τις πιο πιεστικές προκλήσεις, βρίσκοντας και διαδίδοντας παραδειγματικούς νόμους και πολιτικές που έχουν αποδεδειγμένο ρεκόρ παραγωγής θετικών επιπτώσεων τόσο για τις τρέχουσες όσο και για τις μελλοντικές γενιές, συνεργαζόμενοι με βουλευτές, υπεύθυνους χάραξης πολιτικής και σχετικούς ενδιαφερόμενους, καθώς και τα Ηνωμένα Έθνη φορείς σε διεθνές επίπεδο. www.worldfuturecouncil.org

2 Στο έργο YESclima («Νέοι Ενεργειακοί Εμπειρογνώμονες που εργάζονται για σχολεία φιλικά στο κλίμα», 2018-2020), 22 νέες γυναίκες και άνδρες από την Ελλάδα και την ισπανική επαρχία Cadiz, διεξάγουν ενεργειακούς ελέγχους και επεξεργάζονται προτάσεις για να κάνουν το σχολικό κτίριο ενεργειακά αποδοτικό, κυρίως με «έξυπνες» φυσικές τεχνικές και χρησιμοποιώντας ηλιακή ενέργεια. Το έργο συντονίζεται από το Πανεπιστήμιο του Cadiz (ηγέτης), και συμμετέχουν η ελληνική ΚΟΙΝΣΕΠ «Άνεμος Ανανέωσης / Wind of Renewal» (Αθήνα), η Γραμματεία Μελλοντικής Έρευνας του Ελεύθερου Πανεπιστημίου του Βερολίνου (Sekretariat für Zukunftsforschung) (Βερολίνο) και το Ενεργειακό Γραφείο της επαρχίας του Cadiz. Το έργο εντάσσεται στο πλαίσιο της «Ευρωπαϊκής Πρωτοβουλίας για το Κλίμα» (EUKI), που είναι ένα χρηματοδοτικό εργαλείο του Γερμανικού Υπουργείου Περιβάλλοντος, Φυσικής Προστασίας και Πυρηνικής Ασφάλειας.

3 Το χρηματοδοτούμενο από το BMBF έργο GRÆDUCATION παρέχει σημαντικές λύσεις σε αυτό το πρόβλημα στην Ελλάδα. Μαζί με τον Ελληνικό Οργανισμό Απασχόλησης Εργατικού Δυναμικού (O.A.E.Δ) και το Ελληνικό Υπουργείο Παιδείας, τη FIAP e.V. και το Ελληνογερμανικό Βιομηχανικό και Εμπορικό Επιμελητήριο έχουν ξεκινήσει συνεργασίες μεταξύ Γερμανών και Ελλήνων σε θέματα επαγγελματικής εκπαίδευσης σε «πράσινη» τεχνική εκπαίδευση και πράσινα προσόντα. Επιπλέον, το πρόγραμμα εστιάζει σε διεπιστημονικές, πτυχές που οδηγούν σε μετασχηματισμό και που στοχεύουν στην «πράσινη» ενδυνάμωση των νέων.

6  Για παράδειγμα, στην Ανδαλουσία, περιοχή της νότιας Ισπανίας, το 44,7% του συνολικού πληθυσμού ηλικίας 16 έως 25 ετών ήταν άνεργοι το πρώτο τρίμηνο του 2020. https://datosmacro.expansion.com/paro-epa/espana-comunidades-autonomas / andalucia (τελευταία πρόσβαση στις 29 Μαΐου 2020).

7 Αυτά περιλαμβάνουν: υπευθυνότητα, ανεξάρτητη μάθηση, ικανότητα εργασίας σε ομάδα, δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων, ευελιξία, δημιουργικότητα, δεξιότητες επικοινωνίας. Αυτές οι δεξιότητες επιτρέπουν στους νέους και στις νέες να αναπτύξουν την προσωπικότητά τους ανεξάρτητα και αυτοπροσδιορισμένα.

8  Επιστήμη, Τεχνολογία, Μηχανική και Μαθηματικά

9 https://www.futurepolicy.org/global/united-kingdom-scotland-developing-the-young-workforce/ (τελευταία πρόσβαση στις 29 Μαΐου 2020).

10 https://www.futurepolicy.org/tags-sdg/8-decent-work-and-economic-growth/ (τελευταία πρόσβαση στις 29 Μαΐου 2020).